Хабаршы вестник «Педагогика ғылымдары» сериясы

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2(42), 2014 ж. 
 
161 
УДК УДК 37.036.5  
 
О ПОДГОТОВКЕ ПЕДАГОГА-МУЗЫКАНТА К ГЕНДЕРНОМУ ВОСПИТАНИЮ ДЕТЕЙ 
 
Н.П. Шишлянникова – д.пед.н., профессор, 
Хакасский государственный университет им. Н.Ф. Катанова, 
г. Абакан, Россия, geran07@mail.ru 
 
Аннотация: 
В  статье  обозначена  актуальная  для  современного  российского  общества  проблема  гендерного  воспитания 
подрастающих  поколений,  необходимость  подготовки  будущих  учителей  музыки  к  решению  данной  проблемы 
средствами искусства. Целью гендерного воспитания в школе является создание психологически более комфортных 
педагогических  условий  обучения  и  воспитания,  отвечающих  психофизиологическим  особенностям  развития 
мальчиков  и  девочек,  юношей  и  девушек  для  формирования  у  них  эталонов  мужественности  и  женственности, 
гармоничных  взаимоотношений  между  ними.  Подводя  итог  сказанному,  еще  раз  подчеркнем,  что  из  бесполых 
«учеников» не вырастают настоящие мужчины и настоящие женщины – такие, какими бы мы хотели видеть своих 
мужей и жен, коллег и знакомых и тех людей, с которыми сводит нас жизнь. 
Ключевые слова: пол, гендер, качества личности мальчика, девочки, урок музыки, произведения искусства. 
 
В  свое  время  российские  ученые  (П.П.  Блонский,  Л.С.  Выготский,  И.С.  Кон,  А.С.  Макаренко,                         
М.М.  Рубинштейн,  С.Т.  Шацкий)  подчеркивали  необходимость  учета  особенностей  развития  детей  разного 
пола  в  процессе  обучения  и  воспитания.  Однако  до  недавнего  времени,  как  в  образовательной  политике 
государства,  так  и  в  педагогической  практике,  наблюдалось  игнорирование  фактора  пола.  В  условиях 
демократизации  постсоветского  общества  обострились  многие  социальные  проблемы,  в  том  числе  очевидно 
ухудшение  репродуктивного  здоровья  молодежи  потому,  что  у  многих  из  них  не  сформированы  такие 
качества,  как  бережное  отношение  к  собственным  репродуктивным  возможностям,  семейные  ценности 
отцовства и материнства, культура взаимоотношений между девушками и юношами.  
В  этой  связи  мы  разделяем  позицию  ученых  в  области  гендерной  педагогики  и  гендерного  образования 
Л.И.  Столярчук,  И.А.  Столярчук:  «Без  гендерного  образования  эти  качества  не  будут  воспитаны,  поскольку 
гендерное  образование  обращено  к  не  «бесполым»  обучающимся,  а  нацелено  на  обучение  и  воспитание 
индивидуальности  девушки  и  юноши,  учитывает  их  гендерные  особенности,  связано  с  их  жизненной 
перспективой, позицией (социальной, личностной и профессиональной) [3, с. 173].  
Между  тем  в  «Концепции  духовно-нравственного  развития  и  воспитания  личности  гражданина  России» 
2011  г.  в  числе  базовых  национальных  ценностей  названы,  в  том  числе  ценности  семейной  жизни,  которые 
предполагают  воспитание  культуры  взаимоотношений  между  людьми  противоположного  пола  в  семье  и  в 
школе,  воспитание  готовности  подрастающих  поколений  к  продолжению  рода.  Это  требует  разработки 
комплекса воспитательных и просветительных воздействий на подрастающие поколения детей, направленных 
на  овладение  ими  нормами  поведения,  свойственными  представителями  их  пола.  Задачи  гендерного 
(полоролевого)  воспитания,  таким  образом,  заключаются  в  формировании  общественно-полезных  установок 
личности в различных аспектах взаимоотношений между представителями противоположных полов, которые 
бы обеспечивали сохранение личного здоровья и в будущем – создание полноценной семьи.  
Тем  не  менее,  в  современном  состоянии  педагогической  практики  наблюдается  противоречие  между 
декларированием дифференцированного по половому признаку подхода и стихийной, неосознанной с данной 
точки зрения самими педагогами подаче учебного материала на уроках мальчикам и девочкам. Педагогические 
вузы  до  сих  пор  готовят  кадры  учителей,  ориентированных  на  преподавание  предмета  вообще,  без  учета 
фактора  пола  и  современных  гендерных  исследований  в  педагогике  и  образовании.    Этим  обусловлены 
трудности учителей в реализации гендерного подхода в преподавании учебных предметов в школе.  
Опираясь  на  данные  ученых  последних  лет,  подчеркнем,  что  понятия  «пол»  и  «гендер»,  как  и  понятия 
«полоролевое»,  «гендерное»  обучение  и  воспитание,  близки  по  смыслу,  хотя  не  являются  синонимами                 
(Л.В.  Градусова,  В.Д.  Еремеева,  Т.П.  Хризман,  Л.В.  Штылева).  Термин  «пол»  описывает  биологические 
различия  между  людьми.  Термин  «гендер»  указывает  на  социальный  статус  и  социально-психологические 
характеристики  личности,  которые  связаны  с  полом,  но  возникают  во  взаимодействии  с  другими  людьми,  с 
социокультурной средой, включая в первую очередь семью и школу. «Гендер» – это не физические различия 

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2(42), 2014 ж. 
 
162 
между  мужчиной  и  женщиной,  мальчиком  и  девочкой,  а  социально  формируемые  у  них  качества 
мужественности и женственности [1], [2], [4].  
Гендер  –  это  организованная  модель  социальных  отношений  между  людьми  противоположного  пола,  не 
только  характеризующая  их  межличностное  общение  или  взаимодействие  в  семье,  но  и  определяющая  их 
социальные отношения в основных институтах общества. 
Целью  гендерного  воспитания  в  школе  является  создание  психологически  более  комфортных  педагоги-
ческих  условий  обучения  и  воспитания,  отвечающих  психофизиологическим  особенностям  развития 
мальчиков и девочек, юношей и девушек для формирования у них эталонов мужественности и женственности, 
гармоничных взаимоотношений между ними. 
Богатый  потенциал  для  решения  задач  гендерного  воспитания  в  своем  содержании  несут  произведения 
искусства.  Важно  в  процессе  профессиональной  подготовки  будущих  учителей  музыки  акцентировать  их 
внимание  на  существующих  проблемах  в  обществе  и  тех  возможностях,  которые  несет  в  себе  искусство.  В 
частности, анализ музыкальных произведений предполагает выявление этого потенциала, который содержится 
в произведениях классического искусства.  
В  ходе  педагогической  практики  теоретические  знания  закрепляются  путем  подготовки  и  проведения 
уроков  музыки  в  школе,  где  в  процессе  анализа  произведений  с  учащимися  выявляется  воспитательный 
потенциал не в виде предписанных норм поведения, а в размышлениях о смысле жизни, нравственном выборе 
на эмоционально-чувственной волне.  
Урок  музыки  в  школе  обладает  большими  возможностями  в  воспитании  эталонов  мужественности  у 
мальчиков и женственности у девочек, а также культуры взаимоотношений между ними, независимо от того, 
проводится  он  в  смешанных  или  в  раздельных  по  половому  признаку  классах  для  мальчиков  и  девочек. 
Репертуар школьных программ по музыке позволяет это делать ненавязчиво, через проникновение в образно-
смысловое содержание отдельных произведений, в которых ярко выражены эмоциональное начало, интонации 
мужественности  и  женственности,  особенности  нравственных  взаимоотношений  образов  противоположных 
полов в определенных жизненных обстоятельствах.  
Эталоны  мужественности  и  женственности  –  это  обобщенные  интонационно-звуковые  представления, 
хранящие  в  зерне  интонации  образы  в  свернутом  виде.  Задачей  учителя  является  формирование  «интона-
ционного  словаря»  (Б.В.  Асафьев),  ядром  которого  являются  интонационные  эталоны  мужественности  и 
женственности, которые несет в себе музыкальная классика. Покажем это на конкретных примерах. 
Урок,  посвященный  знакомству  с  ноктюрном  из  квартета  №  2  А.П.  Бородина.  После  первоначального 
прослушивания  произведения,  отвечая  на  вопросы  учителя,  ребята  выясняют  эмоционально-образное 
содержание  (музыка  светлая  и  нежная;  в  ней  выражено  чувство  любви;  эта  музыка  о  человеке,  который 
оказался вдали от дома, потому что звучит печально; он печалится, но печаль эта – светлая).  
На вопрос, благодаря чему мы именно так поняли содержание произведения, учитель обращает внимание 
ребят на средства выразительности музыкального языка (исполняли струнные инструменты, мягкие и певучие 
по звучанию; звучали скрипки, альт и виолончель: всего четыре инструмента; это – струнный квартет). Затем с 
ребятами  выяснили,  неоднократно  прослушивая  фрагменты  произведения,  у  какого  инструмента  звучала 
мелодия? (Сначала у виолончели, а затем эта же мелодия повторилась у скрипки, словно виолончель (мужской 
низкий  голос)  и  скрипка  (женский  высокий  голос)  разговаривали  друг  с  другом  на  одну  и  ту  же  тему;  они 
говорили нежными голосами о любви).  
На вопрос учителя, почему любовь и грусть слились в одном чувстве, ребята предположили, наверное, эта 
любовь – в прошлом, в музыке выражено воспоминание о любви. Затем учитель рассказал историю создания 
квартета и прочитал выдержку из письма композитора своей жене – пианистке Нине Бородиной. Это письмо 
он  написал  в  г.  Гейдельберге,  спустя  17  лет  после  их  свадьбы,  от  нахлынувших  на  него  воспоминаний  о 
взаимном большом чувстве любви. Письмо производит на детей яркое впечатление. Воздействие музыки после 
повторного прослушивания становится еще более глубоким и эмоционально осознанным. 
Ребята соотнесли звучание виолончели – с мужским голосом (чувством Бородина), а скрипку – с женским 
голосом  (чувством  его  жены).  Затем  из  произведений  живописи:  «Портрет  Лопухиной»,  «Портрет 
Арсеньевой»  В.  Боровиковского;  «Портрет  Струйской»  Ф.  Рокотова;  «Портрет  Е.Гоголевой»  В.Ефанова;  «У 
моря»  Ренуара;  «Портрет  Нины  Чавчадзе»  неизвестного  художника  учащиеся  выбирают  образ,  созвучный 
музыке  ноктюрна  А.П.  Бородина.  Большинство  выбрали  «Портрет  Струйской»  и  «Портрет  Н.Чавчадзе», 
объяснив свой выбор  общностью настроения и характера музыки с характером линии, описывающей силуэт 
изображения,  и  красками  в  картине  (мелодия  и  линия  –  плавные  и  мягкие;  в  музыке  светлая  печаль,  в 
зрительных образах женщин – тоже глубокая печаль, и свет струится от их лиц).  

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2(42), 2014 ж. 
 
163 
По  заданию  учителя  на  следующий  урок  ребята  принесли  и  прочитали  отрывки  из  стихотворений, 
созвучные музыке А.П. Бородина и портретам художников (А.Пушкина, А.Фета, Ф.Тютчева и др.). Учитель в 
качестве  своего  примера  к  портрету  Струйской  прочел  стихотворение  Н.  Заболоцкого  «Любите  живопись, 
поэты», которое посвящено портрету Струйской:  
 
…Ее глаза, как два тумана, полуулыбка, полуплачь, 
Ее глаза, как два обмана, прикрытых мглою неудач. 
Соединенье двух загадок, полувосторг, полуиспуг, 
 Бузумной нежности припадок, предвосхищенье смертных мук…   
 
Особенностью урока является  диалогичность (учитель задает вопросы и помогает детям  ответить на них, 
неоднократно  наигрывая  темы-мелодии).  В  результате  совместного  поиска  выявляется  диалогичность 
музыкальных  интонаций,  характеризующих  мужское  и  женское  начало,  а  главное  –  их  взаимодействие  в 
процессе  развития  музыкального  материала.  Акцентирование  внимания  на  эталонах  мужественности  у 
мальчиков  и  женственности  у  девочек  способствует  их  самоидентификации  с  лицами  определенного  пола  с 
характерными  присущими  данному  полу  качествами  характера  и  ненавязчивому  воспитанию  культуры 
взаимоотношений между ними. 
Подводя  итог  сказанному,  еще  раз  подчеркнем,  что  из  бесполых  «учеников»  не  вырастают  настоящие 
мужчины и настоящие женщины – такие, какими бы мы хотели видеть своих мужей и жен, коллег и знакомых 
и тех людей, с которыми сводит нас жизнь. 
Чтобы  общество  нормально  развивалось,  нужны  самостоятельные,  умеющие  принимать  решения, 
надежные  мужчины  и  женщины,  обладающие  всеми  преимуществами,  которые  природа  дала  каждому  из 
полов,  уважающими  себя  и  ценящими  свою  половую  принадлежность.  А  для  этого  необходимо  научиться 
учить не просто школьников, а мальчиков и девочек. 
 
 
Түйіндеме 
Бұл  мақалада  белгіленген  көкейкесті  мәселе,  ол  Ресейлік  гендерлік  саясаттың  өскелең  ұрпаққа  тәрбие  беру, 
болашақ ұстаздарды музыка, өнерге даярлауы жайында. 
 
Summary 
In  clause  the  actual  problem  for  a  modern  Russian  society  of  gender  education  of  rising  generations,  necessity  of 
preparation of the future teachers of music to the decision of the given problem is designated by means of art.  
 
Библиографический список: 
1.  Градусова Л.В. Гендерная педагогика: учеб, пособие. – М.: ФЛИНТА: Наука, 2011. – 176 с. 
2.  Еремеева  В.Д.,  Хризман  Т.П.  Мальчики  и  девочки  –  два  разных  мира.  Нейропсихологи  –  учителям, 
воспитателям, родителям, школьным психологам. – СПб.: «Тускарора», 2006. – 184 с. 
3.  Столярчук Л.И., Столярчук И. А. Ценностные приоритетеы гендерного образования // Европа и современная 
Россия. Интегративная функция педагогической науки в едином образовательном пространстве: Материалы  IX 
Международной научной конференции, 18-19 августа 2012 г., Мадрид. – М.: МАНПО. 2012. – С. 172-176. 
4.  Штылева Л. В. Фактор пола в образовании: гендерный подход и анализ. – М.: ПЕР СЭ, 2008. – 316 с.  
5. 
http://www.fedstat.ru/indicator/data.do
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2(42), 2014 ж. 
 
164 
УДК  37.046.16  
 
СТУДЕНТТЕРДІҢ ЕҢБЕККЕ ҚЫЗЫҒУШЫЛЫҒЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ 
ҒЫЛЫМИ НЕГІЗДЕРІ 
(Қазақ ұлттық киімдері материалында) 
 
Ұ.М. Әбдіғапбарова – Абай атындағы ҚазҰПУ профессоры,  п.ғ.д. 
А.С. Сманова – Абай атындағы ҚазҰПУ аға оқытушысы, п.ғ.к. 
 
Аңдатпа: 
Аталмыш мақалада студенттердің еңбекке деген қызығушылығын қалыптастырудың ғылыми негіздері жайында 
зерттеулер  жүргіздік.  Зерттеу  барысында  “Еңбек”,  “еңбек  іс-әрекеті”  ұғымдарына  теориялық  талдау  жасалып, 
аталған  ұғымдардың  аксиологиялық  мазмұны  анықталды.  Студенттердің  еңбекке  қарым-қатынасы  құндылық 
тұрғысынан қарастырылды.  Психолог, Л.С. Выготский зерттеулерінде еңбек ұғымының педагогикалық теория мен 
практикадағы  орны анықталады. Біз оның «Еңбек -  тәрбиеленушінің  дамуына мүмкіндік беретін және  оның мәнін 
ашатын  өзіндік  құндылық»  делінген  анықтамасын  негізге  ала  отырып,  «еңбекті»  –  мақсаттылық,  кәсіби  бағдар-
лылық,  еркіндік,  шығармашылық    әрекет  деп  түсінеміз.  Ұлттық  киім  үлгісін  әзірлеу  арқылы  еңбекке  қызығушы-
лығын қалыптастыру механизмін  жасадық (ұлттық киімге әуестік, мазмұнын білуге құмарлық, осы саладағы пәнге 
қызығушылық, кәсіпке қызығушылық, еңбекке тұрақты қызығушылық). Сондай-ақ, еңбекке қызығушылық ұғымына 
«тұлғаның еңбек түріне жағымды қатынасымен және осы саладан кәсіби білім, іскерлік, дағдыларын терең игеруімен 
байланысты еңбек іс-әрекетіне белсенді танымдық бағыттылығы» деп түсініктеме бердік.  
Тірек сөздер: ұлттық киім, әдет-ғұрып, салт-дәстүр, еңбек, еңбек іс-әрекеті, қызығушылық.  
 
Қазіргі уақытта экономика мен индустрияның дамуына сәйкес өндірістік жүйелерді жетілдіру жағдайында 
халықтың  өзіндік  болмысы  мен  мәдениетіне  баса  назар  аударылып  отыр.  Ал,  бұл  болса  жастардың  ұлттық 
мәдениет негізінде адамгершілік қасиеттері мен өнімді еңбек ету дағдыларын, шеберліктерін шыңдау қажетті-
лігін арттырады. Бұл бір жағынан студент-жастардың еңбекке жағымды қатынасы мен белсенділігін көтереді, 
екінші жағынан олардың ұлттық мұраларды сақтау мен дамытуға оң көзқарасының қалыптасуына мүмкіндік 
береді.  
Сондай мәдени құндылықтардың бірі – ұлттық киімдер. Ұлттық киім – халықтың дүниетанымынан, эсте-
тикалық талғамынан,  әдет-ғұрып, салт-дәстүрінен жан-жақты хабардар ететін тарихи-мәдени және материал-
дық  мұра.  Ал,  оны  әзірлеу  ұзақ  та  тыңғылықты,  табанды  еңбекті  қажет  ететін,  сан  қилы  әдіс-тәсілдермен, 
күрделі еңбек әрекеттерімен жүзеге асырылатын көп қырлы еңбек процесі.   
Студенттерге  қазақ ұлттық  киімдерінің мазмұндық, композициялық, техникалық, конструкциялық, техно-
логиялық ерекшеліктерін терең меңгерту олардың танымдық түсініктерінің кеңеюіне, ұлттық киімдерге және 
оны әзірлеуге ынталарының артуына, ұлттық мәдени мұраға, еңбекке  оң қатынасын дамытуға, кәсіби бағыт-
тылығын қалыптастыруға ықпал етеді.  
Осыған байланысты авторлар «қызығушылық», «кәсіпке қызығушылық», «пәнге қызығушылық», «еңбек» 
ұғымдарының  ара  қатынасын  анықтайды.  Сондай-ақ  ұлттық  киім  үлгісін  әзірлеуге  қызығушылықты  қалып-
тастыру  механизмін жасайды. Ұлттық киім үлгісін әзірлеу  процесінің құрылымын зерттейді. Осы процеске 
студенттерді қатыстыру негізінде олардың еңбекке қызығушылығын қалыптастыру мүмкіндігін дәлелдейді.  
Жеке  тұлғаның  қызығушылығын  қалыптастыру  мәселесі  психологтардың  (С.Л.  Рубинштейн    [1]  , 
Б.Г.Ананьев [2],  Chávez M., Roberts A., Pérez M. [3],  Tüysüz M., Yıldıran D., Demirci N.  [4])  еңбектерінде жан-
жақты қарастырылған.  
Сондай-ақ,  бірқатар  еңбектерде  ұлттық  киім  әзірлеу  негізінде  білім  алушылардың  тәрбиелік  мүмкіндік-
терінің жоғары екендігі Ұ.М. Әбдіғапбарова [5], А.С. Сманова [6] дәлелденген. Алайда, ұлттық киім негізінде 
білім алушылардың еңбекке қызығушылығын қалыптастыру мәселесі жете зерттелмеген.  
Зерттеу барысында “Еңбек”, “еңбек іс-әрекеті” ұғымдарына теориялық талдау жасалып, аталған ұғымдар-
дың  аксиологиялық  мазмұны  анықталды.  Студенттердің  еңбекке  қарым-қатынасы  құндылық  тұрғысынан 
қарастырылды.  Психолог, Л.С. Выготский зерттеулерінде еңбек ұғымының педагогикалық теория мен прак-
тикадағы орны анықталады. Біз оның «Еңбек – тәрбиеленушінің дамуына мүмкіндік беретін және оның мәнін 
ашатын  өзіндік  құндылық»  делінген  [7]    анықтамасын  негізге  ала  отырып,  «еңбекті»  –  мақсаттылық,  кәсіби 
бағдарлылық, еркіндік, шығармашылық  әрекет деп түсінеміз. 
Ғалымдар  «қызығушылық»  түсінігін  қажеттілік,  түрткі,  бейімділік  ұғымдарымен  тығыз  байланыстыра 
қарастырады. Солардың ішінде Ю.В. Шаров қажеттілікті – қызығу, эмоция, сезім, түрткі т.б. арқылы көрінетін 

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2(42), 2014 ж. 
 
165 
адамның  қоршаған  ортаға  деген  субъективті  қатынасының  негізгі  түрі,    сондай-ақ,  әлеуметтік  қажеттіліктің 
ерекше бағыты  деп есептейді [8].  
Біз осы пікірге сүйене отырып, танымға қажеттілік қызығушылықты тудырады деп білеміз. Ал қызығушы-
лық өз кезеңінде тұлғаны белсенділікке, дербес шығармашылық іс-әрекетке  және өз мүмкіндіктері мен қабі-
летін жүзеге асыруға итермелейді. 
Осыған орай біз мақалада С.Е. Матушкиннің «қызығушылық дегеніміз адамның объектті тануға немесе іс-
әрекетті  меңгеруге  жағымды  эмоционалдық  әсерімен  байланысты  оның  белгілі  бір  пәнге  немесе  шынайы 
құбылысқа белсенді танымдық бағыты» деген анықтамасын  зерттеу объектімізге сәйкес негізге аламыз [9].  
Еңбек  процесінде  танымдық  іс-әрекет  те,  танымдық  белсенділік  те  маңызды  орынды  иеленетіндігін 
ескерсек,  еңбекке  қызығушылықты  таным  процесі  тұрғысынан,  яғни  шығармашылық  процесс  тұрғысынан 
қарастырудың  қажеттілігі артады. 
Оқу, танымдық, кәсіби қызығушылықтар ара қатынасын айқындау осы байланыстардың өзара тәуелділігін, 
бір-біріне  бағыныңқылығын  байқатты.  С.Л.  Рубинштейннің  тұжырымдауынша  негізгі  қызығушылықтың 
басыңқы  болуының  нәтижесінде  қалғандары  жоғалып  кетпейді,  керісінше  тұлғаның  жан-жақты  дамуына 
жағымды жағдай жасайды. Еңбек іс-әрекетіне қызығушылық танымдық қызығушылық және кәсіпке қызығу-
шылық арқылы  дами отырып  белсенділікке негізделген бағыттылыққа айналады. 
Осы  тұрғыдан  А.П.  Сейтешев  [10]  «кәсіпке  қызығушылықты»,  «кәсіби  іс-әрекет  барысында  анықталған 
еңбек түріне тұрақты қызығушылықтың болуы» деп анықтаса,  С.Е. Матушкин «анықталған іс-әрекет түріне, 
яғни мамандығына жағымды эмоционалдық, танымдық қатынасының, бағыттылығының болуы» деп түсінді-
реді. Кәсіпке қызығушылық – бұл ең алдымен белгілі бір еңбек іс-әрекетіне қызығушылықты білдіреді. Еңбек 
адамның  материалдық  және  рухани  қажеттіліктерін  қоғамдағы  орнын  қанағаттандыратын,  яғни  өмір  сүру 
мақсаты  мен  мәнін  анықтайтын  бірден-бір  дереккөзі  болып  табылады.  Сондықтан  да  еңбек  ету  нәтижесінде 
қол  жеткізетін  материалдық  қызығушылық  оның  еңбекке  ынтасының  негізгі  себебі  болып  табылғанымен, 
тұлғаның еңбек процесінде, шеберлігінде, ой және дене еңбегінің бірлестігінде, қоғамға пайдалы нәтижеге қол 
жеткізуін сезінуі мен шығармашылық ізденісін қанағаттандыруында да  маңызды саналады.  
Кәсіпке  қызығушылықты  педагогикалық  процесте  қалыптастыру  сол  мамандыққа  сәйкес    пәндердің 
мазмұнын  теориялық  және  практикалық  тұрғыдан  меңгерту  негізінде  жүзеге  асырылады.  Ал  бұл  болса  ең 
алдымен ұлттық киімдерді жасау барысында еңбекке қызығушылығын қалыптастыру үшін алдымен «Қазақы 
киім және ою-өрнек тарихы», «Әлем халықтарының тарихы», «Композиция», «Профильді дизайн объектілерін 
жобалау» атты пәндерге қызығушылықты қалыптастыруды қажет етеді.  
Зерттеу  барысында  ұлттық  киім  үлгісін  әзірлеу  арқылы  еңбекке  қызығушылығын  қалыптастыру 
механизмін (1-сурет) жасадық (ұлттық киімге әуестік, мазмұнын білуге құмарлық, осы саладағы пәнге қызығу-
шылық, кәсіпке қызығушылық, еңбекке тұрақты қызығушылық). Сондай-ақ, еңбекке қызығушылық ұғымына 
«тұлғаның  еңбек  түріне  жағымды  қатынасымен  және  осы  саладан  кәсіби  білім,  іскерлік,  дағдыларын  терең 
игеруімен байланысты еңбек іс-әрекетіне белсенді танымдық бағыттылығы» деп түсініктеме бердік.  
Ұлттық
киімге 
әуестік
Б
іл
у
ге
 
құ
м
а
р
л
ы
қ
Пән
ге
қыз
ығуш
ылы
қ
К
ә
сі
п
ке
 
қы
зы
ғ у
ш
ы
л
ы
қ
қызығушылық
Еңбекке 
тұрақты
 
 
Сурет 1 – Студенттердің ұлттық киім үлгісін әзірлеу арқылы еңбекке қызығушылығын қалыптастыру механизмі 

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2(42), 2014 ж. 
 
166 
Зерттеу барысында ұлттық киім үлгісінің бірі – шапанның әзірлеу процесіне жан-жақты талдау жүргіздік. 
Шапанды  әзірлеу  бірізділікпен  орындалуға  тиісті  сегіз  бөлімнен  тұрады:  1)  мазмұндық  бөлім  (шапанның 
тарихы, түрлері, атаулары, ерекшеліктері, атқаратын қызметі, қазіргі шапан үлгілері туралы білімдер); 2) зерт-
теу бөлімі (дәстүрлі шапан түрлеріне, қазіргі шапан үлгілеріне, басқа ұлт шапандарына салыстырмалы талдау 
жасау,  шапанның  дамуын  зерттеу  т.б.);  3)  композициялық  бөлім  (эскиздеу;  шапан  түсін,  формасын,  сәнді 
сызықтарын,  дизайнын  (ою-өрнегі,  таспасы,  жиектері,  аксессуарлары)  суреттеу;  4)  техникалық  (шапанға 
қолданылатын  көне  мата  атауларын,  қазіргі  шапанға  арналған  маталардың  тоқымасына,  қасиетіне,  құрылы-
мына,  тігін  өндірісіне  қойылатын  талаптарды  меңгеру,  сән  талабындағы  мата  үлгілері  мен  материалдарды 
таңдау);  5)  конструкциялық  бөлім  (көне  ұлттық  шапан  пішімдерін  білу,  өлшем  алу,  типтік  тұлға  өлшемін, 
еркіндікке  берілетін  қосымшаларды  анықтау,  есебін  шығару,  негіз  сызбасын  салу,  көркемдеп  модельдеу, 
лекалоны  дайындау);  6)  көркем  кестелеу  бөлімі  (ою-өрнек  шаблонын  дайындау,  бұйымға  түсірілетін  орнын 
белгілеу, жапсырмалау, кестелеу, зерлеу т.б.) 7) технологиялық бөлім: (шапанды әзірлеу әдістерін, бөлшектерін 
өңдеу  жолдарын,  құрал-жабдықтарды,  ылғалды-жылумен  өңдеуді  таңдау,  әзірлеудің  бірізділігін    жүзеге 
асыру);  8)  экономикалық  бөлім:  (сапалы,  жарасымды  шапанды  дайындау,  материалдар  шығыны  мен  жұмыс 
құнын анықтау, жалпы құнын есептеу, бүгінгі нарыққа сәйкестігін есепке алу).  
Осы бөлімдердің мазмұнын жан-жақты талдап, оларға сипаттама беру негізінде ұлттық киім үлгісін әзірлеу 
процесінің құрылымын анықтадық (2-сурет). Біздің пайымдауымызша «студенттердің ұлттық киім үлгісін 
әзірлеуі  дегеніміз  олардың  көркемдік  білімін  тереңдететін,  шығармашылық  ойлау,  қиял,  белсенділік  қабілет-
терін  дамытатын,  шығармашылық  еңбек  ету  іскерліктерін,  дағдыларын,  шеберліктерін,  қалыптастыратын, 
оларды эстетикалық тұрғыдан жетілдіретін танымдық, көркем-шығармашылықты, өндірістік еңбек процесі. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
  
 
 
 
 
Сурет – 2 Ұлттық киім үлгісін әзірлеу процесінің құрылымы 
 
Еңбектің  қажеттілігін  түсінген  маман  иесінің  келешекте,  қай  салада  болмасын  тиімді  еңбек  ететіндігі, 
еңбекпен  шынайы  табысқа  қол  жеткізетіндігі  анық.  Сондықтан  да  бүгінгі  жоғары  білім  беруде  болашақ 
мамандарды олардың еңбекке қызығушылығын қалыптастыру арқылы кәсіби даярлау – кезек күттірмейтін іс.  

жүктеу/скачать 4,2 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: