I теоретические основы логопедии

   Зиятының ауытқуы бар балалардың сөйлеу тілі бұзылыстары жүйелік 

сипатқа ие. Ондай балалардың сөйлеу тіл әрекетінің барлық операциялары әр 

деңгейде қалыптаспаған болып келеді: мотивациясының әлсіздігі, сөз арқылы 

қатынас  жасау  қажеттілігі  төмен,  сөйлеу  бағдарламасын  іске  асыруының 

бұзылыстары  байқалады.  Бұл  мәселелерді  зерттеген  ғалымдардың 

нәтижелеріне  сүйенсек,  көмекші  мектептің  бастауыш  сыныптарында  аса 

күрделі  кемістіктер  балалардың  40-60%-да  байқалады.  Ақыл  ойы  кем 

оқушылардың  сөйлеу  тіл  ерекшеліктерін  талдай  келе,  В.  Г.  Петрова  сөйлеу 

тілі  кемістігіне  әкеп  соғатын  көптеген  факторларды,  оның  ішінде  негізгісі  – 

таным әрекетінің дамымауын атады. 

  Бұл  балалардың  қоршаған  орта  туралы  түсініктері  шектелеген, 

вербальді  қатынастардың  әлсіздігі,  қызығушылығы  жетілмеген,  оның 

салдарынан осы категориядағы балалардың  сөйлеу тіл дамуы  аномальді және 

баяу болады. 

   Зиятының  ауытқуы  бар  балалардың    сөйлеу  тілі  бұзылыстары 

белгілері,  механизмі  бойынша  әр  түрлі  болып  келеді  де  тұрақтылығымен 

ерекшеленеді,  түзетуі  қиындатылған  және  талдауда  дифференциалды  

көзқарасты талап етеді.  

   С.  Я.  Рубинштейіннің  пікірі  бойынша,  зиятының  бұзылыстары  бар  

балалардың сөйлеу тілі бұзылыстарының негізгі себептері – бас ми қабығының 

тұйықтауыш  функциясының  әлсіздігі,  барлық  анализаторлардағы  жаңа 

дифференциалды байланыстардың баяу дамуы. 

Сөйлеу-есту  анализаторларының  саласындағы  дамып  келе  жатқан  

дифференциалды  шартты  байланыстардың  себебінен  бала  сөйлеу  тілі 

дыбыстарын  көп  уақытқа  дейін  ажырата  алмайды,  естіген  сөйлеу  тілін    оның 

және  дәл  қолдануы  әлсіз.  Аналитикалық-синтетикалық    әрекеттің  төмендігі 

фонематикалық қабылдаудың бұзылысында байқалады. 

Зиятының  бұзылыстары  бар  балалардың  сөйлеу  тілінің  дыбыс  айту 

ақаулықтары  жиі  таралған.  Сөйлеу  тілінің  фонетикалық  жағынын 

 

378 

бұзылыстарының негізінде төмендегідей себептер жатыр: танымдық әрекетінің 

жетілмеуі, сөйлеу-есту дифференциясының қалыптаспауы, жалпы және сөйлеу 

тіл моторикасының әлсіздігі.   

жүктеу/скачать 5,47 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: