Агроэкологиядағы далалық және зертханалық зерттеулер Үшінші басылым

254 
3. Егер аэрофотосурет және географиялық ақпараттық жүйе (ГАЖ) қол 
жетімді болса, агроэкожүйенің аэрофотосуреттерін ГАЖ жүйесіне сканерлеңіз. 
Содан кейін фотосуреттегі орналасқан жердің нақты координаттары (бақылау 
нүктесінен) жер бетіндегі түсірілімдермен орнатылуы және агроэкожүйе үшін 
электрондық кеңістіктік деректер базасын құру үшін жүйеге енгізілуі мүмкін. 
Деректер бірнеше қабаттар түрінде жүйені визуализациялау үшін 
пайдаланылуы мүмкін; әрбір қабат әртүрлі түрдегі ақпаратты қамтуы мүмкін. 
4. Көлденең қима торының орнына жаһандық навигациялық жерсеріктік 
жүйе (GPS) технологиясын пайдаланыңыз. Олардың ендік және бойлық 
түрінде нақты орналасқан жерін беретін GPS құрылғылар қазіргі уақытта 
салыстырмалы түрде арзан, Егер мүмкін болса, олар ірі жүйелерді көрсетуге 
ықпал етуі мүмкін. Оларды топографиялық картамен үйлесімде абсолюттік 
жағдайды анықтау үшін пайдалануға болады, және олар бақылау нүктесіне 
қатысты орналасқан жерін көрсету қабілеттілігінің арқасында «виртуалды 
торды» құруға көмектесе алады.
5. Картаға агроэкожүйенің басқа да маңызды аспектілерін, соның ішінде 
топырақ типін, қышқылдығын, қабаттылығын, су ағынын, өнімділігін және 
қоректік заттарды жазыңыз. Егер ГАЖ базалық картасы жасалса (№ 3 Нұсқа. 
қараңыз), бұл ныкөрсеткіштер электрондық беттеу ретінде көрсетілуі мүмкін. 

255 
19
- зерттеу 
Аралық дақыл жүйесіндегі артық 
өнімділік 
Жалпы мәліметтер 
Жер бірлігінің өнімділігіне теріс әсер етпей, өнімді қаншалықты тығыз себуге 
болады? Агрономдар сұрақ қойып, кейін тәжірибе жүргізу арқылы әртүрлі 
дақылдар бойынша сол сұрақтарға жауап берді. Ылғалдық немесе сыни 
қоректік зат сіңбегенше, фермер белгілі тамаша тығыздықпен отырғыза алады 
және нақты дақылдар немесе сорттар үшін барынша мүмкін өнімділігін күте 
алады. Осы тығыздықтан тыс өсімдіктердің арасындағы араласу анағұрлым 
маңызды бола бастайды және жалпы өнімділік төмендейді. 
Дегенмен, поли дақылдар немесе аралық дақыл деп аталатын дақылдардың 
қоспасын отырғыза отырып, отырғызу тығыздығының кедергісін еңсеруге 
болады. Аралық дақылдарда d араласудың әртүрлі түрлері өсімдіктер 
арасындағы жақын қашықтыққа байланысты туындауы мүмкін кез келген 
түраралық немесе түрішілік бәсекелестіктің салдарларын еңсере отырып, 
ауылшаруашылық дақылдары үшін пайдалы болуы мүмкін (16-тарау 
Агроэкология: Тұрақты азық-түлік жүйелерінің экологиясы). Дақылдардың екі 
немесе одан да көп түрі бірге отырғызылса, өзара араласу, тіршілік ету 
ортасын қосымша өзгерту, қоректік заттарды қосымша пайдалану және 
қуыстарды жабу үшін үлкен ықтималдылық пайда болады (Агроэкологияның 
14 және 17-тараулары: Тұрақты азық-түлік жүйелерінің экологиясы). Сонымен 
қатар, дақылдардың қоспасы, кез келген дара дақылға қарағанда, зиянкестерге 
немесе арамшөптерге үлкен төзімділікті көрсете алады. 
Әрбір белгілі бір қоспа өзінің экологиялық динамикасына ие болады. Олардың 
динамикалары зерттелуі, ал олардың өнімділік үшін салдары анықталуы 
мүмкін. Нақты айтқанда, агроэколог аралық дақылдардың белгілі бір 
комбинациясы, жердің сол алаңында өсірілетін дақылдардың дара дақылына 
қарағанда, неғұрлым жоғары өнімділікке қабілетті ма деген сұраққа 
қызығушылық танытады. Бұл қабілеті артық өнімділік ретінде белгілі 
(Агроэкологияның 16-тарауы: Тұрақты азық-түлік жүйелерінің экологиясы). 
Артық өнімділік орын алған кезде, дақылдарды біріктіру сыртқы факторларға 
тәуелділікті азайтудың экономикалық пәрменді тәсілі болуы мүмкін және 
осылайша, 
тұрақтылыққа 
ықпал 
етеді. 
Орталық 
Америкада 
жиі 

256 
отырғызылатын 
жүгері-бұршақ-шабак 
комбинациясы 
сияқты 
будандастырудың белгілі бір түрлері, көрсетілгендей, артық, жиі айтарлықтай 
көрсеткішке ие. Алайда, жалпы, аралық дақылдар жүйесі одан әрі зерттеуді 
талап етеді. 
Оқулықтардың арақатынасы 
14-зерттеу: Агроэкожүйедегі популяциялық экология (ауыл шаруашылығына 
қуыс теориясының қосымшалары: Зиянкес-жәндіктермен биологиялық күрес) 
16-зерттеу: Өсімдік қауымдастықтарындағы түрлердің өзара әрекеттесуі
17-зерттеу: Агроэкожүйелердің әртүрлілігі
Зерттеудің жалпы сипаттамасы 
Екі дақыл жеке (дара дақылда) және бірге (аралық дақылда) отырғызылады, 
содан кейін аралық дақыл дара дақылмен салыстырғанда өнімділікке 
артықшылық бере алатындығын анықтау үшін әр өңдеудің өнімділігін 
өлшейді. (Қаласаңыз, қосымша деректер жүйенің екі түрінің басқа 
экологиялық аспектілерін салыстыру немесе «басқа зерттеулермен келісу 
үшін жиналады; «Басқа зерттеулермен келісу» және «Өзгертулер және одан әрі 
зерттеу» бөлімдерін қараңыз 
Мақсаттар 
• Аралық дақылда экологиялық динамиканы зерттеңіз. 
• Аралық дақыл және дара дақыл жүйелерін салыстырыңыз. 
• Аралық дақыл кезінде өнімнің ықтимал артықшылығын анықтау тәсілі 
ретінде жер эквивалентінің коэффициентін (ЖЭК) қолданыңыз. 
Процедураның қысқаша сипаттамасы және мерзімі 

жүктеу/скачать 2,96 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: