11
байланыс жүйесі деп аталады (1.1, б суреті
). Мұндай басқару жүйесі
басқару объектісімен технологиялық параметрлер жайлы ақпарат
алатын кіріс кезінде ғана жалғаспайды, сонымен бірге, технологиялық
параметрлерге басқарушы ықпалды қалыптастыратын шығыс кезінде
де жалғасады. Адам басқаруға тікелей қатыспайды және апаттық
жағдай орын алғанда ғана араласуға дайын бақылаушы ретінде ғана
болады.
Автоматты басқару жүйесінде әрдайым апаттық жағдайды
реттейтін бағдарлама болғанымен, адамның парасаты, бір шетінен
машинадан жоғары және ол машинаның мүмкіндігі жетпейтін
жағдайларда оқиғаның даму барысын алдын ала болжай алады. Екінші
жағынын, апаттық жағдайға жүйенің әрекет етуі адамның реакциясы
жылдамдығынан анағұрлым жоғары болуы ықтимал. Жағдайды
бақылаудан қорғау жүйесін алып тастаудың қайғылы нәтижесін 1986
жылғы Чернобыль атом электрстанциясынан көреміз.
Жоғарыда айтылып кеткендей, ТП жайлы ақпаратты жинау, өңдеу
және сараптау мен жабдықтың жұмысы бақылау саласына жатады.
Басқару жүйесіне адамды араластыруды қарастыру сараптама
қорытындылары бойынша шешім қабылдау кезеңінде болады, яғни,
бақылау нәтижесі бойынша болады. Сондықтан да бақылау
операциясын орындайтын басқару жүйесінің техникалық құралдар
бөлігі жеке автоматтандырылған бақылау жүйесі (АБЖ) ретінде
қарастырылуы мүмкін. Автоматтандырылған және автоматты басқару
жүйесі жайлы сөз болғанда әрдайым оның құрамында АБЖ бар
екендігі меңзеледі.
Басқару мен бақылау жүйесінен бөлек, автоматты жүйенің тағы бір
түрі бар. Ол басқарудың жеке жағдайымен байланысты, яғни, белгілі
бір техникалық параметрдің нұсқаушы заңдылығы бойынша өзгеру
немесе тұрақтылықты қолдау мақсатына ие. Басқарудың бұл түрі
реттеу деп аталады және оны автоматты
реттеу жүйесі (АРЖ) жүзеге
асырады.
Шынайы ТП АБЖ құрамалы болып есептеледі, яғни, біраз
технологиялық параметрлер АРЖ көмегімен қуатталады, ал басқалары
АБЖ-ның өзінің техникалық параметрлерімен қадағаланады, оның
құрамына автоматты бақылау жүйесі кіреді.
Достарыңызбен бөлісу: