1.
Есполов Т.И., Сейфуллин Ж.Т., Сейтхамзина Г.Ж. Экономико-правовой механизм
управления земельными ресурсами. – Алматы, 2006. – 316 с.
2.
Варламов А.А. Земельный кадастр: управление земельными ресурсами. – М.,
2009. –
527с.
3.
Комов Н.В., Аратский Д.Б. Методология управления земельными ресурсами на
региональном уровне. – Нижний Новгород, 2000.- 246 с.
Д.К. Молжигитова
ОСНОВНЫЕ НАПРАВЛЕНИЯ И ПРОБЛЕМЫ СОВЕРШЕНСТВАНИЯ
В УПРАВЛЕНИИ ЗЕМЕЛЬНЫМИ РЕСУРСАМИ
Управление земельными ресурсами представляет собой, с одной стороны,
деятельность органов государственной власти, осуществляющих решение задач по
326
сохранению национального богатства и вовлечению земельных участков в оборот и с
другой - целенаправленный процесс, связанный с повышением эффективности
использования земель, направленный на социально-экономическое развитие региона.
Ключевые слова: сельскохозяйственное производство, управление земельными
ресурсами частная собственность на землю, использование пашни, эффективное
использование земель, крестьянские хозяйства.
D.K. Molzhigitova
MAIN DIRECTIONS AND PROBLEMS FOR IMPROVING
OF MANAGEMENT OF LAND RECOURSES
Regional land resource management represents on the one hand activity of government
bodies, solving a problem on saving national resources and involving plot of land in turnover and
on the other hand purposeful process, connecting with increasing of the efficiency of using land,
aimed at social economic development of region.
Key worlds: land use, agricultural production, private ownership of land, the use of arable
land, efficient use of land, farms
ӘОЖ 347.77.043
Мукамеден Д.
Қазақ ұлттық аграрлық университеті
ПАТЕНТТІК ҚОРҒАУ ӘДІСІ ЖӘНЕ ҚАЗАҚСТАННЫҢ ПАТЕНТТЕУ
ЖҮЙЕСІНІҢ АЛАТЫН ОРНЫ
Андатпа
Бұл аталған мақалада патенттің ерекшеліктері, оның маңызы, патенттік құқықтық
рәсімделудің заңдағы бөлшектенген процедурасы көрсетілген. Патенттеудің мақсаты
өнертабыстың ашылу дәрежесін, белгілі аумаққа сай маманның патент мазмұнын оқып
соған байланысты кіретін техникалық шешімдерін қарастырады.
Кілт сөздер: Патенттік құқық, Патент туралы заң, мекеме, келісім-шарт, монополия.
Экономикалық және құқықтық патенттің рөлі туралы көптеген тұжырымдар
әдебиеттерде келтірілген екі жүз жылдық өмір сүруі бар патенттік қорғау формасының
техникалық шығармашылығы негізінде қаланды.
Осылайша, патентті арыз туралы құжат және келісім шарт ретінде бағаланады.
Патенттік негізде қаланған құқық мемлекеттік құқықпен арызданған деп аталады. Бірақ
мұндай қарым-қатынастық көзқарасы әрқашан бірдей және патент иеленуші өз кезегінде
мемлекет үшін пайда тигізуі қажет. Арызға жауап ретінде патент иеленуші мемлекет пен
қоғамға, көп уақыт бойы белгісіз болған өзінің өнертабысын ашады. Бұл біркелкілік
патентті келісім шарт негізінде талқылауға мүмкіндік береді, ол қорғау құжатында емес
патентік заңда бекітілген.
Патенттік түсінік монополиялық және объекті өндірістік жекешелендіру ретінде
кеңінен таралған. Патент иеленуші өзінің өнертабысын қолдануға жекелік құқыққа ие,
монополиялық құқықтың зат иеленуші құқығымен ұқсастығы осында. Бұл объекті
басқарушы тұлғаның рұқсатынсыз қолдану заң бұзушылық болып табылады. Ескере
327
кететіні, патенттік монополия жеке өндіруші монополизмі мен белгіленген аумақтағы
жылу мен электр энергия сияқты кең түрде таралмаған.
Патент иеленуші бұрын соңды қолданыста және қоғамға белгісіз болмаған түрді
монополизациялайды. Патент иеленушінің монополдік құқығы шығармашылықты және
жаңа тауардың құрылуын стимулдайды, сондықтан патенттік монополия рыноктың
экономика үшін өтімді және қалулы болып табылады [1].
Патенттің көрсетілген ерекшеліктері оның маңызды, патенттік құқықтық
рәсімделудің заңдағы бөлшектенген процедурасы болып табылады. Патенттеудің мақсаты
өнертабыстың ашылу дәрежесін, белгілі аумаққа сай маманның патент мазмұнын оқып
соған байланысты кіретін техникалық шешімдерді қарастырады. Бұл көрсетілген
монополия үшін төлем болып табылады. Өнертабыс барлық еріктілер үшін патент
мазмұнының публикация түрінде немесе патент және патенттік өтініш ретінде беріледі.
Бірақ патент алу мүмкіндігін жалпыға ортақ ереже ретінде қарастыруға болмайды.
Осылайша 24, 25-баптарда көрсетілгендей өнертабысқа патент берілмейді, егер де сол
автор жұмысының мемлекеттік, кооперативтік, қоғамдық бірлестік, ұйым мен мекеме
тапсырмасы бойынша немесе авторға сондай ұйымдардан көмек көрсетілген жағдайда.
Шетелдік тұлғамен біріккен өнертабысқа совет азаматына патент өзге түрде берілген,
сондай авторлық куәлік иесіне берілетін құқық пен жеңілдіктер болды [2, С. 42].
Объект түріне байланысты патенттік қорғаудың өзіндік дискриминациясы болды.
Саяси түсінікке байланысты саяси өндірістің қайталанбас жақсы жағдайын жасау үшін 25-
бапта бекітілген, тек авторлық куәлікке (патентке емес) тағайындалған, химиялық жолмен
алынған, дәрілік заттар, профилактикалық әдістер, диагностика немесе адамдар сырқаты
мен жануарларды емдеу.
Социалдық жүйе қалауының көп бөлігі шаруашылық қорғау құжаттарының
өндірістік үлгіні авторлық куәлікке бағыттау болды, «өнертабысты мойындау,
өнертабыстың өркендеуі, өнертабысқа авторлық, мемлекеттің өнертабысқа деген
шектелген құқығы» анық дәлелі.
Автор қызығушылығы өнертабысты шығару мен қолданудағы төлемді, пайданы,
мемлекет ішінде өнертабысты іске асыру мен оның шет елге сатуы көзделді.
Жоғарыда белгіленген патент ерекшеліктері келесідей патенттік қорғаудың түгелдей
дерлік құжаттарды көрсетеді:
-
қорғалатын объектің шектелген ортасы;
-
патенттік құқықтың пайда болуының ерекше процедурасы; патент иеленушінің
комплекстік құқығының бекітілуі, сондай-ақ объекті қолдану құқығының бекітілуі;
-
уақытша және территориальды мінезді құқықтың іске асуы (қорғау құжаты);
-
ерекше құқықтың заңды мүмкіндігінің шектеулігі.
Айта кетейік, негізгі патенттік форманың өндірістік қорғау аспектісі біздің елдің
заңында толық түрде көрсетілген.
Сонымен бірге Қазақстанның патенттік жүйесі көп түрде айқын және келесідей
аспектілерге толығырақ тоқтаған жөн.
Көп жағдайда Қазақстанның патенттік жүйесі келесідей көрсеткіштермен
сипатталады:
а) қорғалатын объектің шектелген ортасы.
Көптеген ойлар бойынша патентпен кез-келген жаңа ойларды қорғауға болады,
ғылым мен техниканың жетістігі, бизнестік ұйымдық шешімдердің сәтті болуы және т.с.с,
бірақ, бұл қателік, өйткені патент тек қатаң түрдегі анықталған ортадағы объектке
беріледі.
Қазіргі уақытта үш объекті айтуға болады регистрациялық куәлікті растайтын
құқықтық тауар белгісі, тауар атауының шығу орны және интегралдық микросхеманың
топологиясы, осының барлығын ҚР-ның патенттік жүйесіне жатқызуға болады.
328
б) патенттік құқықтың пайда болуының ерекше процедурасы.
Патенттік объектің айқындалуы өзіндік техникалық түрлі қиындықты шешімдерді
қабылдайды, бірақ ерекшелігіне қарағанда, авторлық құқықтың объектісінің
анықтылығымен салыстырмалы түрде қайталанбалы [3, С. 28].
Бір уақыт ішінде бірнеше ғалымдар бір-бірінен тәуелсіз түрде бірдей емдеу әдісі мен
дәрілік заттарды ойлап табулары әбден мүмкін. Мұндай жағдайлар нақтыланған тұлғаға
нақты өнертабысы үшін қорғау құжатын эффективті түрде берудің түрлі жолдарын
қарастырады. Міне, сондықтан патенттік процесс немесе өндірістік объектің патенттелуі
ұзақ та, еңбек талап ететін кейбір баға бойынша бюрократиялық процесс болып табылады.
Схематикалық патенттеу процедурасын келесі түрде анықтауға болады: патенттеу
ведомствоға өтініш түсіру - өтініш қабылдау бөлімдегі формальды экспертиза өнертабыс
бөліміндегі экспертиза және пайдалы модельге қорғау құжатын беру туралы шешім-
берілетін патент туралы басылым - патент иеленуші қолына қорғау құжатын беру.
Процестің жалғасып кетуі тікелей елде және өзге елде қабылданған патенттік жүйеге
байланысты соңғы нәтижеде қорғау құжатын алуға немесе “мықты патент” алу деген
түсінік қалыптасқан. Патенттеу жүйесі туралы сұрақтар біздің елде мемлекетіміз
тәуелсіздік алған алғашқы күндерден бастап қолға алынған [4, С. 89].
Бірінші негіз бойынша авторлық және өтініштік жүйесін атап көрсетуге болады.
Авторлық жүйе бойынша патент иеленуші өнертабыстың ғана авторы бола алады немесе
құқық қабылдаушы, сондай-ақ автордың есімі міндетті түрде өтініш материалдарында
көрсетілуі тиіс, егер ол арнайы түрде автор есімін жариялауды қаламаған жағдайды
ескеретін болсақ. Мұндай жүйе мысалы АҚШ-та қабылданған.
Өтініштің жүйеде патент иеленуші болып бірінші өтініш беруші - автор, оған
ешқандай қатысы жоқ (потенциалды инвестор, жоғары тұрған басқарушы, тұлға,
авторлықты иемденіп алушы және т.с.с). Барлық Европа елдері, көптеген әлемнің басқа
елдерінде, өтініштік жүйе қалыптасқан. Қазақстанда тыс қалған жоқ, өйткені КСРО
кезінде де өтініштік жүйе болған.
Екінші негіз бойынша (патенттік экспертиза процесі), өтініштік, тексерілетін және
аралық патенттік жүйесі кіреді, 1992 ж ҚР-на қандай экспертизалық жүйені таңдау туралы
алдында мақсат болды [5, С. 112].
Әдебиеттер
1.
Стратегия индустриально-инновационного развития РК на 2003-2015 гг.
2.
Программа по формированию и развитию национальной инновационной системы
Республики Казахстан на 2005-2015 годы. - Астана, 2005 – 42 с.
3.
Мухамедьяров А. М., Инновационный менеджмент. – М: ИНФРА-М, 2006 г. – С.
28.
4.
Хотяшева О. М., Инновационный менеджмент. – СПб.: Питер, 2007 г. – С. 89.
5.
Барышева А. В., Инновационный менеджмент. – М.: Дашков и К, 2009 г. – С. 112.
Д. Мукамеден
МЕТОДЫ ЗАЩИТА ПАТЕНТА И ОБЩЕЕ ПОНЯТИЕ СИСТЕМЫ
ПАТЕНТОВЕДЕНИЯ В КАЗАХСТАНЕ
В этой статье рассматриваются особенности, содержание патента и оформление прав
на патент соответствии законодательством, рассматриваются цель патентоведения как
способа получения дохода от творчества и содержание патента в определенной сфере
деятельности и его техническое решение.
329
Ключевые слова: патентное право, закон о патентование, организация, договор,
монополия.
D. Mukameden
PATENT PROTECTION AND THE GENERAL CONCEPT
OF PATENTING SYSTEM IN KAZAKHSTAN
This article discusses and content of patent and desing patent rights in legistation. The
article discusses the purpose of patentins as a way to general income from creativity and content
of the patent in a particul ar field of and its technical solution.
Keywords: Patent law, law on patents, Organization, contract, monopoly.
УДК 336.717
Несипбаева М.Т.
Казахский национальный университет им. Аль-Фараби
ПЕРСПЕКТИВЫ РАЗВИТИЯ ПЛАТЕЖНОЙ СИСТЕМЫ РК
Аннотация
В статье приводятся данные развития платежной системы РК. Подход основан на
систематизации и сопоставлении информации развития платежной системы РК.
Ключевые слова: платежная система РК, банк, пластиковые карты, электронные
деньги, безналичные расчеты, денежные средства, Национальный банк РК.
Введение
Осуществление коренных экономических преобразований в Казахстане не
представляется возможным без создания полноценного финансово-банковского сектора
экономики, функционирующего на рыночно ориентированных принципах. В свою
очередь, одним из наиболее важных факторов развития финансовых рынков любой
страны, имеющего непосредственное воздействие на эффективность функционирования
экономики, является наличие бесперебойно действующей платежной системы, который
бы обеспечивал хозяйствующим субъектам выполнение обязательств, складывающихся в
рыночной экономике. Платежная система должна выступать в качестве прочного
связующего звена между всеми субъектами экономической деятельности, тем самым,
обеспечивая непрерывность производства и стабильность кругооборота товарно-
денежных отношений. Быстрое и чёткое осуществление платежей служит гарантией
завершения операций на товарных и финансовых рынках, создаёт предпосылки для
развития казахстанской экономики и привлечения иностранных инвестиций.
Целью работы является исследование перспективы развития платежной системы
Республики Казахстан на современном этапе, в частности развитие карточной платежной
системы Казахстана, проблем эффективности и целесообразности применяемых
принципов реформирования национальной платежной системы страны, вопросов
взаимодействия национальной платежной системы с международными карточными
платежными системами, а также изучение проблем оптимизации и совершенствования
организации системы безналичных расчетов на основе платежных карт.
Результаты исследований Платежная система - совокупность процедур и
связанных с ними компьютерных сетей и программного обеспечения, используемых для
330
проведения финансовых трансакций и взаиморасчетов между участниками системы,
реализованная с использованием пластиковых карточек, электронных и наличных денег.
Весь платежный оборот любой экономической системы состоит из наличного и
безналичного денежного оборота. Как правило, в развитых экономических государствах
основной денежный оборот осуществляется в сфере безналичных расчетов. Наличный
оборот связан, в первую очередь, с расчетами населения за товары и услуги и имеет в
настоящее время тенденции к сокращению. Широкое распространение получили расчеты
с использованием электронных карт. Функционирование системы наличных расчетов
целиком определяются денежной политикой государства и состоянием экономической
системы (инфляционными процессами, состоянием национальной валюты).
Использование безналичных расчетов, помимо удобства и безопасности расчетов,
способствует сокращению наличной денежной массы, что само по себе облегчает
управляемость экономикой. Сфера безналичных расчетов имеет тенденции к
постоянному расширению и совершенствованию. Именно систему безналичных расчетов
называют платежной системой государства.
В сфере безналичных денежных расчетов будут развиваться имеющиеся сегодня
тенденции продвижения на Казахстанском рынке систем расчетов MasteCard, EuroCard и
другие. Получит дальнейшее развитие система безналичных расчетов «Алтын». Однако,
стать действительно Национальной системой расчетов ей не позволяет отсутствие
разветвленной сети торгующих организаций, терминалов и банкоматов.
Получит развитие система обслуживания клиентов банков второго уровня,
основанная на технологии «Банк-клиент». Эта система предполагает передачу
информации о платежах клиента, сведений о движении денежных средств по сети
телекоммуникаций с использованием установленных стандартов.
При осуществлении международных расчетов будет расширяться сеть терминалов
платежной системы SWIFT.
Известно, что применение общепринятых платежных инструментов и Обработка
механизма их использования обеспечивают эффективное и стабильное функционирование
системы платежей в стране. Как показывает практика, основная доля безналичных
платежных операций юридических и физических лиц в Казахстане в настоящее время
обслуживается платежными инструментами. Доля расчетов чеками и платежными
картами занимает значительное место в безналичном платежном обороте (в совокупности
10-
15%), в то время как именно эти платежные инструменты являются
бесперспективными в настоящее время и их развитию и активному
внедрению в расчетно-
платежные отношения необходимо уделять должное внимание. Кроме того, данные
платежные инструменты необходимо рассматривать с позиции их совершенствования с
целью дальнейшего развития расчетно-платежного механизма Казахстана и решения
основных платежных проблем.
Рост платежного оборота и обусловленный им рост издержек обращения настолько
диктует необходимость создания принципиального нового механизма денежного
обращения, обеспечивающего быстро растущие потребности в платежах и ускорение
оборачиваемости денежных средств при одновременном снижении издержек денежного
обращения и сокращении трудовых затрат. Происходящие в настоящее время
структурные изменения в сфере банковской деятельности, заключаются в признании
существования розничного рынка платежных услуг призванного удовлетворить
потребности отдельных лиц в быстром и качественном переводе денежных средств.
Приоритетным направлением развития деятельности банка по расширению
безналичных платежей и переводов денег в сфере торговли, сервиса, сферы услуг, таким
образом, принимая участие в действующей или создании новой платежной системы.
331
Развитие безналичных расчетов населения является важнейшей задачей и
способствует ограничению роста наличного денежного оборота, аккумулируя основную
денежную массу денежных средств в платежной системе.
Достижение этих целей требует решения как организационных, так и технических
задач. Что касается организационной стороны, то необходимо определить поэтапную
разработку и наметить пути реализации программы безналичных расчетов населения с
торговыми и другими предприятиями, основанную на применении современной
электронной вычислительной техники и средств связи. Речь идет о разработке
общегосударственной программы целостной автоматизированной системы безналичных
расчетов. Поэтапная разработка программы безналичных расчетов должна определить,
что на первом этапе необходимо расширить безналичные расчеты через учреждения
коммерческих банков. Также необходимо, чтобы покупки населением товаров
происходили безналичным путем. Этому должно способствовать введение в платежный
оборот чеков и платежных карт. Следующим этапом может стать внедрение магнитных и
микропроцессорных пластиковых карт, а затем электронных систем платежей и расчетов.
Наиболее важным и перспективным платежным инструментом в экономике можно
считать чеки. Данный инструмент не обладает свойством мгновенного перевода денег как
например платежные карточки либо наличные деньги, но все же он широко используется
в зарубежных странах для оплаты счетов и обязательств на небольшие суммы.
В настоящее время в Казахстане предпочтительным является обращение
депонированных чеков, что в большей степени обеспечивает гарантию платежа по ним,
так как при расчетах, как платежными поручениями, так и чеками не исключены случаи
отсутствия средств на счете плательщика. Однако широкое распространение чекового
обращения среди юридических и физических лиц в развитых странах позволяет
рассматривать чек как перспективный платежный инструмент, имеющий исключительно
благоприятное влияние на развитие и функционирование безналичного платежного
оборота экономики страны.
Развитие платежных карточек сегодня является одним из приоритетных направлений
деятельности Национального Банка в области платежной системы. Увеличение объема
безналичных платежей позволит снизить оборот наличных денег в розничной торговле.
В Казахстане за ряд последних лет наблюдается тенденция роста платежных
операций, совершенных при помощи платежных карт, эмитируемых локальными и
международными системами. Однако основная проблема в настоящее время видится в
том, что платежные карточки, в большинстве своем, используются, как средство по
получению наличности. Основной причиной этого является можно назвать то, что
платежные карточки, в основном, выдаются в рамках так называемых «зарплатных
проектов», для получения заработной платы и стипендий. В связи с этим задачей
Национального Банка, является обеспечение возможности использовать платежные
карточки в качестве оплаты за услуги предприятий торговли и сервиса. Одной из
наиболее важных задач создания и развития межбанковской национальной системы
платежных карточек на основе микропроцессорных технологий является перевод в
безналичную форму расчетов значительного объема налично-денежного оборота, который
позволил бы сократить теневой оборот наличных денег, легализовать торговые обороты
коммерческих предприятий и увеличить налоговые поступления в бюджет.
Можно предположить также, что данный проект будет иметь и социальные
ориентиры, позволить снизить социальную напряженность путем возможного
использования системы в рамках пенсионной реформы. Поэтому стратегия дальнейшего
развития механизма расчетно-платежных отношений в Казахстане в обязательном порядке
должна предусматривать осуществление мер и создание благоприятных условий по
332
дальнейшему внедрению в финансовый и нефинансовый сектор экономики расчетов
платежными картами.
Литература
1.
Закон Республики Казахстан от 29 июня 1998 года № 237-I «О платежах и
переводах денег» (с изменениями и дополнениями по состоянию на 05.07.2012 г.)
2.
Масалимова С.Ж., Шакаримова Г.М., Есенгельдинова С.Ж., Курманбекова Г.А.,
Абылкасимова Ж.А., Зиядин С.Т. «Платежная система», учеб.пособие, Семей, 2009 г.
3.
Официальный сайт Комитет по контролю и надзору финансового рынка и
финансовых организаций Национального Банка Республики Казахстан: http://www.afn.kz/
4.
Жарыкбасова К.С., Зиядин С.Т., Нохрина О. А. «Уровень развития платежной
системы Казахстана», изд. «Европейская наука ХХI - века», Польша, 2011 г.
5.
Ильяс А.А «Платежная система Республики Казахстан: теория и практика».
Учебное пособие. – А.А. Ильяс, А.К Саулембекова. – Алматы: Экономика, 2009-208с.
6.
Отчет «Экономические и финансовые риски Казахстана», АО «Национальный
аналитический центр при ПРК», Астана, май 2011 г.
Достарыңызбен бөлісу: |