С. Г. Тажбаева Редакция алқасы

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №3(47), 2015 г. 
138 
1.  Елисеев  С.В.,  Кулик  Н.Г.,  Селуянов  В.Н.  Физическая  подготовка  борца  -  самбиста  с  учетом  биологических 
закономерностей организма: учебно-методическое пособие. - М.: Изд-во «Анта-пресс», 2014. - 128 с.  
2. ВеславБлах. Инновационные технологии в подготовке единоборцев (самбо и дзюдо): монографияю – М.: Лика, 
2007. – 114 с. 
3.  Шепетюк  М.Н.,  Житкев  А.Р.,  Шепетюк  Н.М,  Кудашова  Н.В.,  Организация  тренировочного  процесса 
дзюдоисток по физической подготовке //Теория и методика физической культуры.- 2013.- № 1.- С. 70-79.  
4.Шепетюк  М.Н.  Теория  и  методика  спортивной  борьбы:  учебное  пособие.  –  Алматы:  Федерация  дзюдо 
Республики Казахстан, Казахская акаденимия спорта и туризма, 2012. – 335 с. 
5.  ЗебзеевВ.В.  Методика  контроля  и  оценка  функционального  состояния  дзюдоистов-юниоров  /  В.В.Зебзеев  // 
Теория и практика физической культуры. – 2012. - №11. – С. 80-82. 
 
Түйіндеме:мақалада  авторлар,  дзюдо  балуандарының  жылдық  дайындық  кезеңіндегі  жарыс-дайындық  макро-
циклында ж5не 5ртүрлі бұлшық ет топтарының тиімділік 5серін жоғарлатуға арналған кешенді жаттығуларды қолда-
нуын д5лелдеп, дене күш қасиеттерін жетілдіруге бағытталған педагогикалық т5жірибелерінің қортындыларын сара-
лайды. 
Түйінді сөздер: дене күш дайындығы, жаттығулар жыйынтығы, аралас топтар, т5жірибелік ж5не бақылау топта-
ры, тестілеу. 
 
Abstract: in the article authors analyses the results of pedagogical experiment sent todevelopment ofphysical qualities of 
judoist  in  the  period  of  the  preparatory  stage  of  circannual  tranaining-competitions  macrocycle  and  groud  application  of 
experimental complex of exercises for the increase of affecting efficiency different groups of muscular. 
Keywords: physical preparation, complex of exercises, mixed group, experimental and control groups, testing. 
 
УДК 
 
ХАЛЫҚТЫҚ Т.РБИЕ ЖҮЙЕСІНДЕГІ АСЫЛ МҰРА 
 
М.С. Елубаева – п.ғ.к., доцент м.а.  
Тараз мемлекеттік педагогикалық институты 
 
Аннотация 
Қазақтың ескіден келе жатқан ауыз 5дебиетін алсақ, үлкен бір саласы болып саналатын түрі – нақыл сөздер деуге 
болады.  
Нақыл сөздер – үлкен ой, терең пікірге құрылған өмір туралы айтылған ел санасының қорытындысы. Ащы мен 
тұщы,  алыс  пен  жақын,  жақсы  мен  жаман  –  осылар  сықылды  өмірдің  5ртүрлі  жақтарын  ой  елегінен  өткізіп,  олар 
жөніндегі халықтың шығарған үзілді-кесілді өкімі: өмірдегі 5р алуан құбылыс, іс-5рекеттерді өзінше, 5бден бақылап, 
сынай келе, «қатесіз», өмірде тап солай болатындығына көздері жетіп, өмір шындығына айтқандары д5л келетін етіп 
кейінгі ұрпаққа қалдырған халық даналығының с5улесі, ой түйіні. 
«Парасаттың н5ріндей нақылнама, 
Көңіліне жағарын көрікті асыл, 
Таңдап олар жалғампаз халқым дана» – 
деп Мұзафар Jлімбаев айтқандай, қазақтың бүгіні мен ертеңін жалғаған, сөз өнерін айшықтаған ол нақыл сөздер [1, 
4 б.].  Нақыл  –  түйінделе  тұжырымдалған  терең  ойлы,  жұмыр  бітімді  өнегелі  сөз.  Мағыналы  идеяның,  ойдың 
м5нерлі өрнекпен, ақындық айшықпен тоғысуы. 
Олай болса, ежелгі заманғы грек ғұламасы Герадот: «...баяғыдан келе жатқан кемеңгерлік тамаша нақыл сөздер 
бар, біз солардан үйренуіміз керек» – десе [1, 3 б.], көркем сөз зергері Ғабит Мүсірепов оқуын оқып, тоқуын тоқып 
тауысқандай  жасында:  «Бірталай  жерге  барып  қалған  біз  сияқтыларға  ең  тиімдісі  –  ой-толғамдық  нақылдар  мен 
афоризмдерді оқу сияқтанады», – деген.   
Қазақ нақылдары – өзінің философиялық тілі, даналық өрісі мен қуаты жөнінен 5лем ойшылдарының афоризмі-
мен сарындас, үндес. 
Тірек сөздер: нақыл сөздер; афоризмдер; өнегелі сөз; даналық. 
 
Қазіргі қазақ халқының рухани жағынан қайта даму кезеңінде баланы ұлттық 5дет-ғұрыптары, салт-
сананы,  философиялық  м5ні  жоғары,  баға  жетпес  д5стүрді  терең  тани  білуге;  ұлттық  қадір-қасиетті 
құрметтеуге,  ұлт  намысын  биік  ұстап,  ұлттық  қалпымызды  сақтауға;  ел  келешегін  өрге  жүздірер  от 
жүректі өршіл болуға 5рі ұлт құндылықтарын ұлықтайтын білімді де білікті етіп т5рбиелеу міндеті тұр. 
Ұлы ағартушы А.С.Макаренко: «Біздің қоғамда міндеттерді д5л орындау – адамгершілік категориясы» 
дегендей, көкейкесті міндеттерді іске асыру мақсатында ағартушы-ғалымдар халқымыздың жинақталған 
ғибратты  т5рбие  тағылымына  терең  үңіліп,  бүкіладамзаттық  құндылық  тұрғысынан  саралап,  этнопси-

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №3(47), 2015 г. 
139 
хология, этнопедагогикаға байланысты асыл қазыналарын зерделеп, қазіргі күн к5десіне жаратып, ұрпақ 
т5рбиесінің игілігіне айналдыруда. 
Ұлттық қоғамдық т5рбиені күшейту арқылы өскелең ұрпақтың бойына ұлттық рухани-адами құнды-
лықтар  қалыптастырылуда.  Бабалардан  қалған  данышпандық  қағидалар,  халық  түйген  тұжырымдар, 
ғасырлар  бойы  зергерлік  ұқыптылықпен  сұрыпталған  үрдістер,  дамыған  даналық  д5стүрлер  секілді 
ұлттық  т5рбие  көздерімен  сусындата  білім  беру  –  жас  ұландардың  жеке  тұлғалық  болмысын  қалып-
тастыруына; елін, жерін, тарихын, 5дебиетін, ата-анасын, тілін сүюіне; адамгершілік қабілеті мен азамат-
тық қалпының дұрыс дамуына; жан дүниесі таза, көңіл көкжиегі кең, патриоттық сезімі жоғары; келешегі 
зор, елге берері мол; нағыз елге тірек ұлттық тұлға болуына ықпалды н5тижесін беруде. 
Жалпы  халықтық  т5рбие  –  сан-салалы  жолмен  ұрпақ  бойына  өзі  өмір  сүріп  отырған  қоғамның 
алдында тұрған мақсат-мүддеге сай адами қасиеттерді жетілдіре отырып қалыптастыратын, яғни, ұлттық 
адами құндылықтарды ұялататын рухани күш. Ол – н5рестенің шыр етіп дүниеге келу с5тінен басталып, 
ақырғы деміне дейін созылатын толассыз үрдіс. 
Халқымыздың  адамгершілік  қасиеттерге  баулитын  небір  сүбелі  ой  маржандарын  кеңінен  зерделеп, 
халықтық т5рбие жүйесінде өрісті өнегені қалыптастыра, ғибрат қазынасын дамытқан т5лімгер-қаламгер 
Мұзафар  Jлімбаев  мұрасында  ұл-қыздарға  ізгілік  сезімін  еге  білетін,  намысын  оятып,  қиялын  қанат-
тандырып, патриоттық сезімін ұштайтын, саналылыққа, өршілдікке, біліктілікке үндейтін, бауырмалдық, 
адалдық, 5ділеттілік, парасаттылыққа т5рбиелейтін құндылықтар жетерлік. 
Көрнекті ақын «Халық – қапысыз т5рбиеші» деген еңбегінде: «Бала – жүректің миуасы» деп қарайтын 
балажан халықтың бірі – қазақ халқы балаға ежелден болашағым деп қарап, зор үміт артқан. Үсті-үстіне 
үстемей төккен: «Лашын құсқа ауа қадірлі, жүйрік атқа дала қадірлі, ата-анаға бала қадірлі» деген зерделі 
інжу  сөздері  көңіл  сандығына  сақтайтын  қазына»  –  дей  келіп,  халық  қазынасы  –  ең  парасатты  да 
таптырмайтын  қайнарбұлақ,  таусылмас  кен  екендігін  саралап,  ойын  «Алып  та  халықтан  үйренеді»  деп 
түйіндеген. 
Т5рбиелік  маңызы  ерекше  «айтқыш  ақынның  асыл  нақылдарының  біразы  қазақтың  мақал-м5телдері 
жинағы да кірген. 2500 нақылы баспасөз бетінде жарияланған. «Халқың қандай десең, салтымнан сынап 
біл»,  «Жеміс  ағашынан  биік  тұрмас,  халқыңа  тағзым  етіп  иіп  тұр  бас!»,  «Баба  салт,  хұсни  ғұрып,  ата 
д5стүр!  Достастыр,  бауырластыр,  аталастыр»  деп  халықтық  т5рбиеге,  ұлттық  салт-санаға  терең  ден 
қойған  автордың  «Батырлықтың  бастауы  балалық  шақта»,  «Білік  –  бесіктен  басталады»  т5різді  нақыл-
дарындағы  ой  түйіндері  «баланы  бастан»  деген  халық  даналығымен  үндесіп  келген.  Ұрпақ  т5рбиесіне 
осылай көңіл бөлген ақын «Анасы өз бөбегін ернін тигізерден бұрын өбеді», «Баланы баулитын аналық 
мейірім  мен  аталық  айбар»  деп  ата-ана  мен  баланың  арасындағы  қарым-қатынасын,  бала  т5рбиесіндегі 
жанұяның орнын жақсы көрсеткен. «Қара басқаның егінін қара сұлы басады», «Ертеңшіл егіншіден без» 
деп еңбектен қашар еріншектің, жатып ішер жалқаудың адамзатқа тигізер зиянын суреттеген автор «Елді 
егінші асырайды», «Еңбекпен алсаң бедел, беделіңмен кенел» деген ой түйіндерімен адамды мақсатына 
жеткізетін де, абырой 5перетін де еңбек екендігін д5лелдеп берген. Сондай-ақ,қоғамның кеселді тұсы – 
маскүнемдікті  «Өлшеусіз  арақ  ішкен  өзін-өзі  шалады  іштен»  десе,  «Отанына  ұнамаған  оңбайды»,  «Ел 
намысын қуғанның еңсесі биік», «Еліңді сүю еңсеңді биіктетеді», «Jр ізденістің өз олжасы бар» – т5різді 
ғибратты нақылдары арқылы Отанын, елін, жерін адал сүюді, ана тілінің құдіретін тани білуді, ұлы сезім 
махаббат  пен  шынайы  достықты  халық  мақалдарының  ізімен  мақалдаған.  «Дүниенің  қорлығы  дүмше-
лердің зорлығы», «Жасында берекесі болмағанның, қартайғанда мерекесі болмас» немесе «Ерліктің бір 
нышаны  –  естілік»,  «Ерлік  –  ердің  өмірі»,  «Jр  заман  өз  жақсысын  пір  тұтады»  деген  сияқты  небір 
ғибратты нақылдарымен халықтық т5рбие жүйесіндегі асыл қазыналарды жаңғыртып дамытқан. 
Ақын нақылдарының туу тарихынан сыр шертетін «Нақылдың төркіннамасы» атты еңбегінде 5р тұста 
5рқилы жағдайға орай ауызша айтылған 5рі қызықты, 5рі ғибратты нақылдары түзілген.  
М5селен,  1940  жылы  Павлодар  педучилищесінде  Мұзафар  Jлімбаевпен  бірге  оқитын  досы  Jйтіш 
М5ліков оқыс ауырып қалады, ауруханаға түсіп ұзақ жатады. К5дімгі суық тиген жігітке сүзектен ауырған 
деп диагноз қойып, дұрыс емдемей, өлтіріп қоя жаздапты. Баянауылдан Керекуге жалғыз ұлы үшін жан-
ұшырып жаяу жеткен М5лік ақсақал: 
– Д5рігерлердің мұнысы қалай, – деп кейіпті. Сонда он алты жасар студент Мұзафар Jлімбаев: 
– Ебі жоқ дcрігердің емі де жоқ, – деген екен [2, 59 б.]. 
Бұл болашақ ақынның ашынғаннан айтқан алғашқы тырнақалды нақылы еді. 
Бірде,  Қарақыстақта  өткерілген  қабырғалы  жазушы  Сейдахмет  Бердіқұловтың  алпыс  жасқа  толған 
тойында жазушы Балғабек Қыдырбекұлы ақын Мұзафар Jлімбаевтан: 
– Дін – апиын дегенге қалай қарайсың? Құдайға сенесің бе? – деп сұрапты. 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №3(47), 2015 г. 
140 
Сонда Мұзағаң: 
–  Арманнан айырсаң да,  
–  Алламнан айырма! – депті [2, 8 б.]. 
Ақын Мұзафар Jлімбаев: «Ата-бабасының ата мекенін буын-буын ұрпақтар өз кіндік қаны тамбаса да 
ыстық көруі заңды, 5діл. Мысалы, менің балам Алматыда туса да Маралдыны өзі туған жердей сүйе білуі 
– парыз. Шіркін, буын-буын ұрпақтар ата-бабасының ауылына алуан-алуан көмегін аянбай көрсетсе ғой. 
– С5улетші балаң ауылыңның құрылыс саласында көркеюіне, мүсінші балаң ауылдың 5йгілі адамдары 
тұлғасын  сомдауға,  композитор  балаң  сол  топыраққа  сазды  5ндерін  арнаса,  ақын  балаң  айтулы 
жерлестерді өлеңге қосып мақтаса, мұны ешкімнің ескеруінсіз-ақ өз жүрек қалауымен қол ұшын ұсынса, 
құба-құп!  Jттең,  өмірде  бұлай  бола  бермейді  ғой.  Ақын  ретінде  де  аз  жырлаппын  –  бүгін  жеті  асудан 
асқан шақта өкініп те отырмын. 
– Ата-баба мекенін естен шығарма, ұрпағым! Сендер міне, қара шаңырақта жиналып отырсыңдар» – 
дей келіп, естеріңізде болсын: 
Адамның ауылын ұмытқаны – 
Бауырын ұмытқаны. 
Балалық шағын ұмытқаны –  
Ана сүтінің дcмін ұмытқаны – [2, 18 б.] 
деген  ақыл-кеңесі  толассыз  татымды  т5рбиеге  құрылғандығын,  т5рбиелік  м5ні  мол,  мазмұнға  бай, 
көркемдігі жоғары екендігін көреміз.  
Т5лімдік  м5ні  ерекше,  5ртүрлі  тақырыпты  қозғаған  Мұзафар  Jлімбаевтың  нақыл  сөздері  жайында 
кезінде  халқымыздың  сүйікті  ұлдарының  бірі,  қоғам  қайраткері,  белгілі  тұлға  Дінмұхаммед  Ахметұлы 
Қонаев«Сөз маржанын ой түбінен тере білген ақын» деп баға берген екен. 
Мұзафар  Jлімбаев  өнерниетінің  негізгі  бағыты  жас  ұрпақты  жалпы  адами  құндылықтарды  түсіне 
білуге үйретуді көздейді.  
Ақынның халықтық шығармашылық д5стүрдегі еңбектері – жеке тұлғаны парасаттылыққа т5рбиелеу 
құралы. 
 
1.  Kлімбаев М. Нақылнама. – Алматы: Өнер, 2007. - 296 б. 
2.  Kлімбаев  М.  Нақылдың  төркіннамасы.  –  Алматы:  Қазақ  соқырлар  қоғамы  Орталық  басқармасының 
баспаханасы, 1996. - 223 б. 
 
Аннотация 
Слова назидания являются одной из областей устной литературы казахского народа.  
Слова назидания – итоги великой мысли, сознания народа о бытии, жизни. Пропуская через фильтр мышления 
различные стороны жизни, как сладость и горечь, добро и зло, близость и дальность, категорическое решение народа 
о них: по-своему наблюдая за различными явлениями жизни, действиями, критикуя их, «безошибочно» убеждаясь, 
что и в жизни случается такое, свет народной мудрости, логические выводы, оставленные своим потомкам. 
Как говорил Музафар Алимбаев:  
«Разумное назидание 
Драгоценность души 
Умел выбирать мой мудрый народ» – 
слова назидания являются связующей нитью между прошлым и будущим, доказательством словесного искусства [1, 
с.4]. 
Назидание  –  слова  о  нравственности,  выводы  глубокой  мысли.  Стык  содержательной  идеи,  манеры  вырази-
тельности, поэтичности.  
Если древнегреческий мыслитель Геродот говорил: «...существуют прекрасные слова назидания древности, мы 
должны учиться у них» [1, с.3], то мастер художественного слова Габит Мусрепов в зрелом возрасте сказал: «Самое 
эффективное для нашего возраста – чтение слова назиданий и афоризмов». 
Казахские слова назидания гармонируют, сочетаются с афоризмами мировых мыслителей своим философским 
языком, широтой мудрости, мощностью. 
Ключевые слова: слова назидания, афоризмы, слова наставления, мудрость. 
 
Аbstract 
Words of edification are one of the areas of oral literature of Kazakh people. 
Words of edification are the results of the great thoughts, consciousness of people of being, of life. Passing through the 
filter of thinking the various aspects of life, as sweetness and bitterness, good and evil, closeness and distance, the categorical 
decision of the people of it is that in their own way by observing the various phenomena of life, actions, criticizing them, 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №3(47), 2015 г. 
141 
«unmistakably» convinced that it can happen in life which is the example of the light of folk wisdom, logical conclusions, left 
to the descendants. 
As Muzaffar Alimbaev said:  
«Reasonable edification  
Which is the soul’s precious  
Could choose my wise nation» – 
these are the words of edification which is a link between the past and the future as the proof of verbal art [1, p.4]. 
Edification  is  the  words  of  morality,  the  findings  of  deep  thought.  It  is  the  joint  of  meaningful  ideas,  manners  of 
expression, poetry. 
If the ancient Greek philosopher Herodotus said: «...there are wonderful words of edification of antiquity, we must learn 
from them» [1, p.3], a master of artistic expression Gabit Musrepov in adulthood said: «The most effective for our age is 
reading the word of edification and aphorisms». 
Kazakh words of edification are in harmony and combined with aphorisms of the world thinkers with its philosophical 
language, the breadth of wisdom, power.  
Keywords: words of edification, aphorisms, words of instruction, wisdom. 
 
УДК37.378 
 
СТУДЕНТТЕРДІҢ ЛИДЕРЛІГІН ДАМЫТУДЫҢ ҚҰРЫЛЫМДЫҚ-МАЗМҰНДЫҚ ҮЛГІСІ  
 
М.Абсатова – п.ғ.д., профессор, Абай ат.ҚазҰПУ 
М.Ушатов – докторант, Абай ат.ҚазҰПУ  
 
Аннотация  
Мақалада  авторлар  лидерлік  м5селесін  жан-жақты  қарастырады.  Көптеген  зерттеулерді  саралай  келе,  автор-
ларлидерлікті - қойылған ортақ мақсатқа жетуге ынталы ж5не ортақ мақсатқа бағытталған адамдарға ықпал етуші 
үдерісі  деп,  ал  лидерлік  қабілет-белгілі  м5дени  ақпараттар  құндылықтарын  меңгерген,  қойылған  мақсатқа  жету 
жолында  айналасындағы  адамдарына  тиімді  жол  ұсынуда  ықпал  ету  қабілетіне  ие,  белгілі  бір  5рекетті  н5тижелі 
орындайтын тұлғаның жеке дара ерекшелігі болып табылады деп түсінеді. 
Ғылыми-педагогикалық 5дебиеттерге сүйенсек, осы м5селені қарастырған көптеген тұжырымдамалардан адам-
ның  лидер  болып  туылмайтынын,  лидер  болып  қалыптасады  ж5не  лидерлік  сапаларын  дамытуға  болады  деген 
тұжырымға  келуге  болады.  Атап  айтқанда,  тұлғаның  мақсатты  түрде  өзімен  жұмыс  жасауы,  өзін-өзі  жетілдіруі 
лидерлікті дамытуға бірден бір себеп екені анық. 
Лидерлікті зерттеген ғалымдардың еңбектеріне сүйене отырып, студенттердің лидерлігін дамытудың құрылым-
дық-мазмұндық үлгісіндайындаған. 
Түйін сөздер: лидер, лидерлік, ұйым, көпқырлы ұғым, қызмет.  
 
2014 жылғы Елбасымыз Н.J.Назарбаевтың «Қазақстан жолы - 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір бола-
шақ»  атты  Жолдауында:«Біздің  болашаққа  барар  жолымыз  қазақстандықтардың  5леуетін  ашатын  жаңа 
мүмкіндіктер жасауға байланысты. ХХІ ғасырдағы дамыған ел дегеніміз – белсенді, білімді ж5не денсау-
лығы  мықты  азаматтар.  Бұл  үшін  біз  не  істеуіміз  керек?  Біріншіден,  ...Ұлттық  білім  берудің  барлық 
буынының  сапасын  жақсартуда  бізді  ауқымды  жұмыс  күтіп  тұр.  Сондықтан  оларға  заманауи  бағдарла-
малар  мен  оқыту  5дістемелерін,  білікті  мамандар  ұсыну  маңызды»-  деп5р  жыл  сайын  сауаттылығы 
жоғары б5секеге қабілетті, белсенді, яғнилидерлер қалыптастыру міндетін қойып отырғандығын байқай-
мыз [1].  
Со себепті қарастырып отырған м5селе қазіргі таңдағы мемлекеттің, қоғамның сұранысына сай жан-
жақты дамыған, өміргеөзіндік көзқарасы қалыптасқан, бойындағы 5леуетін толық пайдалана алатын, кез 
келген  жағдаяттан  оңтайлы  шешім  тауып  шыға  алатын,  5леуметтік  табысқа  жете  алатын  көшбасшы 
тұлғаны дамыту көкейкесті болып тұр. 
Ғылыми-педагогикалық 5дебиеттерге сүйенсек, осы м5селені қарастырған көптеген тұжырымдамалар-
дан адамның лидер болып туылмайтынын, лидер болып қалыптасады ж5не лидерлік сапаларын дамытуға 
болады деген тұжырымға келуге болады. Атап айтқанда, тұлғаның мақсатты түрде өзімен жұмыс жасауы, 
өзін-өзі жетілдіруі лидерлікті дамытуға бірден бір себеп екені анық. 
Зерттеуші Н.С. Жеребова, А.П. Понкрухинаның лидерлік қабілетті қалыптастыру мүмкіндігі туралыөз 
еңбектеріндетөмендегі пікірлерді келтіреді : 
- жалпы қабілет - бұл қызметінде табысты болуын қамтамасыз ететін тұлғаның жеке –психологиялық 
ерекшелігі  болып  табылады.  Қызметінде  табысты  болуы  бір  ғана  емес,  5ртүрлі  қабілеттердіңжүйесінде 
анықталады.  

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №3(47), 2015 г. 
142 
- қабілеттер туыла берілетін қасиет емес немесе – олбелсенді танымдық процестер мен еңбек қызме-
тінде  қалыптасады.  Қабілеттерді  дамыту  тұлғаның  танымдық  5рекетін  арнайы  ұйымдастыруды  ж5не 
қызмет 5рекетіне сай 5р жақты қызығушылығын қалыптастыруды талап етеді. Адамның қандай да бір істі 
орындауға  маңызды  азды-көпті  қабілеті  болмағанымен,  басым  ж5не  тұрақты  қызығушылық  танытатын 
болса,  үлкен  н5тижеге  жетуі  мүмкін.  Іске  дегентерең  ықылас  адамның  ісін  тұрақты,  қарқынды  қабілет 
танытып, дамытуға жол ашады. 
- лидерлік ұлы істермен немесе адамның ұлылығымен анықталмайды. Жаңа 5деттерге ие болу жолы 
жаңаны  байқап  көруге,  нақты  5рекетінен  орын  алғанша  іс  –  т5жірбиесінде  үнемі  қолдануға  мотивация 
тудыру  болып  табылады.  Шынайы  лидерлік  -  бұл  жұмыс,  жұмыс  ж5не  тағы  да  жұмыс.  Ғалымдар 
лидерлікті ең алдымен өзіңмен жұмыс жасау деп көрсетеді.  
- өмір сүру барысында тұлғаны психикалық даму шарттары өздігінен емес, ортамен қарым-қатынасы 
барысында  қалыптасады.  Тұлғаның  ортадағы  ролін  дұрыс  түсіну  үшін  тікелей  түрде  емес,  жанама 
өлшеммен қарау керек [2].  
Лидерлік м5селесімен айналысқан ғалымдар Кандыбович М.И. ж5неДьяченко Л.А. өз зерттеулерінде: 
«Работая  над  собой  включаясь  во  все  многообразие  видов  деятельности,  вызывая  и  стимулируя  в  них 
собственную активность, потенциал в томилиином виде деятельности и исключительно через механизмы 
собственной (совместно с другими) деятельности, собственных творческих усилий иотношений будущие 
специалисты могут овладевать общественным опытом и его различными структурными компонентами, 
формировать,  характерные  длялидерства  качества,  вырабатывать  сильный  и  твердый  характер.  Воспи-
тание и обучение не могут дать желаемых результатов, если они не активизируют стремление студента к 
самовоспитанию» деп өзімен жұмыс, оған қоса 5ртүрлі 5рекет түрлерінде тұлғаны белсенділікке ынталан-
дыра отырып күтілетін н5тижеге жетуге болатындығын алға тартады [3].  
Көптеген  зерттеулерді  саралай  келе,  біз  лидерлікті  -  қойылған  ортақ  мақсатқа  жетуге  ынталы  ж5не 
ортақ мақсатқа бағытталған адамдарға ықпал етуші үдерісі деп, ал лидерлік қабілет-белгілі м5дени ақпа-
раттар  құндылықтарын  меңгерген,  қойылған  мақсатқа  жетужолындаайналасындағы  адамдарына  тиімді 
жол  ұсынуда  ықпал  ету  қабілетіне  ие,  белгілі  бір  5рекетті  н5тижелі  орындайтынтұлғаның  жеке  дара 
ерекшелігі болып табылады деп түсінеміз.  
Сондықтан  жоғарыда  аталмыш  м5селе  бойынша  ізденістерге  сүйене  отырып,  біз  студенттердің 
лидерлігін дамытудың құрылымдық-мазмұндық үлгісін дайындадық ( 1 кесте). 
Зерттеу  барысында  анықталғандай  студенттердің  лидерлігін  дамытуда  мотивациялық  компонентаса 
маңызды рольге ие. Мотив ұғымы5рекетке іштей итермелейтін себеп, қандай да бір қажеттілікті қанағат-
тандыратын тілек болып табылады. Оқу мотивациясы жалпы мотивацияның білім саласындағы жеке түрі 
болып табылады. Ол басқа да кез келген мотивация сияқты өзіне, яғни білім саласына т5н белгілермен: 
біріншіден, ол білім беру мекемесінің ерекшелігіне, типіне, мамандығына байланысты анықталады; екін-
шіден, білім беру үдерісін ұйымдастырумен, оның артықшылығымен; үшіншіден, педагогтің субъективті 
ерекшеліктерімен, ең алдымен, оның оқушыларға, іске қатынасымен, сондай-ақ, оқу процесінің ерекше-
лігімен, оның орнымен ж5не оқу жоспарымен ерекшеленеді. Біздің зерттеу жұмысымызда мотивациялық 
компонент5ңгіме, сауалнама 5дісі негізінде жүзеге асырылады. Бүгінгі таңда студенттердің басым көпші-
лігі оқытушының мақсатты ықпалымен іс –5рекетке қатысуға ынталы болып табылады.  

жүктеу/скачать 7,13 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: