Оқулық «Білімді дамытудың федералдық институты»

163 
 
 
әрекет ету  ERP-жүйелерінің пайда боулына әкелді. 
ERP-жүйелерінің 
(EnterpriseResourcePlanning, 
ERP 
— 
корпорациялар  ресурстарын  жоспарлау)  міндеті  —  корпопацияның 
барлық  бөлімшелері  мен  қызметтерін  бірыңғай  ақпарттық  жүйеге 
біріктіру.  Өндірістік  және  коммерциялық  қызметтің  барлық 
жақтары  ERP  қамтылады:  өндіріс,  жоспарлау,  шарттарды  басқару, 
материалдық-техникалық  жабдықтау,  қаржы,  есептілік,  кадрларды 
басқару,  өткізу,  қорларды  басқару.  Осылайша,  ERP  басты міндеті, 
заманауи корпорацияларды басқаруда MRPII қағидаттарын тартуға 
саяды. 
ERP  негізі— бірыңғай дерекқор, оны тең дәрежеде бухгалтерия, 
өндіріс,  маркетинг  қызметі,  кадрлар  бөлімі,  қоймалар  қолданады. 
Осы дерекқорға енгізілген ақпараттар тез арада әртүрлі корпорация 
бөлімшелеріне  қол  жетімді  бола  түседі.  Деректерді  электронды 
алмасу 
инфрақұрылымы, 
корпорацияның 
бөлімшелері 
мен 
кәсіпорындары  арасында,  сонымен  бірге  корпорация  мен  оның 
жеткізушілері  мен тұтынушылар арасында туындайды. 
 ERP жүйенің  бірнеше анықтамасы бар: 
— 
Біріздендірілген  орталықтандырылған  дерекқорды,  бірыңғай 
қосымшалар  мен  қаржылық-экономикалық  қызметті:өндірістік, 
экономикалық  және  қаржылық,  өткізу,  сатып  алу,  өнімдер  мен 
материалдарды  сақтау  және  көптеген  басқаларын  басқаруға 
арналған жалпы қолданушылар интерфейсін  білдіреді; 
— 
бағдарламалық  құралдар  мен  басқару  шешімдерінің  кешені, 
ол  қажетті  мерзімде  жоғары  дәлдікпен  тұтынушыларлың 
тапсырысын  дұрыс  жоспарлау,  қайта  бөлу  және  кәсіпорынның 
барлық  ресурстарын  бағыттау  арқылы  тұтынушының  тапсырысын 
орынлау. 
ERP  санатындағы  жүйелер  —  кәсіпорынның бизнес-үдерістерін 
жоспарлауды, 
есептеуді, 
бақылау 
және 
талддаулы 
автоматтандыруға  арналған  бірыңғай  жүйені  құруға  мүмкіндік 
беретін  біріктірілген  қосымшалар  жиынтығы.  Көбінесе,  осы  және 
өзге ақпараттық жүйенің  мүмкіндіктерін бағалау және  оны дамыған 
MRPII  жүйесіне  немесе  ERP-жүйелеріне жатқызу туралы мәселені 
шешу кезінде аналитиктердің  пікірі  екі жаққа айрылады. 
ERP-жүйелер  біріктірілген  қолданбалы  үлгілер  жиынтығынан 
тұрады,  олар  кәсіпорынның  әртүрлі  бизнес-үдерістерін  қолдайды 
және  өзара шынайы уақыт ауқымында өзара әрекеттеседі. Әртүрлі 
өндірушілердің  жүйесінде  қосалқы  жүйелер  құрамы  әртүрлі. 
Алайда, бәрінің   ұқсас негізгі атқарымдық жиыны бар: 
— 
өндірілетін  өнімдер  құрамын  анықтайтын  құрастырымдық 
және  технологиялық  сипаттамаларды,  сонымен  бірге  оны  әзірлеу 
үшін қажетті материалдық ресурстар мен операцияларды енгізу; 
— 
сату және өндіру  жоспарын құру; 
— 
материалдар  мен  жиынтықтауыштарда  қажеттіліктерді, 
өнімдерді  өндіру  жоспарын  орынлау  үшін  жеткізілім  мерзімі  мен 

164 
 
көлемін жоспарлау; 
— 
қорлар  мен  сатып  алуды  басқару:  шарттарды  жүргізу, 
орталықтандырылған  сатып  алуды  жүзеге  асыру,  есептерді 
қамтамасыз ету және қойма және цех қорларын оңтайландыру; 
— 
өндіріс  қуатын  жоспарлау,  кәсіпорынның  өндірістік  қызметін 
жоспарлау және бақылау; 
— 
қаржыларды  жедел  басқару,  оған  қоса  қаржылық  жоспарды 
құру  және  оның орындалуына бақылауды жүзеге асыру, қаржылық 
және басқару есебі; 
— 
жобаларды  басқару,  оған  қоса,  кезеңдер  мен  оны  жүзеге 
асыруға қажетті ресрустарды жоспарлау, жоғары күрделілік деңгейі 
бар ұзақ мерзімді жобалар мониторинг; 
— 
өткізілімді  басқару; 
— 
сапаны  басқару  —  сапаны жоспарлауды қолдау, өндіру және 
сатып алу кезіндегі сапаны бақылау және тексеру; 
— 
техникалық  қызмет  көрсету  және  жабдықтарды  жөндеу, 
шығындарды  есептеу  және  техникалық  қызмет  көрсету  және 
жөндеуде ресурстарды жоспарлау; 
— 
қызметкерлерді басқару; 
— 
ақпараттық ағындарды басқару. 
ERP-жүйесі  басқару  мен  есептеудің  негізгі  өрістерін  қамтиды, 
негізгі  бизнес-үдерістерді  қамти  отырып,  қаржылық-шаруашылық 
қызметтерді  бейнелеп  көрсету  үшін  бірыңғай  ақпараттық  кеңістік 
құрады.  Сол  мезетте,  сақталатын  мәліметтерге  қол  жетімділікті, 
сонымен  бірге  қызметкерлердің  мәртебесіне  байланысты  ос 
ынемесе өзге әрекеттер мүмкіндігін  нақты шектейді. 
Шет 
елдік 
авторлар, 
ERP-жүйесінің 
келесі 
өзгеше 
ерекшеліктерін  атап көрсетеді: 
— 
өндірістің  әртүрлі  типтерін    (құрастыратын,  өңдеуші  және 
т.б.)  және  кәсіпорын  мен  ұйым  қызметі  түрлерін  (мысалы,  ERP-
жүйесі  өнеркәсіптік  кәсіпорныдарда  ғана  емес,  сонымен  бірге 
қызмет көрсетуші саласындағы ұйымдарда- банктерде, сақтандыру 
және сауда компанияларында және т.б.орнатылуы мүмкін) енгізеді. 
— 
кәсіпорынның 
әртүрлі 
қызмет 
бағыттары 
бойынша 
ресурстарды жоспарлауды қолдау (тек өнімді  өндіру  ғана емес); 
— 
ERP-жүйелер, 
өндіріс,  жеткізушілер,  серіктестер  мен 
біріктірілген  ақпараттық  жүйе  шегінде  тұтынушылардың  өзара  іс-
әрекетін 
бейнелейтін 
«виртуалды 
кәсіпорынға» 
басқаруға 
бағытталған; 
— 
 ERP-жүйелерде  қаржылық  қосалқы  жүйелерге  үлкен  назар 
аударылған; 
— 
көрсетілімдік  копорацияларды  басқару  механизмі  қосылған, 
оған  қоса,  бірнеше  сағаттық  белдеулерді,  тілдерді,  валютаны, 
бухгалтерлік есеп және есептілік жйүесін қолдау; 
— 
инфрақұрылымға,  (Интернет/  Интранет),  кеңейтілетіндікке 
(бірнеше  мың  қолданшыларға  дейін),  бағдарламалық  қамтамасыз 

165 
 
 
ету  мен  әртүрлі  тұғырнамалардың  орнықтылығы,  сенімділігі  және 
өнімділігіне  қатысты талаптарды арттыру; 
— 
әлдеқашан 
кәсіпорынмен 
қолданылатын 
(CAD/CAM/ 
CAE/PDM-жүйелермен,  АБЖ  ТБ,  құжат  айналымын  басқару 
жүйелерімен 
және  т.б.),  қосымшалармен 
ERP-жүйелерінің 
кеңейтілушілігіне  қатысты,  сонымен  бірге  жаңа  қосымшалармен 
(мысалы,  электронды  бизнес)    қатысты  талаптар  арттырылды. 
Сонымен  бірге,  дәл  осы  ERP-жүйелер  базасында  кәсіпорында 
қолданылатын барлық қосымшаларды біріктіру  жүзеге асырылады; 
— 
шешім  қабылдауды  қолдаудың  бағдарламалық құралдарына 
және  деректерді  қоймасымен  біріктіру  құралдарына  (кейде  жаңа 
үлгі түрінде ERP-жүйесіне енгізілетін)   үлкен көңіл  берілген; 
— 
ERP-жүйелер 
қатарында  дамыған  баптау  құралдары  
(кескіндеу), басқар қосымшалармен біріктіру және бейімдеу (соның 
ішінде  жүйелерді  пайдалану  барысында  қарқынды  қолданылатын) 
әзірленді. 
Сарапшылар,    ERP  кәсіпорынның  барлық  бизнес-үдерістерін 
басқару  жүйесі  ретінде,  жекелеген  бөлімшелер  қызметін  басқару 
рәсімдерінің  барлық  технологиялық  тізбегі  бойынша  қаржылық 
және тауар ағындары қозғалысымен байланыстыратын жүйе ретінде 
анықтайды.  
Преимущества  ERP  артықшылықтарын  тапсырысты  орындау 
барысында  мысал  ретінде  көрсетеміз.  Автоматтандыру  немесе 
ішінара  («лоскутты») автоматтандыру болмаған жағдайда, клиенттің 
қабылдаған тапсырысы ұзақ, негізінен «қағаз түрінде», кәсіпорында 
саяхат  бастайды.  Тапсырыс,  әртүрлі  бөлімшелерде  әртүрлі 
компьютерлік  бағдарламаларда  қайтадан  енгізіледі.  Бір  бөлімшеде 
тапсырыс  параметрлері  қажетті  материалдар  мен  жиынтықтаушы 
түрінде,  ал  басқасында  –  өндірістік  жоспар  түрінде  енгізіледі. 
Сонымен  бірге,  сәйкес бөлімшелердің ақпараттық жүйесі өзара тек 
қана  «қағаз  түріндегі»  байланысы  болады.  Нәтижесінде,  көбінесе 
ешкім  кәсіпорында  тапсырысты  орындау  кезеңі  қай  ккезеңде 
тұрғандығын,  тапсырыс  дайын  екендігін  және  шотты  төлеуге 
қоятын уақыт келгендігін  білмейді.   
ERP-жүйесі  енгізілген  кәсіпорында  әртүрлі  бөлімшелердің 
«ақпараттық  түйісу»  мәселесі  болмайды.  Тапсырыстың  орындалу 
жағдайын анықтау үшін, жүйеге кіріп, тапсырыс нөмірін теру қажет. 
Аталған  жағдайда,    тапсырыс  нөмірі,  олардың  қызметін  бірге 
байланыстыра  отырып,  кәсіпорынның  барлық  қызметі  «көрінетін» 
ақпараттық өріс болып саналады. 
 ERP-жүйелерн  енгізу  ақпаратпен  және  бөлімшелер  арасында 
өзара  іс-әрекетпен  жұмыстың  жеделділігіне  қатысты  талапты 
арттырады.  Мысалы,  егер  қоймап  қызметкері  (қоймашы)  бірнеше 
күн  қоймаға  келіп  түскен  материалдар  мен  жиынтықтауыштар 
туралы  ақпаратты  белсендірмесе,  онда  өткізу  бөлімі,  тапсырыс 
орындау  үшін  қоймада  қажетті  мөлшер  жоқ  деп  есептейді. 

166 
 
Нәтижесінде  тапсырыстарды  орындау  кешіктіріледі.  Ресейлік  
SAPAG 
өкілдігінің 
мамандарының 
пікірі 
бойынша, 
ERP 
санатындағы  БКАЖ  енгізу,  әдетте,  кәсіпорында  басқару 
стратегиясын  өзгертеді.  Олар,  «...біздің  тұтынушылар  «жүйені» 
сатып алмайды. Олар тәртіпті сатып алады» деп атап көрсетеді. Бұл 
жерде,  әдетте,  кәсіпорында  БКАЖ  енгізу  бизнес  үдерістері 
реинжинирингімен  қоса  жүреді,  яғни,  бизнестің  шығындар,,  пайда 
және  жеделділік  секілді  мақсатты  көрсеткіштерінде  түбегейлі 
жақсартуларға қол жеткізу үшін оларды қайта қайта ойластыру және 
қайта жобалау (басқару құрылымы өзгергенге дейін). 
Жүйенің    ERP  стандартына  сәйкестігін  тексеру  бірнеше 
кезеңдерді  қамтиды.  Тестілеу  кезінде  өндірістің  жедел  жоспарлау 
үлгілері  мен  қызметкерлерді  басқару  үлгілері  арасындағы 
байланысты  тексерген  жөн.  Мысалы,  қандай  да  бір  қызметкер 
ауырып  қалған  жағдайда,  ауысымды  тапсырмаларды    автоматты 
немесе жартылай автоматты түзету қамтамасыз етілуі қажет. 
 Жүйе  кәсіпорын  бюджетімен  ресурстардың  барлық  шығын 
түрлерін байланыстыру қажет. Бұл, төлемдерді нақты жүзеге асыру 
кезінде  емес,  мән-жайлардың  пайда  болуы  сатысында  жүйеде 
жүргізіледі.  Жүйе  сатып  алу  жоспарының  бюджетпен  кіріктірілген 
механизмінінен  тұруы  қажет.  Тестілеу  мән-жайлардың  пайда 
болуының  әртүрлі сатыларында (шарттар баптарына міндеттемелер, 
тапсырыстар мен қойылған шот-фактуралар),  сонымен бірге сәйкес 
кезеңде  жеткілікті  қаражаттың  болмаған  кезде  жеткізушімен 
тапсырыстарды  және  жабдықтау жоспарын құру мүмкіндігіне тест 
жүргізуде    бюджеттік  баптардың  жай-күйі  туралы  ақпарат  алудан 
тұрады.  Жүйе,  жекелеген  өнім  түрлерін  өндіруге  кеткен  нақты 
шығындар  мен  баптар  бөлігінде  бөлімшелер  құрамындағы 
шығындар  туралы,  жұмыс  тәртібі,  ауытқулар  факторы  және 
жаапкершілік 
орталығы, 
яғни 
кәсіпорынның 
құрылымдық 
бірліктері,  белгілі  кірістер  мен  шығындар  үшін  жауаптылар  туралы 
ақпараттарды ұсынуы қажет. Жүйедегі тест ретінде мынадай сауал 
ұсынылуы  мүмкін:  «Нақты бөлімше бойынша нақты жауапкершілік 
орталығына  жататын  жоспарлық  жүктеме  деңгейінен  өнімнің  
өзіндік  құнының  ауытқуына қандай мөлшерде әсер етті?» 
 
 

жүктеу/скачать 3,84 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: