I теоретические основы логопедии

 

265 

аудартады.    Ата-аналар  баланың    үндемейтіндігі  туралы  айтып,  түсінетін, 

бірақ  сөйлескісі  келмейтінің  атайды.    Қатынасқа  түсу  мүмкіндігінің 

жоқтығын ата-аналар    кейбір жағдайларда  жалқаулық деп бағалайды. 

Сөйлеу тілінің орнына  қатынастың эмоциональды жағынан көтеріңкі түрінде 

олар  ым-ишара мен мимиканы қолданады. 

Алғашқы сөздері кеш пайда болады, фразалық сөйлеутілі көп жағдайда 5—6  

жастан соң қалыптаса бастайды.  Ата-аналары  баланың  сөйлеу тілі кешігіп 

дамығанымен басқа жағынан жақсы жетілген дейді. 

Тексеру әдеттегідей баламен бір рет кездескенмен шектелмейді, әсіресе, егер 

ол кішкентай болып сөйлеуге ынтасы жоқ болса. Ол басталған логопедиялық 

жұмыспен бірге жалғаса береді. 

Баланың  қарым-қатынасқа  қалай  түсетіні  белгіленеді,  онда    жалпы  және 

сөйлеу  тіліне  қатысты  кері  реакцияларының  бар-жоғы,    олар  неде 

байқалатыны,  және  қалай  жойылатыны  айқындалады.  Сабақтардың  барысы 

мен материалына баланың көзқарасы қандай екеніне, оның өзгерген жағдайға 

деген  реакциясына  назар  аударылады.  Өз  жағдайына,  сөздік  немесе  сөзсіз 

қатынас  жасау  мүмкіндігіне  баланың  сынмен  қарауы  немесе  байқамауы, 

қатынасқа ұмтылуы және өз сөйлеу тілін түзетуге құштарлығы белгіленеді. 

Ойын,  ойыншықтар,  кітаптарға,    оқу  дағдылары  мен  біліктеріне  деген 

қызығушылығы  айқындалады;    тексеру  кезіндегі  баланың  белсенділігі  мен 

жұмыс  істеу  қабілеті  ескеріледі;    ойын  және  оқу  әрекетінің  сипаты 

анықталады  ( бала ойынды жалғастыра алама, ойын әрекеттеріне еліктей ала 

ма,    тапсырманы  орындай  ала  ма,    оқуға  мүмкіндігі  қандай  деңгейде  т.  б.). 

Пішін,  көлем,  заттардың  орналасқан  жері  туралы  білім,  түсінік    қоры 

анықталады. 

Сөз  қорын,    сөйлеу  тілінің  грамматикалық  құрылымын,  фонетика-

фонематикалық  жағын  тексеру  үшін    логопедиядағы  жалпы  қолданыстағы 

тексеру  сызбасы    және  арнайы  дайындалған  құралдар,  сөйлеу  жаттығулары, 

сөзжасам  сөзөзгертуге  арналған  тапсырмалар    қолданылады.  Балаларды,  

әртүрлі әрекет жасау барысында  ұзақ уақыт динамикалық тексеру қажет.  

Түсіну мен есту қабілетінің қалпы  анықталады,  ол сенсорлы алалиясы бар 

балаларды  нашар  еститіндермен  естімейтіндерден    және  сөйлеу  тілін  

қабылдауы  бұзылғандардан  ажырату  маңызды.  Гнозис  пен  праксис 

ерекшеліктері  анықталады.  Латералитаның    (латерализация  –  жұп 

ағзаларының  оң-солының  үстемділігі)  нақтылығына,  қолдың  ұсақ 

моторикасының жағдайына және жалпы қозғалыс аясына назар аударылады.  

Практикалық  дағдыларды  меңгеру  деңгейі  айқындалады:  өз-өзіне  қызмет 

көрсету, тұрмыстық әрекеттер, заттық-тәжірибелік әрекет. 

Арнайы  ойын  жаттығулары  арқылы    артикуляциялық  моторика—  жеке 

қимылдарды  орындау  білігі,  артикуляциялық  қалыптарды  сақтай  алуы, 

кезектіліктегі  қимылдарды  орындауы,  ауысуы,  баланың  артикуляциялық 

қимылдарға  еліктеу  мүмкіндігі,  және  сөздермен  сөз  тіркестерін  қайталау 

мүмкіндіктері тексеріледі. 

Сөйлемейтін балаларды тексеру қиынға түседі, сөйлеу тлінің қорытындысын  

тек қана оларды динамикалық түрде  бақылау барысында ғана шығаруға 

 

266 

болады.  Дифференциальды  диагностика  алалияны сөйлеу тілінің уақытша 

тежеліп дамуынан, дизартриялық бұзылыстардан, есту қабілетінің 

бұзылыстарынан және ақыл ойы кемістігінен ажыратуға  мүмкіндік береді. 

 

жүктеу/скачать 5,47 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: