-кесте  Топырақ, топырақ-жер беті және төсеніш фаунасының

172 
Топырақ-жер үсті фаунасы туралы деректер кестесі 
Сынама алу күні: 23 шілде 2015 ж.
Жүйе: Жабынды органикалық сүттішөп 
 
Ағза 
Әрбір тұзақтағы түрдің саны 
Барлы 
ғы 
Тұзақ
1 
Тұзақ 
2 
Тұзақ 
3 
Тұзақ 
4 
Тұзақ 
5 
Тұзақ 
6 
Тұзақ 
7 
Тұзақ 
8 
Тұзақ 
9 
Тұзақ 
10 
Шырышты 
ұлу 
2 
3 
1 
0 
0 
2 
4 
1 
0 
3 16 
Есекқұрт 
8 
3 
4 
1 
3 
6 
4 
0 
2 
1 32 
Симфила 
1 
0 
0 
0 
3 
1 
2 
0 
1 
0 8 
Жаңбыр 
құрты 
2 
1 
0 
0 
3 
0 
1 
0 
2 
0 9 
Құмырсқа №1 
үлгі (кішкентай 
қара) 
42 
0 
25 
31 
5 
2 
49 
4 
2 
0 160 
Құмырсқа № 
2 үлгі (үлкен 
қызыл) 
2 
0 
0 
0 
4 
0 
0 
22 
0 
0 28 
Өрмекші № 1 
үлгі 
3 
4 
7 
2 
1 
0 
0 
3 
5 
2 27 
Өрмекші № 2 
үлгі 
1 
0 
0 
0 
0 
1 
0 
0 
0 
0 2 
Коллембола 
үлгі 
12 
34 
44 
28 
2 
3 
8 
0 
0 
0 131 
 
12.1-сурет 
Топырақ-жер үсті фаунасы туралы деректер кестесінің толтырылған мысалы.
8. Әрбір ағзаның микробиттері, морфологиясы, жүріс-тұрысы ен қатаң 
таксономиясы туралы бар білгеніңізді қолданып, әрбір морфоерекше түрді 
«атқарымдық топқа» біріктіріңіз. Атқарымдық топтар мыналарды қамтиды: 
a. Жыртқыштар (өрмекшілер және жәндіктердің кейбір түрлері, мысалы, 
барылдақ қоңыз) 
b. Паразиттер және паразитоидтар (мысалы, ұсақ паразиттік соналар) 
c. Детритофагтар (мысалы, есекқұрттар) 
d. Шіріген жемір (мысалы, сасық қоңыздар) 
e. Қорек талғамайтын (мысалы, құмырсқалар) 
f. Шөпқоректі 
g. Шөпқоректі, жапырақ шайнайтын (мысалы, шегірткелер) 
h. Соратын шөпқоректілер (мысалы, біте) 
Шөпқоректілер әдетте зиянкестер болып табылады, ал жыртқыштар, 
паразиттер және паразитоидтар әдетте пайдалы. 
9. Сіз сынаманы іріктеу аяқталғанына сенімді болғанда, алаңнан 

173 
тұзақтарды алып тастаңыз және тесіктерді себіңіз.
Деректерді талдау 
1. Түрлі ағзаларды молайтуға тырысыңыз. Әр түрдің/морфоерекше түрдің 
салыстырмалы таралуын есептеңіз (түрлердің саны/дарақтардың жалпы саны). 
2. Тұзақтың орналасқан жері мен ұсталған ағзаның типі арасындағы 
қандай да бір байланысты анықтаңыз. 
3. Сынама алу кезінде табылған ағзаның әрбір популяциясының көлемін 
бағалаңыз. 
4. Команда деректерімен басқа командалармен бөлісіп, басқа 
командалардың деректерін жинаңыз. 
5. Әрбір түр үшін әрбір агроэкожүйеде ұсталған дарақтардың санын 
салыстырыңыз. 
6. Әр агроэкожүйеде кездесетін түрлердің санын салыстырыңыз.
7. Таңдау бойынша:
Әрбір жүйеде жер омыртқасыздары үшін Шеннон 
бойынша әртүрлілік индексін есептеңіз. (Бұл индексті қалай есептеу керектігін 
сипаттау үшін 7 немесе 10 зерттеуді қараңыз) 
Жазба 
Төменде зерттеу нәтижелері туралы есептілік бойынша кейбір ұсынымдар 
келтірілген: 
• Іріктеуде көрсетілген популяцияның түрлі үлгілерін сипаттаңыз және 
талқылаңыз. 
• Әрбір агроэкожүйені топырақ ағзаларының тіршілік ортасы ретінде 
салыстырыңыз. 
Түрлердің 
әртүрлілігі 
жүйелер 
арасында 
қалай 
салыстырылады? Популяция көлемдері қалай салыстырылады? Пайдалы 
заттардың зиянкестерге қатынасы? Басқару практикасы популяцияға қалай 
әсер етеді? 
• Буынаяқтылардың әрбір ірі түрі үшін оның популяциясының мөлшерін 
және оның өсіру жүйесінде болуын немесе болмауын анықтайтын 
факторларды талқылаңыз. 
• Тұзақтарды іріктеу әдісімен байланысты ықтимал жылжуды 
талқылаңыз. Бұл әдіспен ағзалардың қандай түрлері жиі және сирек кездеседі? 
• Жер бетіндегі омыртқасыздар (кеңістіктік, уақытша) 
популяцияларындағы өзгертудің негізгі түрлерін және сіздің таңдауыңыз 
оларды қалай ескергенін немесе ескермегенін талқылаңыз. 
• Сіздің сынама алу әдістерінің негізінде әрбір ағзаның популяциясын 

174 
бағалаудың негізділігін талқылаңыз. 
• Зерттелген жүйелердегі топырақ-жер беті ағзаларының популяциясына 
жыл мезгілі қалай әсер ететінін талқылаңыз. 
• Атқарымдық топтар бойынша ағзалардың жіктелуіне негізделе отырып, 
әрбір агроэкожүйе үшін гипотезалық тамақ желісін құрыңыз. 
 
Өзгерту және одан әрі зерттеу 
1. Азырақ бұзылған немесе табиғи экожүйелердің шекарасын зерттеу 
үшін агроэкожүйелерді таңдап, шеңберден әр қашықтықтағы көлденең тілік 
бойымен тұзақтарды орнатыңыз. Бұл қондырғы көрші жүйенің әрбір 
агроэкожүйеде кездесетін популяцияға әсері туралы кейбір қорытынды 
жасауға мүмкіндік береді. 
2. Өсірудің бүкіл маусымы бойы тұзақ қалдырыңыз және уақыт өте келе 
популяциялар мен әртүрлілік өзгерістерін зерттеу үшін оларды ара-тұра 
«белсендіріңіз». Тұзақ белсенді болмаса, ағзалардың тұзаққа түсуін болдырмау 
үшін оларды қақпақпен немесе жабынмен жабыңыз. 
3. Олар әр түрлі ағзалар түрлерімен тиімділігі бойынша әр түрлі екенін 
көру үшін тұзақтың әр түрлі түрлерін құрастырыңыз. Құрамында түрлі 
сұйықтықтар бар үлкен тұзақтар, қармақ бар тұзақтар (мысалы, тунец немесе 
қант) және қараңғы жарық астында жасырынған тұзақтар болуы мүмкін. 

175 
Сынама 
алу күні: 
Жүйесі: 
Топырақ-жер үсті фаунасы туралы 
деректер кестесі 

жүктеу/скачать 2,96 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: