а мен ә варианттарын бір инвариант фонема деп тану үшін
екеуіде ашық, екеуі де езулік болуы керек. Сондай-ақ бұл екі
дыбыс-ты екі түрлі вариант деп тану үшін олардың ортақ
белгісінен басқа айырмасы да болуы керек. Ол бірінің жуан (а),
екіншісінің жіңішке (ә) әуезде айтылуы, қалған дауыстылар
жөнінен де осы-ны айтуға болады. Бұл – бір. Екіншісі
варианттар парадигмалық қатынаста болады, яғни «екінің бірі»
принципі бойынша сөзде не [а] не [ә] варианты қолданылуы
шарт. Ал инварианттар синтагмалық қатынаста болады, ал бұл
қатынас «және … және» принципі бойынша жүзеге асады.
Бұл айтылған дауыстылар жүйесінің парадигма (варианттар)
мен синтагмалық (инварианттар) қатынасын былайша
көрсетуге болады:
парадигма
синтагма
___а_____о_____ұ_____ы_____
ә
ө
ү
і
е
Синтагмалық қатынас бойынша бір сөздің шенінде [а], [о], [ұ],
