НАВОИ ӘЛИШЕР (1441-1501 жж.), өзбек ақыны, ойшылы. Орта
Азияда билеушілердің зорлығы мен өктемдігін әшкереледі, халықтың қамын
ойлайтын, мәдениеттің дамуына демеу болатын сауатты ел билеушілердің
бейнесін жасады. Патша «Құдайдың жердегі көлеңкесі, ол құдай сияқты
мейірімді болуы парыз» деп жазды.Навои сән-салтанатпен, халыққа
қайырымсыз өмір сүруші билеушілерді әшкереледі
НИЗАМИ ГАНДЖЕВИ (1141-1209 жж.), әзірбайжан ойшылы, ақыны.
Шахтар мен шонжарлардың зорлығын әшкереледі. «Мәңгілік бақыт тек ғана
қанаудың болмауында, билеуші әділетсіздік пен зорлықты болдырмауға тиіс»
деп тұжырымдады. Оның «Ескендір-намэ» поэмасында тек ғана әділеттік емес,
сонымен қатар мүліктік теңдік орнаған идеалды қоғамды суреттейді. Ол
сондай-ақ нәсіл теңдігін «ақ та, қара да – бәрі Жердің балалары, эфиоп- қара
темірдей, оның терісі қара, бірақ жаны ақ» деген принциппен түсіндірді.
