Кун  концепциясындағы  «парадигма»  ұғымы

 
 
38 
сипатталатын  сөз  тіркестері,  мысалы  «элементтер  тұрақты  көлемді 
пропорцияларда  қосылады»  немесе  «іс  әрекет  іс  әрекетсіздікке  тең». 
Бұл  ортақтастырулар  сырттай  табиғат  заңдарына  ұқсас  (мысалы, 
Джоу- Ленц заңы, немесе Ом заңы). 
Екіншіден,    дисциплинарлық  матрицаның  құрамына  Кун 
мынандай  «жылу  денені  қалыптастыратын  бөліктердің  кинетикалық 
энергиясы болып табылады» деген ортақтанылған  ұсыныстар сияқты   
«парадигманың метафизикалық бөлігін» қосады. Олар оның ойынша, 
«ғылыми  топты  қажетті  аналогиялар  және  метафоралармен 
қамтамасыз  етеді  және  сөзжұмбақтың  шешімі  және  түсініктемесі 
ретінде  нені  қабылдау  керек  екенін  анықтауға  көмектеседі.  Және 
керісінше,  шешілмеген  сөзжұмбақтардың  тізімін  жоюға  мүмкіндік 
береді, олардың әрбіреуінің маңызын бағалауға көмектеседі».  
Үшіншіден,  парадигманың  құрылымына  құндылықтар  кіреді, 
«сондай-ақ  бұл  құндылықтар  жай,  өзіне-өзі  қайшы  келмейтін  және 
шынайы  болуы  керек,  яғни  басқа,  тәуелсіз  дамыған  теориялармен 
сәйкес 
келуі 
керек. 
Дисциплинарлы 
матрицаның 
басқа 
компоненттерінің  түрлеріне  қарағанда,  құндылықтарды  әр  түрлі 
қолданатын адамдар үшін олар ортақ болуы мүмкін». 
Төртіншіден,  Кунда  дисциплинарлы  матрицаның  элементі 
болып  ортақтанылған  «үлгілер»  -  кейбір  тапсырмаларды    шешудің 
ортақ 
стандартты-схемасының 
қосындысы 
табылады. 
Осы 
классикалық  үлгілерді  қолдана  отырып,  ғалым  өзінің  ғылымының 
негіздерін тереңірек түсіне алады, оларды нақты кездерде қолдануды 
үйренеді  және  олардың  қызметінің  негізі  болып  табылатын,  осы 
ғылыми  оқудың    пәнін  қалыптастыратын  қозғалыстарды  зерттеудің 
арнайы әдістерін қабылдайды.  
  Ғылым  әлеміндегі  ғылыми  кеңестің  рөлі.  Парадигма 
ұғымымен  ғылыми  кеңес  ұғымы  тығыз  байланысты.  «Парадигма  - 
ғылыми  кеңестің  мүшелерін  қосады,  және  керісінше,  ғылыми  кеңес 
парадигмаларды  құрайды».    Ғылыми  кеңестің  өкілдері  белгілі  бір 
ғылыми  мамандыққа  ие,  тиісті  білім  және  маманданған  қылықтарды 
алған.  Әрбір  ғылыми  кеңестің  өзінің  зерттейтін  пәні  бар.  Кунның 
ойынша,  зерттеуші  –  ғалымдардың  көбісі  өзін  бірден  белгілі  бір 
парадигманы ұстанатын белгілі бір ғылыми кеңеске жатқызады. Егер 
сіз  парадигмаға  деген  сенімді  ұстанбайтын  болсаңыз,  сіз  ғылыми 
кеңестен тыс қаласыз.  
Кунның  «Ғылыми  революция  құрылымы»  кітабының  жарық 
көргенінен кейін ғылыми кеңес ұғымы барлық ғылым саласына терең 
енді және ғылымның өзі білімнің жүйесі емес, ғылыми кеңестердің іс 
әрекеті  ретінде  қарастырыла  бастады.  Бірақ  та  ғылыми  кеңестердің 
қызметінде  Кун  кейбір  жеткіліксіздіктерді  белгілейді,  өйткені 

 
 
39 
«әртүрлі  ғылыми  кеңестердің  көңілі  әр  түрлі  зерттеу  заттарында 
шоғырланғандықтан,  кейбір  ғылыми  топтардың  арасындағы 
маманданған қарым-қатынас кейде қиындап кетеді, оның нәтижесінде 
болашақта  маңызды  және  ескерілмеген  қарама-қайшылықтарға  тап 
болдыратын  түсінбеушіліктер  пайда  болады».  Әртүрлі  ғылыми 
кеңестердің  өкілдері  көбінесе  «әртүрлі  тілдерде»  сөйлейді  және  бір 
бірін түсінбейді.  

жүктеу/скачать 1,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: