Пайдаланған дерек көздері

108 
 
4.
 
«Тіл дамыту» әдістемелік құрал. Алматы кітап 2008. 
5.
 
«Мектепалды даярлық топ»  №2 , 2011. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

109 
 
Кускова Н. В., 
Коммунальное Государственное Казённое Предприятие 
«Детская школа искусств акимата г. Усть-Каменогорска №15» 
г. Усть-Каменогорск 
 
ВОСПИТАНИЕ НРАВСТВЕННО-ПАТРИОТИЧЕСКИХ ЦЕННОСТЕЙ 
МЕТОДАМИ ТЕАТРАЛЬНОЙ ПЕДАГОГИКИ 
 
«…Патриотизм - это нравственная опора  
самосознания педагога, 
 она остается надежной даже тогда,  
когда все остальные опоры рушатся…»                     
 К.Д.Ушинский 
  О тесной взаимосвязи личности и творчества известно давно. Воспитание 
гражданина страны, целостной, творчески одарённой личности - одно из главных 
условий  национального  возрождения.  Патриотизм  и  гражданственность  - 
важнейшие составляющие культурно - педагогической традиции. 
  Богатым  потенциалом  для  эстетического  развития  детей,  воспитание 
активной  гражданской  позиции,  их  творческих  способностей  представляет 
театрализованная деятельность. Она способствует развитию культуры поведения 
у детей, нацеливает их ориентацию на высокие ценности бытия, на творческий 
подход  к  жизни,  воспитывает  в  них  чувство  прекрасного  и  является  одним  из 
самых ярких эмоциональных средств.  
             Очевидно, 
что  театр  -  искусство  многомерное,  многоликое, 
синтетическое  и  способен  помочь  ребёнку  раздвинуть  привычные  рамки  в 
постижении  мира,  окружить  его  добром,  увлечь  желанием  делиться  своими 
мыслями  и  научить  слушать  других,  направить  к  развитию  через  творчество  и 
игру. Формирование нравственных начал происходит через работу и в  качестве 
исполнителя  и  в  качестве  активного  театрального  зрителя.  Это  в  свою  очередь 
способствует  саморазвитию  личности  ребенка,  обогащает  его  духовный  и 
нравственный мир, формирует активную жизненную позицию.  
  Воспитание  творческой  личности  -  процесс  очень  сложный  и 
ответственный,  так  как,  дети  имеют  различные  уровни  психофизического 
развития,  у  каждого  свои  пределы  и  возможности,  поэтому,  в  первую  очередь, 
педагог  должен  помочь  каждому  ученику  приобрести  уверенность  в  себе. 
Поэтому,  на  занятиях  важно  использовать  педагогику  сотрудничества,  где 
преподаватель  участвует  в  творческом  процессе  наравне  с  детьми,  что  создает 
особый  психологический  климат,  способствующий  раскрепощению  учащихся, 
их  сближению  друг  с  другом  и  раскрытию  их  внутреннего  мира,  а  методика 
эмоционального стимулирования, создание ситуаций успеха на занятиях ведёт к 
возникновению чувства уверенности в своих силах.  
           Уроки  театра  помогают  осознать  ребенку  свое  “Я”  в  социуме, 
возможность  самореализоваться,  оптимально  развить  свой  творческий 

110 
 
потенциал, 
способствуют 
формированию 
ценностных 
эстетических, 
нравственных ориентиров. 
            Театрализованные  игры,  тренинги,  спектакли,  импровизации,  приемы 
развития  словесного  творчества  детей  (игра  в  рассказчика,  техника 
«фантастических  гипотез»,  деформирование  слова,  «продолжи  стих»,  «сказки 
наизнанку»,  «придумывание  историй»)  позволяют  решать  многие  задачи:    от 
ознакомления  с  общественными  явлениями,  развития  речи,  формирования 
элементарных  представлений,  до  нравственного  самосовершенствования. 
Разнообразие 
тематики, 
средств 
изображения, 
эмоциональность 
театрализованных методов и средств дают возможность использовать их в целях 
всестороннего воспитания  гражданина и патриота, ценящего родную землю, ее 
традиции и национальную культуру, уважающего историю своей Родины.   
            Значительную  роль  в  жизни  каждого  ребенка  играют:  частица  любимой 
Отчизны,  дорогие  сердцу  места,  близкие,  родные  люди,  семейные  традиции, 
обычаи. Но мало говорить о любви к родному краю, надо знать его прошлое и 
настоящее,  богатую  духовную  культуру,  нужно  бережно  относиться  к 
окружающему миру. Патриотизм применительно к ребенку  определяется нами 
наличием  у  него  таких  качеств,  как  сострадание,  сочувствие,  чувство 
собственного  достоинства,  осознание  себя  частью  окружающего  мира. 
Театрализованные занятия развивают эмоциональную сферу ребенка, заставляют 
его сочувствовать персонажам, сопереживать разыгрываемые события.              
  Так,  например,  играя  в  пьесе  Андрея  Гуркова  «По  дорогам  памяти», 
старшеклассницы  по-настоящему  плакали,  переживая  судьбы  своих  героинь, 
весь ужас военного времени. Вот и выходит, что главное воспитание человека -  
это воспитание его души и чувств.  
  С целью изучения развития патриотических и гражданских качеств мною 
был  проведен  мониторинг,  в  котором  прослеживался  рост  таких  качеств,  как 
любовь  к  Отечеству,  доброта  и  забота  об  окружающем  мире,  творческая 
активность, реализация своих гражданских прав.  
 
 
  Одной  из характерных   особенностей детей  21  века  является    нежелание 
что  -  либо  учить,  запоминать.  Большую  часть  времени  дети  проводят  в  мире 
Лю
бо
вь
 к 
От
ече
ст
ву
Д
обр
от
а 
и з
або
та
Тв
ор
че
ска
я а
кт
ив
но
ст
ь
Ре
ал
иза
ци
я г
ра
жд
ан
ск..
2013-2014
2014-2015
2015-2016
72
69
36
45
42
36
20
25
38
28
8
18
0
10
20
30
40
50
60
70
80
Мониторинг изучения развития патриотических, 
гражданских качеств учащихся
2013-2014
2014-2015
2015-2016

111 
 
Интернета, отсюда характерная вялость, апатия. Таких детей сложно чем - либо 
заинтересовать,  у  них  нет  любимых  авторов,  любимых  произведений.  Поэтому 
стараюсь  подобрать  необходимый  материал  так,  чтобы  пробудить  в  этих  детях 
творческий интерес к волшебному миру литературы. Педагог должен развивать 
у  ученика любовь  к хорошей литературе, приобщить его к культуре чтения.            
  С  целью  изучения    проблемы  читаемости  произведений,  провожу  опрос 
учащихся  в  начале  каждого  учебного  года,  на  основе  которого  составлен 
приведенный  ниже  мониторинг,  где  можно  проследить  рост  интереса  к 
литературным произведениям за  последние три года. 
 
       Мониторинг изучения  роста читаемости литературных произведений.  
         
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
2012-2013г
2014-2015г
32%
39%
42%
48%
26%
30%
Самообразованность
Выразительность
Техника чтения
 
  Выбранный 
литературный 
текст 
должен 
обладать 
высокой 
художественной  ценностью,  будить  фантазию  исполнителя,  затрагивать  его 
эмоциональную  структуру.  Проблемы,  поднимаемые  в  нем,  должны  быть 
понятны  и  точно  сформулированы.  Все  это  способствует  нравственному, 
патриотическому, гражданскому воспитанию детей, заставляя читать их больше 
книг,  задумываться  о  своих  поступках.  После  выбора  произведения,  мы  ближе 
знакомимся  с  автором,  его  биографией,  разбираем  текст,  определяем 
характеристики персонажей, мотивацию их поступков. 
  Взять,  например,  всем  известную  сказку  «Репка»,  которая  учит  детей  не 
бросать друзей в беде, трудолюбию, взаимопомощи, а главное не отчаиваться и 
находить выход из любой ситуации.  
  Очень  важно  осознавать,  что  такое  большое  понятие  как  «патриотизм» 
складывается  из  маленьких  крупинок:  добра,  дружбы,  любви  к  окружающему 
миру, забота о ближнем, хороших поступков. 
  Жанр   сказок  является  той  самой  щедрой  почвой  для  «взращивания» 
представлений  о  добре  и  зле,  ведь  их  смысл  -  в  активной  борьбе  со  злом, 
уверенности в победе добра, прославлении труда, защите слабых и обиженных. 
В сказке ребенок встречается с идеальными образами героев, что помогает ему 
выработать определенное нравственное отношение к жизни.   
           Однако  создание  спектакля  не  есть  конечная  цель  совместной 
деятельности  педагога  и  детского  коллектива.  Дети  пробуют  свои  силы  в 
сценарном искусстве, импровизации. Такое направление в организации досуга не 

112 
 
просто  будит  фантазию,  усиливает  ответственность  ребят  за  организацию 
праздника,  но  и  заставляет  подумать  о  товарищах,  вспомнить  какие  черты  его 
характера следует похвалить, а над какими можно по-доброму пошутить. 
            Работая  над  спектаклем,  я  использую  метод  «этюда»,  что  дает 
возможность    ребенку    говорить  то,  что  он  хочет,  и  так,  как  он  этого  желает, 
используя 
свой 
словарный 
запас, 
интонационную 
и 
мимическую 
выразительность.  Ребенок  свободен  в  своем  выборе  движений,    характеристик 
своего  героя.  При  этом  я  стараюсь  не  навязывать  детям  своей  схемы,  модели 
восприятия  образа  и  переживания,  а  поставить  перед  детьми  задачу 
самостоятельно разобраться в своих впечатлениях, чувствах, рассказать о них, то 
есть  дать  детям  установку  на  творческое  восприятие  услышанного  и 
последующее его воспроизведение и самовыражение.  
          Основной  составляющей  воспитательной  работы  является  активное 
участие  театрального  коллектива  «Софит»  в  общешкольных,  городских, 
областных  мероприятиях,  конкурсах.  Все  они  посвящены  гражданскому, 
нравственному    и  патриотическому  воспитанию.  С  огромным  успехом 
проводятся мероприятия «Турнир знатоков права», «Мои права и обязанности», 
«Закон и наркомания», «Правила поведения в школе», «Дом, в котором я живу», 
«Люблю  тебя  моя  Отчизна»,  «Моя  родина  -  Казахстан»,  «Скорбим  и  помним», 
«Афганистан - незаживающая рана», «По дорогам памяти».   
           Таким образом, занятия  детей в театральной студии  представляют собой 
гармоничное  единство  познания,  творчества,  общения  детей  и  взрослых,  в 
основе  которого  лежит  любознательность  и  увлеченность  свободным  поиском 
пути  к  мастерству  и  постижению  смысла  жизни.  Их  можно  рассматривать  как 
своеобразную  «стартовую  площадку»,  пролог  в  становлении  культурного, 
творческого,  интеллектуального,  нравственного  потенциала  личности  ребенка, 
любящего и ценящего свою Родину. Уверена, моим воспитанникам, прошедшим 
школу театральной педагогики, будет легче интегрироваться в микросоциуме. 
 
Используемые источники: 
1. Асауп А.З. Никто не забыт, ничто не забыто! /Методические разработки/ 
История Казахстана: преподавание в школах и вузах – 2011 - №5 – С.55-58. 
2. И.А.Агапова, М.А.Давыдова «Школьный театр» М., Вако, 2006 год.  
3.  С.В.Гиппиус  «Актерский  тренинг.  Гимнастика  чувств»  С-П.,  Прайм-
Еврознак, 2008.  
4.  В.П.Шашина  «Методика  игрового  общения»  Ростов-на-Дону,  Феникс, 
2005. 
5. М.Чехов «Путь актера. Жизнь и встречи» М., Хранитель, 2007. 
6.  Колчеев  Ю.В.,  Колчеева  Н.М.  Театрализованные  игры  в  школе.  М.: 
Школьная пресса. – 2000.  
7. Кристи Г.В. Воспитание актера школы Станиславского. М., 2008. 
8. В.Рыжова «Рождается спектакль» М., Искусство, 2001. 
 

113 
 
Мухажанова М.А., 
дене тәрбиесі пәні оқытушысы 
«Оралхан  Бөкей атындағы №44 мектеп –лицейі» КММ 
 
ЖАҢА ТҰРПАТТЫ БІЛІМ БЕРУДЕ СУБЪЕКТ ТӘСІЛІ АРҚЫЛЫ ТӘРБИЕ 
ЖҮЙЕСІНДЕ ОҚУШЫ БЕЛСЕНДІЛІГІН АРТТЫРУ 
 
 
Зерттеу нысаны: 7“М-1” сыныбының оқу - тәрбие үрдісі.  
Зерттеу мақсаты: Оқушыларға саналы тәрбие беруде ұжымдық қарым-қатынас 
орната отырып,  субьектілік белсенділіктерін арттыру. 
Зерттеу міндеттері:  
- ұжымдық қарым-қатынас негізінде ортақ шешім табуға баулу; 
- тұлғаның дүниетанымын кеңейтіп, рухани дамуына жағдай жасау; 
- дарынды тұлға ретінде “Мен” деген пікірін қалыптастыру.  
Жұмыстың зерттеу әдістері: 
Негізгі  әдіс-  тәсілдер  -  қажетті  мәліметтерді  жинақтау,  пікірлерді  саралау, 
салыстыру, әдебиеттерге теориялық талдау жасау. 
Тақырыптың өзектілігі:  
Еліміздің қоғамдық  - экономикалық, саяси, мәдени дамуына үлес қосатын, 
әлемдік  өркениетке  көтерілетін  білімді  де  мәдениетті,  денсаулығы  мықты, 
парасатты  азамат  тәрбиелеп  шығару  -  мектептің,  ұстаздар  қауымының  бүгінгі 
таңдағы  баға  жетпес  міндеті.  Жеке  тұлғаға  жету  үшін  әр  оқушының  қабілетін 
танып,  біліп,  дамытып,  шыңдап,  жол  сілтеп,  болашаққа  жетелеу  керек.  Жеке 
адамды қалыптастыру үшін не керек? Ол үшін оқытудың мазмұнын жаңартатын 
жаңашыл,  ізденімпаз,  шығармашыл  ұстаз  керек.  Қазақстан  Республикасында 
білім  беруді  дамытудың  2010-2020  жылдарға  арнаған  Мемлекеттік 
бағдарламасында  білім  беру  саласындағы  мемлекеттік  саясаттың  басты 
қағидалары 
ретінде 
жеке  адамның  білімділігін 
ынталандыру 
және 
шығармашылық  қабілетін  дамыту  мәселелері  айқындалып,  басымды  міндеттер 
қатарына қойылған.  
Сондықтан  да  мен  өзімнің  зерттеу  жұмысымды  оқушылардың 
шығармашылық  қабілеттерін  дамыту,  субьектілік  белсенділіктерін  арттыру 
мақсатында алдым. 
Елбасымыз  Н.Ә. Назарбаевтың  «Қазақстан  өз  дамуындағы  жаңа  серпіліс 
қарсаңында»  атты  Қазақстан  халқына  Жолдауында:  «Қазақстан  бүгінгі  таңда 
әлеуметтік - экономикалық жаңару мен саяси демократияландыру кезеңіне қадам 
басқалы  тұр»деген  болатын.  Байлығымыз  да,  бақытымыз  да  болған  Мәңгілік 
Тәуелсіздігімізді  көздің  қарашығындай  сақтай  білуіміз  керек.  «Қазақстан-2050» 
–  Мәңгілік  Елге  бастайтын  ең  абыройлы,  ең  мәртебелі  жол  екендігін  ескере 
отырып, еліміздің  патриоттарын тәрбиелеуде ерекше көңіл бөліп, басты назарда 
ұстауымыз керек.  
Қазіргі  қоғамда  болып  жатқан  әлеуметтік-экономикалық  өзгерістер 
мағлұматтарды  қарапайым  беруге  негізделген  жеткілікті  дәрежеде  айқын 

114 
 
қалыптасқан  білім  беру  моделінің  тоқырауын  айқын  көрсетіп  береді.  Жеке 
тұлғаға деген талаптың күшейе түсуі қазір дүние жүзінде білім беру мен тәрбие 
саласында жобалы өзгерістер жасау тенденциясының үдей түсуіне себеп болып 
отыр: 
-
 
білім беру мен тәрбиеде  статистикалық моделінен оқушылардың ақыл-ой 
әрекетінің көп сырлы құрылымын қалыптастыруға көшу; 
-
 
оқушы 
тәрбиесінде 
оқушылардың 
танымдық 
іс-әрекеттер 
құралын белсенді меңгеруге бағыттау; 
-
 
өзгермелі  жағдаяттарға  тез  бейімделе  алатын  құзыретті  тұлға  тәрбиелеу. 
[3] 
Енді бала белсенділігі дегеніміз не, осыған сәл тоқтала кетейік. 
Бала  белсенділігі  туралы  XVI  –  XVIII  ғасырдағы  негізделген  алғашқы 
әрекеттер  (Я.А.  Коменский,  Ж.Ж.  Руссо)  және  бұл  ұстанымдарды  А. 
Дистервегтің,  К.Д.  Ушинскийдің  және  XIX  ғасырдың  басқа  да  прогрессивті 
ұстаздардың  қолдауы  физиологиялық  және  психологиялық  деңгейде  адам 
белсенділігінің  мәнін  методологиялық  бағалаушылық  пен  расталады  (И.В. 
Сеченов,  В.М.  Бехтерев,  И.П.  Павлов,  Л.С.  Выготский,  С.Л.  Рубинштейн,  А. 
Леонтьев).  Осы  зерттеулердің  нәтижесінде  тұлғаның  белсенділігі  оның  табиғи 
жаратылысы 
жағдайы, 
сонымен 
бірге, 
тұлға 
іс-әрекет 
барысында 
қалыптасатындығы,  іс-әрекет  қандай  болса,  тұлға  да  сондай  болады  деген 
қорытындылар  жасалынады.  Демек,  жеке  тұлғаны  жан-жақты  дамыту  үшін 
тәрбиенің мәні ерекше. 
Белсенділік деп  адамның  іс-әрекеті  үстіндегі  жағдайын  айтады.  Тіршілік 
және іс-әрекеттері барысында адамның қарым-қатынас жасау, таным және өзін-
өзі  тәрбиелеу  белсенділігі  дамиды.Демек,  біздің  кез  келген  тәрбиелік 
шарамыздың жаңашылдығы мен мазмұнының тереңдігіне байланысты, субъект- 
субъект қарым- қатынасының мықтылығына орай, бала белсендігі артпақ.  
Қарым-қатынас  белсенділігі  әсіресе,  мектеп    орта  буындағы  балаларда 
айқын  көріне  бастайды.  Ата-аналармен,  мұғалімдермен,  құрдастары  және 
достарымен,  үлкендермен  балалардың  қатынас  жасауында  әр  алуан 
ерекшеліктер  болады.  V–VI  сынып  оқушылары  қарым-қатынас  жасау  үшін  ең 
алдымен өзіне дос және жолдас болатын құрбы-құрдастарын іздестіреді. [3] 
7  «м1»  сыныбымда  27  оқушы  бар.Оқу  жылы  басында  сыныптын  құрамы 
өзгерген  себепті  диогностика  бойынша  60  пайыз  оқушының  қоғамдық 
жұмыстарға белсенділігінің төмен екендігі байқалды. Сондықтан оқушылардың 
бойындағы  енжарлықты  жою  мақсатында  төмендегідей    жан-жақты  зерттеу 
жұмыстары  жүргізілді.  Мектеп  психологтары  тарапынан  балалардың  ата-
аналарынан  баланың  сабақтан  тыс  бос  уақыттарын  қалай  тиімді 
пайдаланатындығы  жайлы  сауалнама  жүргізіліп,  пән  мұғалімдері  және  ата-
аналарының  қатысуымен  арнайы  педконсилиум  өтті.  Осындай  іс-шараларды 
қорытындылай келе  сыныбымдағы оқушылардың белсенділік  деңгейін  анықтау 
үшін  және  оны  ары  қарай  дамыту  үшін  мектеп  психологымен  бірлесе  отырып 
төмендегідей зерттеулер жүргіздік. 

115 
 
1.Оқушылардың интеллектуалдық ауытқуларды жеңу және жеке тұлға 
ретінде дамуын анықтау мақсатында жүргізілді. 
 
Сурет 1- Оқушылардың интеллектуалдық ауытқуларды жеңу және 
жеке тұлға ретінде дамуын талдау. Зерттеуге сыныптағы 25 оқушы толық 
қатысты. 
2. Өзара қарым- қатынасын анықтауға бағытталды. 
Оқушының  ұжымдағы  беделі:  басшы,  беделді,  елеусіз,  бөлектенген,  енжар 
қасиеттерін  анықтау  негізінде  жүргізілді.Бұл  зерттеудің  нәтижесін  төмендегі 
суреттен көруге болады. 
 
Сурет 2- Оқушылар арасындағы қарым- қатынас 
Зерттеулер негізінде, сыныпта беделді оқушылар топтасқаны 
анықталды.Сонымен қатар, басшылық қабілеті жоғары – 10 оқушы бар екендігі 
байқалды.Бұл сыныптағы оқушылардың басым бөлігінде  көшбасшылық 
қасиетінің жоғары екенін көрсетті. 
2.  Оқушылардың  ұжымның  ескертпелеріне,  сындарына,  талаптарына 
әсері қандай екенін анықтауға бағытталды. 
Ол төменгі суреттегі  сұрақтарды талдау негізінде анықталды. 
 
Сурет 3- сынып ұжымының жағдайы 
Бұл зерттеуге қатысқан оқушылардың белсенділік қасиеттерін дамыту үшін 
не кедергі болатынын анықтауға септігі тиді.Қорытынды барысында, 3 
оқушының өзгелермен қарым- қатынаста, сыныптан тыс шараларда 
тапсырмаларды орындауда қиналатындығы анықталды. 
3.  Мектеп шараларына қалай және кім болып қатыса алатының 
анықтауға бағытталды? 
Бұл  зерттеудің  негізінде  келесі  сұрақтарға  талдау  жасалды:  басшы  бола 
алады,  ұйымдастырушы,  белсенді  мүше,  енжар  орындаушы,  қарсы 
ұйымдастырушы, қатыспайды. 
0
50
100
 мінезі 
тұрақты 
мазасыз 
 тұйық 
Категория 
4 
Ряд 1 
Ряд 2 
Ряд 3 
Ряд 1 
0
100
Ряд 1 
Ряд 2 
Ряд 3 
0
20
40
60
Ряд 1 
Ряд 2 
Ряд 3 

116 
 
Бұл зерттеу негізінде   23 оқушының басшы бола алатыны, яғни 45 пайызды 
құрады, ал қалған  3 оқушы іс-шараларға белсене қатыспайтыны анықталды. 
Оқушылардың  құзыреттілігін  дамытып,  негізгі  қабілет  көзін  ашу  
мақсатында төмендегі сауалнама алынып, нәтижесі шығарылды. 
4.Оқушылар қандай еңбек түрін қалайды? 
Бұл  сауалда  ақыл-ой,  дене  еңбектеін,  екеуін  де  немесе  еңбек  етуді 
ұнатпайды деген сұрақтар негізге алынды. 
Зерттеу нәтижесін төмендегі суреттен көруге болады. 
 
Сурет 4- оқушылардың еңбекке қызығушылығы 
Зерттеу  негізінде  келесіні  анықтадық:  сынып  оқушылардың  басым  бөлігі 
ақыл-  ой  еңбегін  таңдайды,  ал  оқушылардың  20  пайызы  дене  еңбегімен 
шұғылданғанды  ұнатады.  Бұл  қазіргі  кездегі  ақпарат  құралдарының  дамуымен 
түсіндіріледі,  себебі  балалар  дене  еңбегінен  гөрі  ақпарат,  техникамен  жұмыс 
істегенді  жақсы  көреді.Бұл,  әрине,  логикаларының  дамуына,  физиологиялық 
өсіп- жетілулерінің өсуіне кері ықпал ететіні анық. 
Жоғарыдағы  нәтижелерді  негізге  ала  отырып,  сынып  ерекшелігін  ескере 
келе,  сыныптағы  оқушыларының  белсенділігін  дамытуда  субъект  тәсіліне 
бағытталған  СТО  жобасын  тәжірибеме  енгіздім.«Сыни  тұрғыда  ойлау  жобасы» 
алған білімін өмірде қолдана алатын, өзін таныта, дамыта білетін жеке тұлғаны 
қалыптастыруға  мүмкіндік  тудыратын  технология  болғандықтан,  оқу  үрдісінде 
оқушы бойында құзіреттілік қалыптастыпуда рөлі өте жоғары.[5] 
Сыныптағы  оқушылардың  танымдық  қабілеттерін,  белсенділік  деңгейін 
арттыру мақсатында келесі бағыттар бойынша жұмыстар жүргізіледі: 
1.
 
Оқу үрдісінде жеке қарым-қатыснасты жүзеге асыру. Ол келесі формалар 
арқылы  орындалады:  оқушылардың  қалыптасқан  ойлау  деңгейін,  дербес 
ерекшілігін  зерттеу,  дамыту;оқушылардың  мотивтерін  қалыптастыру;дүниеге 
көз қарасын, өмірлік ұстанымын қалыптастыру; 
2.
 
Оқу үрдісін ұйымдастыру және оқу еңбегінің нәтижесін еспепке алу. Ол 
келесі  формалар  арқылы  орындалады:  оқуларына  көмек  көрсету;  сабаққа 
қатысу;сынып журналымен жұмыс; 
сынып жиналыстарын өткізу. 
3.
 
Оқушылардың танымдық қызыңушылықтарын, белсенділіктерін дамыту. 
Ол келесі формалар арқылы орындалады:  
-
 
Оқушылардың  бос  уақытын  ұйымдастыру,  үйірме  және  пәндік 
үйірмелерге, ғылыми зерттеу жұмыстарына тарту; 
-
 
Интеллектуалдық  ойындарды,  арнайы  тәрбие  сағаттарын  ұйымдастыру, 
жүргізу; 
0
20
40
60
80
0
1
2
3
4
5
Значения Y 

117 
 
-
 
Жеке  жұмыстар,  әңгімелесулер  өткізу,ұсыныстар  беру,  психологты 
жұмысқа тарту. 
4.
 
Оқушылардың  оқудан  тыс  уақытын  ұйымдастыру.  Ол  келесі  формалар 
арқылы  орындалады:  Әр  түрлі  деңгейдегі  тапсырма  беру  арқылы 
жауапкершілікті  тәрбиелеу,  орындалуына  көмектесу,  орындалуын  бақылау, 
спорттық жарыстар, ойындар ұйымдастыру; 
Жоғарыда  аталған  бағыттармен  қатар,  оқушылардың  белсенділіктерін 
арттыру мақсатында келесі жүйелі жұмыс жасалынады. 
Кесте 2 –Оқушылардың белсенділігін арттыруға арналған жүйесі 
 
4  жыл  көлемінде  6  м1  сыныбымен  жүйелі  түрде    ата-аналарымен,  топ 
белсенділерімен    жұмыс  атқарылады.  Сынып  оқушылары  3  топқа  бөлінеді.  Әр 
топтың  топ  басшылары  болады.Сонымен  қатар  әр  топтың  сынып  белсенділері 
тағайындалады.  Топ  басшылары  сыныптың  әкіміне  бағынады,  ал  сынып  әкімі 
ата-аналар  комитетіне  және  сынып  жетекшіге  есеп  береді.  Жұмыстың  бұл 
формада    жүзеге  асуының  тиімді  жақтары:  Топтар  арасында  бәсекелестік 
қалыптасады, өзін – өзі басқару, реттеу жүзеге асырылады, топпен жұмыс жасай 
білу  қалыптасады,  бір  –  бірінің  әрекетерін  бағалау  іске  асырылады, 
ұйымдастырушылық қасиеттері дамиды. 
Жоғарыда аталған жұмыстардың жүргізілу негізінде сынып  оқушылардың 
субъект ретінде қандай құндылықтарды бағалайтынына зерттеу жүргізілді. Оны 
кестеден көруге болады 
Кесте 3– Оқушылардың құндылықтарды бағалау деңгейі 
Құндылықтар 
Пайыздық көрсеткіші 
Денсаулық 
50% 
Нәтижеліөмір 
20% 
Белсенді іс-әрекетке толы өмір 
15% 
Адал  және  сенімді  жақсы  достардың  көп  15% 
 
Сынып жетекші 
 
 Ата-аналар комитеті 
 
Сынып әкімі 
1 топ 
2 топ 
3 топ 
Сынып белсенділері 
Сынып белсенділері 
Сынып белсенділері 

118 
 
болуы 
Қорытынды:  оқушылардың  нәтижелері  бойынша  өмірде  басшылыққа 
алатын  құндылықтардың  ішінде  денсаулық  алғашқы  орында,  яғни 
қатысушылар  денсаулық  және  салауатты  өмір  салтының  маңызын  жете 
түсінеді.  Өмірлерінің,  болашақтарының  нәтижелі  және  белсенді  іс  әрекетке 
толы болғанын қалайды. 
Тәрбие  процесінің  тиімділігі  қандай  да  бір  техникалық  жаңалықтарды, 
қандай  да  бір  ерекше  айла-әдістерді  енгізу  жолымен  емес,  дұрысында  тәрбие 
процесінде  халықтық,  адамдық,  гуманистік  принциптерді  күшейту  жолымен 
көтеріледі 
Соған  байланысты,  сынып  жетекшінің  бойында  төмендегі  қасиеттер  болу 
керек:  
-
 
 Өмірге  көзқарасы,  оның  идеялық  нанымы,  оларды  өз  ұлтының  азаматы 
рухында тәрбиелеуі, ол үшін өз бойына осы қасиетті сіңірген адам болуы 
қажет; 
-
 
Оқыту мен тәрбиелеудің әдіс-тәсілдерін міндетті түрде меңгеру; 
Бірақ осы айтылған 3 қасиет болғанмен, сынып жетекші оқушылармен қоян 
қолтық араласпаса, педагогтік әдеп жоқ жерде сабақ, тәрбие іске аспайды. 
 А.С.Макаренко «тәрбие - өнер, оған арнайы үйрету керек»,- дейді. [3] 
Сынып  жетекшінің  іске  асыратын  басқару  қызметінің  тиімділігі,  тәрбие 
жұмысының формаларымен әдістерін тиімді пайдалану негізінде жаңа тұрпатты 
білім  беруде  субъект  тәсілі    арқылы  тәрбие  жүйесінде  оқушы  белсенділігін 
арттыруға  бағытталған  жұмыстардың  жүзеге  асырылуы  нәтижесі  оң  екенін 
төменгі кесте мәліметтері мен көрсеткіштерінен байқауға болады. 
Кесте  4  -  7  –  «м1»    сынып  оқушыларының  3  жылдық  салыстырмалы 
мектепішілік рейтинг көрсеткіштері 
Жылдары 
Мектепішілік 
рейтинг қорытындысы 
(балл) 
Орын 
2012-2013 
250 
І  (Манап Уражанов  атымен 
аталдық) 
2013-2014 
550 
Бас жүлде 
2014-2015 
300 
І  
Кесте  5  -    7  –  «м1»    сынып  оқушыларының    2014-2015  оқу  жылы  І 
жартыжылдықтағы жетістіктері 
Сынып  жетекшінің  өз  қызметтерін  нақты,  жоспарлы  ұйымдастыруы  мен 
белсенді әдістерді қолдануы, тәрбиені технологияландыруы – оқушылардың оқу 
тәрбие  үрдісіне  белсенді  қатысуын  қамтамассыз  етеді.  Сынып  жетекші  сыртқы 
әлеуметтік  –  құндылықтарды  оқушының  мінез  –  құлқының  ішкі  қозғаушы 

119 
 
күшіне  айналдыра  білсе,  нәтижесінде  оқушы  мақсаткерлік,  ерік  жігер  білдіріп, 
қоңамдық құнды нәтижелерге қол жеткізеді, субъект ретінде қалыптасад 
 

жүктеу/скачать 2,67 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: