Ч а с т ь I v молодой ученый

B

ugungi ta’lim jarayonini interfaol usullarsiz tasavvur 

usullar muayyan guruhlarda o‘qitiladigan o‘quv fanining 

bosh maqsadiga yo‘naltirilgan bo‘lishi kerak. Aks holda, 

qo‘llanilgan interfaol usul hech qanday ahamiyatga ega 

bo‘lmay qoladi.O‘qituvchi tanlagan usul dars davomida 

bolaning faolligini, kattalar va tengdoshlari bilan to‘g‘ri 

muloqot qila olishini ta’minlashi, tilda mavjud, biroq o‘quvchi 

uchun notanish bo‘lgan yangi so‘z va iboralarning mazmunini 

anglash, eslab qolishga, muloqot jarayonida qo‘llashga harakat 

qilish ko‘nikmalarini shakllantirishi zarur.

Taniqli didakt olimlardan biri  I.  Y.  Lerner o‘quvchilarda 

ijodiy tafakkur ko‘nikmalarini shakllantirish masalasiga 

bag‘ishlangan «Развитие мышление учащихся».

(M.: Prosvesheniye, 1982) nomli tadqiqotida: «Tafakkur 

bilimlarni o‘zlashtirish bilan rivojlanadimi?» degan 

muammoni o‘rtaga tashlaydi va bu savolga «Yo‘q» deya javvob 

beradi. Bilimlar zanjirida agar aloqadorliklar  — bog‘lanish, 

qiyos, sabab-natija munosabatlari bo‘lmasa, u tafakkurni, ya’ni 

tarbiya ko‘rgan shaxsni bera olmaydi. Bilim olishning ham, 

ta’lim oluvchiga bilim berishning ham, unga malaka, ko‘nikma, 

odatlarni singdirishning ham, tabiatini shakllantirishning ham 

xilma-xil vosita, yo‘l va usullari mavjud [3,39].

O‘zbek tili ta’limi jarayonida bir qancha interfaol metod-

lardan foydalanish dars samaradorligini oshirishga xizmat 

qiladi. Masalan, keys-stadi usuli.

«Keys-stadi» inglizcha so‘z bo‘lib, («case» — aniq vaziyat, 

hodisa, «study» — o‘rganmoq, tahlil qilmoq) aniq vaziyatlarni 

o‘rganish, tahlil qilish asosida o‘qitishni amalga oshirishga qa-

ratilgan metod hisoblanadi.

O‘zbek tili darslarida asosan tarbiyaviy ahamiyatga ega 

bo‘lgan matnlar keys topshirig‘i uchun tanlanadi. Masalan:

Kunlardan bir kuni sohibqiron Amir Temur olis qabi-

lalardan biriga hujum qilibdi. Tabiiyki, Temurning son jihatdan 

ko‘p va shu bilan birga juda yaxshi qurollangan lashkari qabi-

lani osongina bosib olibdi. Sohibqironning huzuriga qabila oq-

solini olib kelibdilar. Qabila oqsoli Amir Temurga:

 

—

Ey Temur, agar sen jallod bo‘lsang, jonimizni ol, agar