С. Ə. Тортаев орта ғасырлардағы азия жəне африка тарихы алматы 2009

116
117
ХІ—ХV ғасырларда қытай оқымыстылары өз заманы туралы 
көптеген құжаттар жинап алды, олардың негізінде көптеген та-
рихи  еңбектер  жазылды.  ХІ  ғасырдың  өзінде-ақ  кітап  басу  жəне 
кітап саудасы кең өріс алды. Бұл жазушылар мен оқымыстыларды 
ынталандыра түсті. Ескі ресми тарих оқымыстылар мен мемле-
кет қайраткерлерін қанағаттандырмады. Олар тарихтың жаңа 
жинақтарын құрастырып, жекелеген тақырыптарға шығармалар 
жазуға кірісті.
Көрнекті қызметкер, ақын, əрі оқымысты Оуян Сю (1007—1072) 
ежелгі  жазбаларды  жинап,  бұрын  жазылған  əулеттер  тарихын 
жаңаша жазып бастырды. Ол «Жаңа Тан тарихы», «Бес əулеттің та-
рихы» атты елеулі еңбектер қалдырған. Оның басшылығымен ба-
сылып шыққан еңбектер материалға бай, жүйелі түрде, тартымды 
тілмен жазылған. Сонымен қатар «Бэнь мо» сияқты əрбір оқиға ба-
сынан аяғына дейін толық баяндалатын тарихи еңбектердің жаңа 
түрлері,  экономикалық  жəне  географиялық  сипаттамалар  жарық 
көре бастады. ХІV ғасырдағы көрнекті тарихи шығармалардың 
бірі Ло Гуань чжунның «Үш патшалық» деген романы болды. Бұл 
шығарма көне Қытайдағы əлеуметтік өмірдің ерекшеліктері мен 
тарихи оқиғаларды, əскер басшылары мен патшалардың мінез-
құлықтарын, іс əрекеттерін бейнелейді.
ХV ғасырдың басында «Юнлэ да дянь» («Юнле басқаруының 
ұлы жинағы») деген көлемді энциклопедиялық еңбек жарық көрді. 
Ол 11095 томнан тұрды. ХІ ғасырдың басында тарихи жылнаманың 
«Ши лу» («Өткен оқиғалар») деген жаңа түрі өмірге келді. «Чжен 
Хэнің теңізде жүзген картасы» жасалды.
Сөйтіп, моңғолдар Қытайдан қуылған соң мəдениет жаңа 
бағытпен дамып, жетіле бастады. 
Ə д е б и е т т е р:
1. История Китая. Учебник.— М., 1998.—  199—242 бб.
2. История Востока. Т. 2. Восток в средние века.— М.: Восточная 
литература РАН, 1995.—  384—398; 528—545 бб.
3.  Васильев  Л.  С.  История  Востока.  В  2  т.  Т.  1.—  М.:  Высшая 
школа, 1998.— 376—394 бб. 

жүктеу/скачать 7,49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: