Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж



Pdf көрінісі
бет64/444
Дата03.10.2024
өлшемі3,59 Mb.
#146739
түріОқулық
1   ...   60   61   62   63   64   65   66   67   ...   444
Байланысты:
Okulik XX kazak adebiet

ІІ БӨЛІМ.
 
Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
деген автор жазған «Әдебиетімізге 
көз салу» деген ғылыми-зерттеу 
мақала – ғасыр басындағы аздаған 
жыл дардың ішінде-ақ әдеби-та ри хи 
ой-пікір ғылыми ұғымдарды мең-
геруге батыл кірісе алғанына нақты 
мысал. Ол көркемдік дамудағы әдеби 
байланыс, озық үлгілерден үйрену 
арқылы жанрлық тұрғыдан өркендеу, 
тарихи сабақтастық принципіне сай 
дәстүр мен жаңашылдық, әдебиет 
тарихын тексеру сияқты проблема-
ларды нақты көтеруінен анық таны-
лады. Автор бұл мәселелерді жаңа 
қалыптасып келе жатқан қазақтың 
жазба әдебиетін өркендету жолын-
да кімнен үлгі алуымыз керек, ұлт 
әдебиетінің ендігі бағыты қандай бо-
луы қажет деген сұрақтар төңірегінде 
ой қозғау арқылы шешуге ұмтылған. 
Бұл кезеңдегі қазақ әдебиетінің ен дігі 
ұстар бағыты еуропа әдебиеті еке нін 
айтып, үлгі-өнеге алу жолында ғы 
еліктеу барысында әдебиетіміздің 
ұлттық сипатынан айырылып қалмау 
жағын ойлау керектігіне көңіл ау-
дарады. Әдеби өркендеуде басқа 
елдің әдебиетіне еліктеудің бол-
май қоймайтын құбылыс екенін ғы-
лыми дәлелдеуі ұлттық ғылыми-
зерттеушілік ой-пікірде жаңалық 
еке нін айтуға тиістіміз. Шағатай 
әде биетіне араб, парсы әдебиетінің 
ықпалын айтқан уақытта Ә. Нау-
аи секілді ірі ақындардың Ширази, 
Сағди, Хайям сияқты классиктер-
ден үйрену арқылы өз әдебиетін 
дамытқанын айтуы – бұрын кездес-
пеген соны пікір. Сонымен қатар 
үлгі-өнеге алу жолындағы еліктеу
жаңашылдыққа ұмтылу барысында 
әдебиеттің өзіне тән ұлттық сипат-
тан айырылып қалмауы қажеттігін 
ескертіп, осман түркілерінің еліктеуге 
қатты ден қойып, өз әдебиетіндегі 
ұлттық дәстүрлерін жоғалтуға дейін 
барғанын мысалға келтіреді.
Автор басқа ел әдебиетіне елік-
теу мен үлгі-өнеге алудың осындай 
жетекшілік және кері әсері болаты-
нын дәлелдеп алғаннан кейін, қазақ 
әдебиетінің не себептен Еуропадан 
үйренуі керек екеніне тоқталады. 
«Өйткені Еуропа мәдениетінің бар 
асылы – рух сыны – дух критициз-
ма, – деп жазады автор, – бұл бізді 
жүре алмайтын тұйыққа, шыға ал-
майтын шыңырауға алып кетпес. 
Еліктеуіміз өлшеуден шығып бара 
жатса, рух сыны бізді жаңа көзімізді 
ашып, қатамызды көрсетер. Абай – 
адабиятымыздың атасы, бұл жолдың 
қорқынышсыз, біздің үшін пайдалы 
екендігін сезіп, сол жолға бұрылды. 
Әйтпесе, Абай үшін ғараб, ғажам 
(парсы) жолы ашық еді». Бұл пікір-
ден ғасыр басындағы ұлт әдебиетін 
өркендетуге бағыт-бағдар беру ғана 
емес, әдебиет тарихына зерттеуші-
лік тұрғыдан қараудағы көзқарас та 
танылып жатқаны айтпаса да түсі-
нікті. Оны жоғарыда сөз еткен мәсе-
лелермен сабақтастыра отырып: 
«Ұлт әдебиетін майданға шығармақ 
Ре
по
зи
то
ри
й
Ка
рГ
У


80


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   60   61   62   63   64   65   66   67   ...   444




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет