100
ҥдемелі процесс ретінде жалпы дидактикалық анықтамамен
байланысады, онда әрекеттің талдамалық-синтетикалық дамуы мен
жетілдірілуінің
негізінде
(С.Л.
Рубинштейн)
интеллекттің
қҧрылымдануы, оның біртҧтас қҧрылымының пайда болуы,
компоненттерінің ара қатынасының ӛзгеруі одан есе кӛп жҥреді, ол
есею кезеңінде де жалғаса береді. Бҧл қҧрылымды инттелектуалдық
міндеттердің әрбіреуінің арасындағы белгілі байланыстар неғҧрлым
анығырақ байқала бастайды, олар бір бҥтін болып қосылады.
Осылайша, ересектердің әсерінен (олардың қатысуымен де), баланың
ӛзінің және оқытудың пәндік-коммуникативтік әрекетінің әсерінен
оның танымдық аясын ӛзгерту, жасы ӛскен сайын оның ой-еңбектік
әрекетінің біртіндеп кҥрделенуі Б.Г. Ананьев бойынша, сенсорлық-
перцептивті (сезіну, қабылдау) мнемикалық (ес, ойлау), атенциондық
(зерде) сияқты компоненттерінде интеллекттің біртҧтас қҧрылымын
қалыптастыру тҥрінде кӛріне бастайды [7, 348-362]. Б.Г.Ананьев
мектебінің зерттеушілері интеллект қҧрылымының ҥнемі ӛзгеріп
отыратынын кӛрсетті. 22 жастан 25 жасқа дейін адам интеллектінің
қҧрылымында
екі
ҧйытқы
сақталынады
(факторлық
және
корреляциялық талдаудың деректері бойынша) оларға барлық
психикалық процестер мен кӛрсеткіштерді қосатын байланыстар
тартылады. Бірінші ҧйытқы – мнемикалық, яғни ес пен ойлаудың
бірыңғай қҧрылымы, екіншісі – атенциондық, яғни, зерде ҧйытқысы. 30
жастан 35 жасқа дейін интеллект қҧрылымында тағы да ҥш ҧйытқы
қалыптасады: мнемикалық, логикалық және атенциондық. Атенциондық
ҧйытқының болуы адамның зердесін анықтайтын сананың бағыттануы
мен шоғырланушылығы, оның интеллектуалдық әрекетінің маңызды
шарты болып табылады. 34-35 жаста интеллект қҧрылымында тағы да
екі ҧйытқы пайда болады, былайша айтқанда, оның «тартылуы» жҥреді
және барлық корреляциялық байланыстар логикалық және атенциондық
ядролардың тӛңірегінде топталады.
Интеллекттің мектептік кезеңнен соң дамуы әсіресе студенттік
жаста білінеді, бҧл жастық шақ пен ересек шақтағы «психикалық
қатаю» туралы ережені толығымен жоққа шығарады (Э. Клапаред).
Студенттік шақ – бҧл интеллектің аса кҥрделі қҧрылымдану шағы (ол
ӛте жеке және кӛп вариантты).
«Зерттеушілердің кӛпшілігі осы
Достарыңызбен бөлісу: