Қазақстан республикасы білім жəне ғылым министрлігі
Тұрақты дамудың индикаторлары
жүктеу/скачать 11,28 Mb. Pdf көрінісі
|
ӘЛЕУМЕТТІК-ЭКОЛОГИЯ-ЖӘНЕ-ТҰРАҚТЫ-ДАМУ-1
| Тұрақты дамудың индикаторлары
Тұрақты дамудың ұлттық және халықаралық институттары Тұрақты даму индикаторлары - тұрақты даму мақсаттарының өркендеуін қадағалау процесі және қойылған мақсаттарға жету деңгейінің лайықты белгілердің және көрсеткіштердің өңдеуін талап етеді. Осындай индикаторлар жүйесі "табиғат - шаруашылық - халық» бағдарламаларын суреттеуде немесе өңдеуде өте маңызды. Тұрақты даму индикаторларын өңдеу проблемасын саяси үйлестік департаменті мен Біріккен Ұлттар Комиссиясы және қоршаған орта проблемаларымен айналысатын ғылыми комитет (ЗСОРЕ) айқындайды. Тұрақты даму индикаторларының жобасы: -әлеуметтік индикаторлардың тобы: кедейшілікпен күрес; демографиялық динамика және тұрақтылық; білімнің жақсаруы, қоғам тәрбиелеу және мәліметтілік: қоршаған орта, адам денсаулығының жақсаруы; қоныстанған орыңдардың дамуы және жақсаруы; - экономикалық индикаторлардың тобы: тұрақты дамуының тездетуіне арналған халықаралық конференция және сонымен байланысты жергілікті саясат: тұтыну мінездемелерінің өзгертуі; қаражаттық қорлар мен механизмдер; экологиялық технология тапсыру, ынтымақтастық және потенциал жасауы; - экологиялық индикаторлардың тобы: су корларының сапасын сақтау және оларды жабдықтау; мұхиттың, теңіздердің, жағалаудың аумақ қорғанышы; жоспарларға және жер алаңы қорларының орынды 90 ӘЛЕУМЕТТІК ЭКОЛОГИЯ ЖӘНЕ ТҰРАҚТЫ ДАМУ Оқу құралы қолдануынын кешенді тәсілі; әлсіз экожүйелерді орынды басқару, шөлейттену және құрғақшылықпен күрес; тұрақты ауылшаруашылық басқаруына және ауылдық аймақтардың дамуына көмектесу; ормандарды сақтау үшін күрес; биологиялык әр түрлілікті сақтау; экологиялық кауіпсіз биотехнологияларды қолдану; атмосфера қорғанышы; улы химиялық заттарды, кауіпті калдықтарды, радиоактивті қалдықтарды экологиялық қауіпсіздіксіз қолдану. индикаторлардың институциональдық тобы: экология сұрақтар есебі тұрақты дамуды жоспарлауға және басқаруға арналған; дамитын елдерде ұлттық механизмдер және халықаралық ынтымақтастық потенциал жасауына арналған; институциональдық халықаралық реті; халықаралық заңға сүйенген механизмдер; шешімдер алу ақпараты: халықтың негізгі топтарының рөлін күшейту. Халықаралық деңгейде қазіргі кезде жобамен 134 тұрақты дамудың индикаторы өңделген. Бұл төмендегідей негізгі топтарға бөлінген: - тұрақты дамудың әлеуметтік аспектілерінің индикаторлары; - тұрақты дамудың экономикалық аспектілерінің индикаторлары; - тұрақты дамудың экологиялық аспектілерінің индикаторлары (су, жердің, атмосфералардың, басқа табиғи қорлардың және қалдықтардың сипаттамалары); - тұрақты дамудың институциональдік аспектілерінің индикаторлары (саясатты бағдарламалау және жоспарлау, ғылыми өңдеулер, халықаралық заңға сүйенген аспаптар, ақпараттық қамтамасыз ету, халықтың негізгі топтарының рөлін күшейтуі). Халықаралық индикаторлар мақсаттық бағыттылығына байланысты үш категорияға белінеді: - өзімен қозғалушы күш индикаторлары - бұл индикаторлар адамдық белсенділікті ұсынады, процестерге және сипаттамаға, сонымен қатар тұрақты дамуға дұрыс және де жағымсыз әсер ете алады. Осы индикаторлар саланың немесе экономиканың деңгейіне 91 талапқа сай болады. Өзімен қозғалушы күш индикаторларына мысал келтірсек, бұл халық өсу шегі немесе парникті газдардың өсу шегі. - күй-жағдайы индикаторлары- қазіргі осы ауданда тұрақты даму сипаттамасын айқындайды. Бұған халық тығыздығы, халық пайызы, отын қорлары және т.б. жатады. - сезіну индикаторларына- тұрақты даму сипаттамаларын өзгертуіне саяси таңдау және басқа реакциялар жатады. Бұл индикаторлар Тұрақты даму проблемаларының шешімінде қоғам нәтижелілігін көрсетеді. Сезіну индикаторларына мысалы, денсулық жақсаруына шығындар, заң шығару, нормалау және жөнге салу және т.б. Тұрақты даму индикаторларының жобалық өңдеуі, осы терминологияның нақты болуына және де ол XXI ғасырдың күн тәртібімен келісуін талап етеді. Халықаралық жобамен ұсынылып отырған индикаторлардың көптігі олардың көптеген елдерде қолдануын қиыншылық туғызады, себебі осыған байланысты қажетті хабар және статистикалық мәліметтердің аз немесе болмауы. Дәл осылай, тұрақты даму стратегиясында 56 индикатор қолданылды. Тұрақты даму индикаторлары өздеріне маңызды емес тұрақты даму мақсаттарына жету және бұл дамуды түзету үшін кажет. Олар жоспарлауға арналған, базамен және тұрақты даму бағытында қызмет етеді. Ұлттық деңгейде тұрақты даму индикаторлары негізгі үш топқа бөлінеді: -экономикалық: жүктеу/скачать 11,28 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|