Лингвистиканың өзекті мәселелері
200
Америкалық тіл білімінде Джордж Лакоффқа дейінгі
ғалымдар метафораларды тек тілдік құбылыс, троптың ерекше
түрі деп есептеді де, көркем-әдеби тұрғыдан ғана зерттеді.
Лакофф алғаш рет метафораларды когнитивтік, танымдық
тұрғыдан зерттеп, үлкен жаңалық ашты. Кітапта тек метафоралар
мен олардың жасалу жолдары туралы ғана емес, концептілер,
концептілердің метафораларда көрініс табуы, метафоралардың
бірізділігі, субъективизм және объективизм туралы да жазылған.
Автордың өзі «кітапта тек тілге деген жаңаша көзқарас қана
емес, өмірдің өзіне, адамның жинаған өмірлік тәжірибесіне
деген тың көзқарас көрініс табады» деп көрсеткен.
«Біз өмір сүретін концептілер» бөлімінде Лакофф мынадай
негізгі постулаттарды атайды:
• Метафорасыз өмір жоқ, өмірдің өзі метафоралық
құбылыс
• Концепт (Лакофф «концепт» және «ұғым» сөздерін
синоним ретінде қолданады) метафоралар арқылы жүйеленеді
• Метафоралар адамның өмірлік тәжірибесін бір жүйеге
түсіруге көмектеседі
• Концепт метафоралық тұрғыдан жүйеленген, әрекет
метафоралық тұрғыдан жүйеленген, сәйкесінше, тіл
метафоралық тұрғыдан жүйеленген
Мысал ретінде «дау деген – соғыс» концептуалды
метафорасын талдайық. Бұл ретте дау мен соғысты бір нәрсе
деп тұрғанымыз жоқ, дауды соғысқа теңеу орын алып тұр. Бұл
метафорадан мынадай метафоралық бірліктер келіп шығады:
Достарыңызбен бөлісу: