С.Е.Исабековтің
«Когнитивтік лингвистиканың негіздері» атты сүбелі
зерттеуін жатқызамыз. Өз монографиясында ғалым қазіргі
когнитивтік лингвистиканың екі бағытын көрсетеді:
237
Лингвистиканың өзекті мәселелері
1. ментальды-информациялық немесе американдық-
батысеуропалық бағыт.
2. этномәдени немесе мәскеулік бағыт [ 10,376].
Ментальды-информациялық және этномәдени бағыттағы
когнитивтік лингвистиканың қарастыратын өзекті мәселесі:
адам және адамзат тілі. Алайда бұл екі бағыттың ол мәселеге
көзқарасы әртүрлі.
Ментальды-информациялық бағыттағы когнитивтік
лингвистикада:
1.адам - қандай да бір этносқа, мәдениетке қатыссыз
ақпаратты қабылдаудың, сақтаудың және тасымалдаудың
белгілі бір жүйесі ретінде қабылданады,
2.тіл - ментальдық ерекшелік яғни, адамдық когницияның
құрамдас бөлігі ретінде қарастырылады. Ментальды-
информациялық бағыттағы когнитивтік лингвистикада нақты,
жеке ұлттық тіл емес жалпы адамзат тілі сөз болады.
Жоғарыдағы екі бағыттың тағы бір ерекшелігі - олар
әртүрлі когнитивтік құбылыстарды және мәселелерді
қарастырады және оларды әрқалай түсіне отырып, алдарына
әртүрлі зерттеу міндеттерін қояды.
Ментальды-информациялық бағыттағы когнитивтік
лингвистика көбіне зерделейтін ұғымдары: когниция,
когнитивтік жүйе, адамның психикасы, адам когнициясының
құрылымы мен қызметі, адам организмінде болатын
физиологиялық, психологиялық, когнитивтік процестер, білім,
өзін-өзі тану, адамның танымдық қызметі, адамзат тілі т.б.
Ментальды-информациялық бағыттағы когнитивтік
лингвистиканың негізгі міндеті ретінде адам когнициясының
негізі - миды, нейрондық жүйені, жадыны, жалпы тілдік
танымды, ақпаратты өңдеудің құрылымын қояды.
Ментальды-информациялық бағыттағы когнитивтік
лингвистиканың негізгі ұғымдарының бірі – «репрезентация».
Табиғаты жағынан бұл ұғым да ментальды терминімен барабар.
Шын мәнісінде адамның миы, адамның танымы ментальды.
Ментальды-информациялық
бағытта
бірінші
орында
ментальдылық және концептуалдылық тұрады. Бұл әрбір тілдің
артында концепт, концептуалдық құрылым тұратынын көрсетеді
Лингвистиканың өзекті мәселелері
238
және когнитивтік лингвистиканың басты мақсаты – концептердің
формасы мен құрылымын, жасалу заңдылықтарын ашу және
көрсету деп Серік Ергалиевич екі бағыттың ерекшелігін
саралап, жіктеп, ерекшеліктері мен өзгешеліктерін зерделеп
көрсетеді.
Достарыңызбен бөлісу: |