363
жəне команда қорының мəндерін ғана қолдану қажет. Мəселен
көбейту мəні жұлдызша ретінде беріледі, мысалы Бейсик тілінде
программалауда дəрежелеу түріндегі алгоритм құруға мүмкіндік
бар. Мыс. Х
5
немесе х^5. программалау тілінде бұл операция былай
жазылады х^5. Ал, паскальда дəрежелеу жоқ сондықтан ол былай
жазылады: х*х*х*х*х.
Көп мүшедегі бүтін дəреже циклдық көбейту мен, мыс. 20-
ның 30-шы дəрежесі ретінде беріледі. Нақты дəрежелер мынадай
функциялар арқылы беріледі: exp немесе ln:
X
y
=e
y ln x
= exp (*ln(x)).
Программалауда түйсіндік түсініктер айнымалы жəне меншіктеу
ретінде кездеседі.
Меншіктеу нəтижесінде айнымалы белгілі бір анықталған
мəндер қабылдайды.
Командалар ішінен ОКЖ-ның жоғары көрсеткіш меншіктемеде
енгізу жəне меншіктеу командасын орындайды. Меншіктеу
командасы келесі түрде жазылады <айнымалы>:=<мəтін> . <<:=>>
меншіктеу белгісі. Бұл инструкция келесі əрекетті көрсетеді.
1. Өрнекті есептеу.
2. Айнымалының берілген мəнін меншіктеу.
Х:=Х+1 түріндегі меншіктеу оқушыларға түсініксіз болуы
мүмкін. Бұны математикалық тұрғыдан қарасақ, мүлдем мұндай
теңдеу болмайды. Ол меншіктеу былай түсіндіріледі. Х айнымалыға
1 қосу арқылы оны х айнымалының өзіне меншіктейміз. Басқаша
айтқанда берілген мəтін командасындағы х айнымалы 1-мəнге
артады.
Есептеуші алгоритмнің компьютермен орындалуы оқушы 2
санның қосындысын алгоритмнің орындалуын келесі түрде түсіну
қажет.
Қосу алгоритмі
Бүтін А, В, С
Басы енгізу А
Енгізу В
С:=A+C
Шығару С
Соңы.
364
Есеп шығаруына мысалдар келтіру.
«Меншіктеу» жəне «айнымалыларды» жете түсіну үшін бірнеше
мысалдар қарастырайық.
1-мысал. Нүктелер орнына меншіктеу командасының алгоритмін
жазыңдар, нəтижесінде берілген санның 4-ші дəрежеге шығарылу
алгоритмі шығады.
Енгізу А... шығару А
Шешуі енгізу А
A:=A*a(A
2
)
A:=A*A(A
4
)
Шығару А
2-ші мысал: келесі формула бойынша у-ті есептеу алгоритмін
АЯ-ға жазу;
Y:={1-x
2
+5x
4
}
2
,
мұндағы Х – бүтін сан келесі шектеуді ескеру:
1. Арифметикалық түрде тек қосу, алу, көбейту амалдарын ғана
қолдану.
2. Тұжырымдама тек бір арифметикалық амалды ұстана алады.
Х=2 болғандағы алгоритм-трассировкасын орындау.
Шешуі: оқушылар бұл есепті шешуге əр түрлі алгоритм құруы
мүмкін. Əртүрлі қорытындыны сақтау үшін қосымша айнымалыны
қолдануға болады. Есепті шешу үшін қосымша тек 2 айнымалы х
жəне у- ті қолданып, қосымша айнымалыдан бас тартуға болады. Ол
алгоритм жəне оның трассировкасы 13.1-кестеде бейнеленген.
13.1-кесте
Достарыңызбен бөлісу: