саласында идеяның ұғымынан өзгешелігі жоқ, ол тек ұғымдардың бір
айрықша мәнді түрі болып қана қалады. Ал адамның жасампаздық
қызметтерінде, өндірістік, әлеуметтік, т.б. іс-әрекеттерінде ол ұғым емес,
ойлаудың тіпті басқа формасы екендігі айқындалады. Адамның кез келген
бір бұйымды жасауын алсақ, онда сол бұйымның бейнесі ғана емес, оның
адамға қажет қасиеттері, оны жасайтын материалды өңдеу, ондағы құралдар,
әрбір қимыл, әдіс, т.с.с. тізбегі ой жүзінде оның көз алдынан өтеді. Оның
екінші жағы – сол іске кіріспестен бұрынғы ойлар мен бейнелер желісі. Және
адам оны сан рет ой жүзінде өзгертуі мүмкін. Осы әлі іске аспаған, бірақ
тікелей іске асуға дайын ойлар мен бейнелердің жүйесі тұтасымен идея
болады. Онда объективтік дүниені бейнелеу бар, бірақ ол бейне негізгі емес.
Ойлар мен бейнелердің басым, негізгі жағы – өмірде, болмыста әлі жоқ, бірақ
бұл ойлар болуға тиіс нәрсе туралы. Яғни, идеяның негізгі мазмұны барлық
емес, тиістілік. Ал ұғымның негізгі мазмұны – барлық, ол – бар нәрсенің
бейнесі. Ұғым мен идеяның негізгі айырмашылығы осында.
Идеялар, әсіресе, әлеуметтік өмірде, көркемөнерде, дінде, т.б. салаларда
болуға тиістінің жалпы кескінін көрсетеді, соның жалпы бағытын
анықтайды. Сол идеялардың негізінде кейін тұтас бір жүйелер, олардың
нақты түрлері мен формалары өрбиді. Осы жағынан алғанда идеялар
әлеуметтік өмірде, көркемөнерде, дінде, философияда шын мәнінде белгілі
бір (жалпыадамзаттық, ұлттық, гуманистік, т.б.) құндылықтармен тығыз
байланысып жатад
Құндылық — бір заттың маңыздылығы, пайдалылығы. Сырттай
құндылық зат не құбылыстың қасиеті болып анықталады. Алайда оның
маңыздылығы мен пайдалылығы табиғаттан, объекттің ішкі құрылымының
әсерінен емес, адам болмысына енген, адам оған құштар не қажеттілік сезетін
нақты қасиеттердің субъективті бағалануынан болады. Құндылықтар жүйесі
адамның күнделікті қоғамдық не жеке тұрмыстық бағдарында, оның
айналасындағы заттар мен құбылыстарға қарым-қатынасының орнауында
орын алады. Мысалға, стақан сусын ішу құралы ретінде өз пайдалы қасиетін
тұтынушы құндылығы ретінде, материалдық игілік ретінде көрсетеді. Еңбек
өнімі және тауар айналымының заты ретінде, стақан экономикалық
құндылық, бағалық ретінде болады. Егер стақан өнер заты болса, ол тағы да
эстетикалық құндылық, көркемдікке ие болады..
Достарыңызбен бөлісу: