1 Ғылыми басылым Научное издание ҚР және тмд елдеріндегі ғылым

ҚР және ТМД елдеріндегі ғылым және білім беру жүйесінің өзекті мәселелері 

Актуальные проблемы науки и системы образования РК и в странах СНГ 

 

 

44 

 

қабілетін дамытуға байланысты жүргізілген практикалық  жұмыс түрлері  жайында сөз 

қозғайды.Оқушылардың 

танымдық,шығармашылық 

белсенділігін 

арттырудың 

тәсілдері  сараланып  беріледі.Сондай-ақ  жеке  тұлғаның  дамуына  бағытталған  жұмыс 

түрлері:  проблемалық  ситуация,шығармашылық  тапсырмалар  жоспарлау  әдістері, 

ғылыми-зерттеу  жұмыстарына  оқушыларды  қатыстыру  арқылы  олардың  танымдық 

қызығушылығы  мен  шығармашылық  қабілетін  қалыптастыруға  болатындығы 

айтылған. 

 

 12  жылдық  білім  беру  жүйесіне  көшу  -білім  саласындағы  реформалардың  ең 

маңыздысы.  Бұл  реформа  нәтижелі  орындалғанда  ғана  еліміздің  экономикасы  мен 

әлеуметтік саласы қарыштап дамиды.   

  12  жылдық  білім  берудің  мақсаты-  өзінің  және  қоғамның  мүддесіне  өзін-  өзі 

белсенді  етуге  дайын,  өзгермелі  даму  үстіндегі  ортада  өмір  сүруге  бейім,  бәсекеге 

қабілетті және құзыретті, шығармашыл, білімді тұлғаны дамыту және қалыптастыру.  

  Оқушылардың  жеке  және  жас  ерекшелігін  ескере  отырып,  қажеттіліктері  мен 

қызығушылықтарына сай білім беру жаңа оқыту жүйесінің басты міндеті. 

12 жылдық оқыту жүйесі- заман талабынан  туындаған еліміз үшін  аса маңызды 

бетбұрыс. Осы  міндетті жүзеге асыру үшін мынадай мәселелерді ескеру керек: 

1.  Мектептің  оқу    материалдық  базасын  нағайту.  Техникалық  құрал 

жабдықтардың озық түрлерімен жарақтау. 

2.  Жаңа  формациялы  педагогтарды  даярлау.  Педагогтар  өздері  құзыретті  бола 

отырып, оқушылардың бойында құзыреттіліктерді қалыптастыру. Оқу бағдарламалары 

мен оқу әдістемелік кешенін  біртұтас жүйеде байланыстырып  әзірлеу.                    

1.Адамның  танымдық  шығармашылық  қабілеті  өте  күрделі  сыртқы  және  ішкі 

жағдайлардың әрекеттесу процесі болып табылады. 

Сыртқы әрекеттер  жеке тұлғалардың танымдық қабілетін дамытудың ең негізгісі, 

ішкі әрекеттер жеке тұлғалардың бағыттарын бекітуде үлкен роль атқарады: тәжірибе, 

көзқарас,  қызығушылық  және  тұтынушылық.  Жеке  тұлғаның  танымдылығы  бір 

нысанмен, міндетімен байланысты, әр уақытта  мақсат қойылады; ең алдымен тұлғаның 

тіршілік үшін маңызды, қызығушылығы бар нысандармен құбылыстарға байланысты.  

Танымдық  қызығушылық  ең  маңызды  оқу  үрдісінің  жағдайы  ретінде  ескеріледі, 

оның  әсері  оқу  процесінде  қуанышты,  таза  атмосфера  және  оқушының  танымдық 

қабілетінің  белсенділігін қалыптастырады. 

Танымдық  қабілетке  ие  болса,  ол  оқушыны  білімге  жақындатып  ,  өз  бетімен  

талпыныс жасауға  көмектеседі. 

Танымдық қызығушылық  пен шығармашылық қабілеттерін  дамытуда  әсіресе әр 

түрлі  тапсырмалар  орындағанда  сыртқы  және  ішкі  жақтарын  ескерген  жөн.    Егер  де  

мұғалім  мотивке  толық  көлемді    әсер  етпесе,  онда  мұғалім  дағдаландыруға    көңіл 

аудару керек, яғни сыртқы жағдайды ескеру қажет. 

Оқушылардың білім қабілеттерінің мотивацияларын   қалыптастыруда өте тиімді 

оқыту    жақтары  хабарлау  арқылы  шектелмей,  немесе  оқу  материалын  бірнеше  рет  

қайталау  арқылы  шектелмей,  оқушылардың  шығармашылық  қызығушылығын  

дамытуға бағытталу қажет. 

 Оқушылардың  танымдық    қызығушылығымен  шығармашылық    қабілетін 

дамытуда дүниежүзілік жаңа  білім   пайдалану қажет.  

 Өте терең ойланып , жақсы іріктелген оқу материалы, оқушы үшін  жаңа белгісіз, 

таңқаларлық  нәрсе,  міндетті  түрде  мағыналы    ғылыми  жаңа  жетістіктермен  ғылыми 

іздемпаздықпен  қамтылған  маңызды болмақ. 

 Оқу  материалында  оқушы  үшін    бәрі  қызығушылығын  арттыратын    материал  

болуы  мүмкін  емес.  Сондықтан  оқушының  оқу  зейініне  көңіл  аудару  қажет,  яғни  оқу 

процесі оқушыны еліктіру керек. 

ҚР және ТМД елдеріндегі ғылым және білім беру жүйесінің өзекті мәселелері 

Актуальные проблемы науки и системы образования РК и в странах СНГ 

 

 

45 

 

2.  Компьютерге  оқыту  ортасында  оқушының    танымдық      қызығушылығы  мен 

шығармашылық  белсенділігі-бірнеше  кезеңнен  тұратын  үрдіс(процесс),  яғни 

оқушының  компьютерді білу деңгейіне байланысты. 

Бірінші  кезең-оқушының  алғашқы  компьтермен  жұмыс  істеуі.Компьютер  олар 

үшін  белгісіз,  бір  нәрсе  лерді  ашуға  мүмкіндік  беретін  қызығушылықпен  қарайтын 

мүмкіндік.Балаларда  қызығушылық    қорқынышпен  қатар  жүреді.Сондықтан  бірінші 

кезеңде оқушыларға ең негізі, ең алғашқы  компьютер туралы мәлімет беру . 

Екінші  кезең-    оқушылар  компьютермен  жұмыс  істеуді  меңгерді,  соңдықтан  әр 

түрлі жұмыстарды орындау оқушыларды қызықтырады. Бұл кезеңде компьютердің өте 

көп мүмкіндігі бар екендігін түсіндіру. 

Үшінші  кезең-  оқушылар  компьютермен  жеткілікті  жұмыс  орындайды,  негізін 

жақсы  біледі.  Сондықтан  бұл  кезеңде  әр  түрлі  тәсілмен  білім  беруге,  ұйымдастыруға  

көңіл  аудару,  жаңа  педагогикалық  технологияларға,  оқушыларды  қызықтыратын 

тапсырмалар  беру,  олардың  алдында    мәселелер  міндеттеу.  Бұл    кезеңде  қосымшадан 

терең деңгейдегі тапсырмалаларды жалғастыру. 

Төртінші  кезең-  жоспарлау.  Қосымша  материалдармен,  компьютердің  қосымша 

мүмкіндіктермен  таныстыру.  Сабақта    алған  жаңа  білім  ,  біліктілікке  сүйеніп  қызық 

күрделі  тапсырмалар  құру.  Оқушылар  өздерінің  шығармашылықтарын  көрсетіп, 

өздерінің  идеяларын өмірде қолдану. Әр түрлі сайыстарға қатысуға мүмкіндіктері бар. 

А/ Жеті рет естігенше, бір рет көзбен көру түсінікті. Одан да маңыздысы бір рет 

орындау. Сонда білімнен гөрі біліктілік болады.Ақпараттық технология – білімнен гөрі 

біліктілікпен  дағдаландыру  қажет  етеді.  Сондықтан  информатика  сабағында  

оқушылардың практикалық жұмыстары  ескеріледі. Оны қалай  белсенді ету  керек? 

 Бұл  жерде  ең  маңызды  сәті:    орындау  жұмыстарының  қортындысы.  Сондықтан 

кез  келген    практикалық  жұмыстың    қортындысы      мағыналы  болу  керек.  Ең  тиімді 

әдіс-  жоспарлау  әдісі.  Шартсыз    кез  келген  шығарманы  немесе  керсінше  мақсатты 

жоспарға  айналдыруға  мүмкіндік  жок.  Белсенділігін  арттыру  мақсатында  мынадай 

тәсілдерді қолдану: 



 

әсіресе  оқушының  жеке  қызығушылығын  қалыптастыру  /баға 

алуға  қызығушылығын,  немесе  бұл  практикалық  шығармашылықты  маңызды 

тапсырманы шешу кезеңі ретінде қарастыру; 



 

практикалық  шығармашылыққа    қосымша  ойын  ойнау,  жарысу 

кезеңдерін енгізу, бұл уақытша маңызды. 



 

 сабақты  дәстүрлі  емес,  яғни  ерекше  атмосфера  жасау  /мысалы, 

бірге дөңгелек үстел жасау, кластан сабақ міндетін шешуде сұрау/; 

Б/ Информатика сабақтарында ақпаратық технологияны басқа білім облыстарына 

белсенді ету.    

Бұл  жерде  пәнаралық  байланыс  арқылы  көмектесу.  Қалай  реттеу?  Ақпараттық 

технология  арқылы  басқа  салалардағы  мәселелерді  шешу  (мысалы:  MS  Excel 

популяция  динамикасын  құру;  топографиялық  картаны  графика  түрінде  суреттеу; 

плакат, стенд құру, т.б) 

с) Әр уақытта көрнекті фактілермен сабақта танымдық қызығушылықты еліктіру 

мүмкін емес. Сабақта оқушылар үшін бәрі қызық емес. Шығармашылық процеске жол 

әртүрлі өзіндік  жұмыстар арқылы, қызығушылық негізінде ұйымдастырылады. 

Оқушыны  өз  бетімен  қалай  жұмыс  орындауға  үйретуге  болады?  Міндетті  түрде 

дайындық  жаттығулар,  диференциалды  тапсырмалары  бар  карточкалар,  нұсқаулар, 

тапсырмаларды оқу, көрнектілік қолдану арқылы.  

3.  Компьютер  бүгінде  барлық  өмір  сфераларына  енуде,  әр  түрлі  мәселелерді  

шешу  құралы  болып  табылады.  Біздің  елімізге    жедел  стандартты  емес  шешім 

қабылдайтын, ойлау қабілеті жоғары азаматтар мен азаматшалар қажет. 

ҚР және ТМД елдеріндегі ғылым және білім беру жүйесінің өзекті мәселелері 

Актуальные проблемы науки и системы образования РК и в странах СНГ 

 

 

46 

 

Информатика  сабақтарында  шығармашылық  ізденімпаздықты  қалыптастыру 

оқушының қабілетін одан әрі ашуға мүмкіндік береді.  

Ол үшін сабақта дамушы біліктілік элементтерін қолдану: проблемалық ситуация, 

шығармашылық  тапсырмалар,  жоспарлау  әдістері,  ғылыми-зерттеу  жұмыстарына 

оқушыларды  көбірек тартуымыз керек. 

 

Әдебиеттер: 

- 12 жылдық білім беруге көшу экспериментінің материалдары. Жинақ  – Алматы 

– 2012 

- Садықов А.н. «Методология 12 летного образования», Алматы-2011 

 

Аннотация 

В  статье  говорится  о  важности  информационой  технологии    в  современом 

учебном  процессе.  Автор  затрагивает  виды  практических  работ  на  уроках  

информатики,  которые    развивают  познавательную  ,  творческую  деятельность 

учащихся.  Эти  виды  работ  напралены  на  повышение  познавательной  активности 

учеников.  

Также  даются  виды  работ  на  развитие  индувидуальности  ученика  :  проблемная 

ситуация, методы планирования творческих работ, научно- исследовательская. 

 

 

Самал Нурлановна АСАИНОВА 

«№23 орта мектеп» КММ, қазақ тілі мен әдебиетінің мұғалімі, 

Солтүстік Қазақстан облысы Петропавл қаласы, Қазақстан Республикасы 

 

 ТІЛДІК ТҰЛҒАНЫҢ КӨШБАСШЫЛЫҚ ҚАСИЕТТЕРІН  

ҚАЛЫПТАСТЫРУДА ДИАЛОГ ПЕН МОНОЛОГТЫҢ РӨЛІ 

 

Түйін  

 Бұл  мақалада  қастерлі де, қасиетті  ұғым  –  ана тілі жөнінде сөз қозғалады.    Ол 

әрбір  адамға  ана сүтімен бірге еніп, қалыптасады. Ана тілін сүйген адам туған жерін, 

елін,  Отанын,  атамекенін  сүйеді  деген  сөз.  Ал,  бұлардың  бәрі  –  адам  баласы  үшін  ең 

қасиетті ұғымдар. Өмірдің алмастай қырын, абзал сырын түсіне білуіне басты себепкер 

– ана тілі. 

 

Тіл  туралы  сөз  қозғалғанда,  бұл  мәселенің  ішінен  басқа  ұлт  өкілдеріне  қазақ 

тілін  оқытуды  жеке  бөліп  алмаса  болмайды.  Өйткені,  қазіргі  таңдағы  көп  жұмыс 

істелініп,  жан-жақты  қарастырылып  отырған  проблема  –  орыс  аудиториясында  қазақ 

тілін  оқыту.  Сонымен  қатар,  бұл  тілдік  коммуникацияның  тікелей  зерттеу  объектісі 

бола  келіп,  қазіргі  кезеңде  өзекті  болып  отырған  қазақша  сөйлеуге  үйретудің  тиімді 

жолдарын табуға көмектеседі. 

Елбасымыз  Н.Ә.Назарбаев  Қазақстан  халқына  Жолдауындағы  білім  беру 

жүйесінде  үш  тілдің  -  мемлекеттік  тіл  ретінде  қазақ  тілін,  ұлтаралық  қатынас  тілі 

ретінде  орыс  тілін  және  әлемдік  экономикаға  үйлесімді  кірігу  тілі  ретінде  ағылшын 

тілін  меңгерген,  бәсекеге  қабілетті  маман  даярлау  міндетін  атап  көрсеткенін  білеміз. 

Бұл дегеніміз оқу орындарына жаңа міндеттер, жаңа талап, жаңа мақсаттар қойып отыр 

дегенді түсіндіреді. Негізгі мақсаты – өмірден өз орнын таңдай алатын өзара қарым  – 

қатынаста  өзін  еркін  ұстап,  кез  келген  ортаға  тез  бейімделетін,  белгілі  бір  ғылым 

саласында  білімі  мен  білігін  көрсете  алатын,  көптілді  және  көпмәдениетті 

құзіреттіліктерді игерген полимәдениетті жеке тұлға қалыптастыру. Әсіресе қазақ тілін 

ҚР және ТМД елдеріндегі ғылым және білім беру жүйесінің өзекті мәселелері 

Актуальные проблемы науки и системы образования РК и в странах СНГ 

 

 

47 

 

еркін  меңгерген,  келешекте  өз  білімін  түрлі  салада  пайдалана  алатын  тұлғаны  мектеп 

қабырғасынан оқытып шығару. 

Мақсаты: Өзге ұлт балаларының тілін дамытып, заман талабына сай тәрбиелеуде 

диалог, монолог әдістерінің тиімділігі туралы қол жетімді әдістемелік жүйені ұсыну. 

        Осы мақсатқа қол жеткізу үшін мынандай міндеттер шешімін табу керек. 

- Тілдік тұлға кім деген сұраққа жауап беру. 

- Қазақ тілі мен қазақ әдебиеті сабақтарында диалог пен монологты сабақтың әр 

түрлі кезеңдерінде тиімді қолданудың жолдарын көрсету. 

-  Диалог  пен  монолог  әдістерімен  жүргізілетін  жұмыс  түрлерін  саралап 

қолданудың күшті жақтарын анықтау. 

- Тілдік тұлғаны қалыптастыруда ақпараттық - инновациялық технологияларды, 

қолайлы, ұтымды оқыту технологияларын пайдалану. 

       Бұл мақсат - міндеттердің негіздемесі төмендегідей: 



 

Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңы 



 

Қазақстан Республикасының Тіл туралы Заңы 



 

Қазақстан 

Республикасының 

этникалық 

- 

мәдени 

білім 

тұжырымдамасы туралы 



 

Қазақстан Республикасында тілдерді дамыту мен қолданудың 2011 - 2020 

жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы 



 

Қазақстан  Республикасындағы  жалпы  білім  берудің  мемлекеттік 

стандарттары 



 

Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаевтың «ҚАЗАҚСТАН 

ЖАҢА  ЖАҺАНДЫҚ  НАҚТЫ  АХУАЛДА:  ӨСІМ,  РЕФОРМАЛАР,  ДАМУ»  атты 

Қазақстан халқына жолдауы. 2015 жылғы 30 қараша.  



 

Назарбаев  Университетінде  Елбасы  Н.Ә.Назарбаевтың  "Қазақстан  білім 

қоғамы жолында" интерактивтік дәрісі 

Тілдік тұлға – заман талабы 

Жеке  тұлғаны  өмірге  әкелу  үшін  ең  басты  қадамның  бірі  тілдік  тұлғаны 

қалыптастыру.  «Тілдік  тұлғаны  қалай  қалыптастыру  керек?  Тілдік  тұлғаны 

қалыптастыруда  қандай  ұтымды  әдіс-тәсілдерді  қолдану  керек?»  -  деген  сияқты 

сұрақтар  мазалады.  Менің  оқыту  тәжрибеме  ыңғайлы,  ұтымды  әдіс-тәсіл  диалог  пен 

монологтық оқытуды кеңінен қолдану керек деген шешімге келдім. 

Қазіргі  кезде  оқушыларға  қазақ  тілін  оқытудың  әртүрлі  деңгейлеріне  сәйкес 

оқытудың  жаңа  технологияларын,  ақпараттық  және  компьютерлік  жүйелер  арқылы 

ізденіс  жұмыстарын  жандандыра  түсудің  барлық  мүмкіндіктері  жасалған.  Қазақ  тілін 

оқытуда  педагогикалық  технологиялардың  түрлі  әдіс  –  тәсілдері,  коммуникативтік 

бағыттағы  оқыту  элементтері  кең  қолданылады.  Тілге  байланысты  оқу  процесінде 

жүйелі  жетілдіру  жұмыстары  жүргізіліп  отырады,  атап  айтсақ  ашық  сабақтар,  пікір  - 

сайыстар,  семинар,  конференциялар,  практикалық  сабақтар,  дөңгелек  үстелдер, 

кездесулер,  өзара  сабаққа  қатынасып  талдау,  оқушылардың  зерттеу  жұмысымен 

айналысулары. 

Қазақстан  Республикасындағы  ең  бірінші  кезекте  тұрған  тіл  саясаты  туралы 

басты мәселе мемлекеттік тілді еркін меңгерту, мемлекеттік  тілді меңгертудегі басты 

мақсат – білім алушылардың сапасын халықаралық стандартқа сай көтеру. 

  

12 жылдық білім беру мазмұнының негізгі мақсаты қарқынды дамып келе 

жатқан  өзгермелі  қоғамда  өмір  сүруге  икемді,  білімді,  қабілетті  жеке  тұлғаны 

қалыптастыру,  оның  болашақ  кәсіби  бағдарын  айқындауына  игі  ықпал  ету  болып 

табылады. Бүгінгі күні елімізде 12 жылдық білім беруге көшу қызу пікірталас туғызуда, 

оқытудың  жаңа  жүйесіне  көшу  -  әлемдік  білім  кеңістігіне  енуді  көздейтін  заман 

талабынан туындаған мәселе.12 жылдық оқу мерзімінде оқытуда жалпы орта білім беру 

мазмұнында қазіргі білім беру салалары сақталады: тіл мен әдебиет. 

ҚР және ТМД елдеріндегі ғылым және білім беру жүйесінің өзекті мәселелері 

Актуальные проблемы науки и системы образования РК и в странах СНГ 

 

 

48 

 

  

Осы орайда тіл мен әдебиетті оқытудың тиімді әдістері ретінде диалогтік 

оқытуды, оның ішінде диалог пен монолог арқылы оқытудың тиімділігі туралы айтсақ. 

       Диалог пен монологты оқушыларға не үшін игерту қажет: 

- оқушының сөздік қоры молаяды 

- жеке тұлғаның құзыреттілігі жүзеге асырылады 

- оқушының пәнге деген қызығушылық оянады 

- оқушының мотивациясы жоғарылайды 

-  терең  түсінік  пен  ойлаудың  дамуы  арқылы  оқушының  сөйлеу  дағдылары 

қалыптасады 

- оқушының тыңдау мәдениеті қалыптасады 

- оқушының есте сақтау қабілеті жоғарылайды 

- оқушының мәнерлеп оқу дағдылары қалыптасады 

- оқушылар арасында ынтымақтастық атмосферасы қалыптасады 

- оқушының жазбаша  және ауызша сауаттылығы көтеріледі 

Диалогтік  қарым  -  қатынас  ұстанымдарын  қолдану  –  тіл  пәні  үшін  тиімді.  Бұл 

сатыда  оқу  материалын,  оның  көркемдік  -  мазмұндық  компоненттерін  меңгеру 

оқушылардың диалогке түсуі арқылы, коммуникативтік дағдыларының дамуы арқылы 

жүзеге асады. Мұнда оқушы берілген тілдік бірліктердің үлгілерін пайдалана отырып, 

өз пікірлерін айту, мәтін құра білу, хабарлау, баяндау, суреттеу, диалог, монолог құра 

білуге  үйренеді  өз  ойын  айта  алуға  дағдыланады,  ақыл-ойы  мен  шығармашылық 

(креативтілік)  қабілеттері  дамиды,  оқу  мақсатында  нәтижеге  жетуге  бағдар  ұстауға 

үйренеді.  Білім  берудің  және  білім  алудың  жаңа  тәсілдері  модулі  мен  сабақтар 

топтамасында  кеңінен  пайдалануға  болады.  Диалогтық  оқытуды  пайдалана  отырып 

оқушы  мен  оқушы,  мұғалім  мен  оқушы  арасындағы  ынтымақтастық  қалыптасады. 

Оқушылар  өздерінің  ой  –  пікірлерін  еркін  айтып,  ой  түюге  дағдыланады.  Мұғалімнің 

көмегісіз  өз  беттерімен  білім  алады.  Маңызды  мәселелерді  шешуде  оқушылар  бір  – 

бірімен  пікірлесе  отырып,  ортақ  тұжырым  жасайды.  Өз  іс-тәжірибемде 

коммуникативтік  құзыреттілігі  қалыптасқан  оқушы  екінші  адаммен,  сыныптасымен 

белгілі  бір  ақпаратты  жеткізіп  қана  қоймай,  өз  ойын  түсіндіре,  олардың  пікірін  ұға, 

түсіне білетініне көз жеткізіп жүрмін. 

Коммуникативтік құзыреттілікті дамытуда диалогтік тіл - оқу үрдісіндегі қарым 

- қатынаста алдыңғы орын алады: ол оқытудың негізгі мақсаттарының бірі және оның 

маңызды құралы деп санаймын. 

Диалог  -  екі  жақты  құбылыс.  Қарым  -  қатынаста  көзделетін  мақсатқа  орай 

диалогтің өзіндік әртүрлі ерекшеліктері болады: 

- күнделікті тұрмысқа байланыстылығы; 

- ресми қарым - қатынасқа құрылуы; 

- ым - ишараттың, дене қимылының белсенділігі; 

- эмоционалды - экспрессивтілігі, әсерлілігі; 

- сөйлемдердің ықшамдалуы; 

- сөйлейтін сөздің алдын - ала жоспарланбауы; 

- ауыз - екі стилінің ерекшеліктерінің басым болуы. 

Оқу  бағдарламасында  коммуникативтік  құзырет  деңгейіндегі  диалогқа 

қойылатын талаптар тұрғысынан белгіленгені: 

- сөйлеу мәдениетін игеру, өзінің сөзін, ойын жалғастыра алу; 

-  экология,  тарих,  өз  қаласы,  мәдениет  тақырыптары,  белгілі  адамдар  туралы 

сөйлесе алу;  

- айтылған әңгіме, оқылған мәтін, кітап, өнер, кино туралы өз ойын білдіру; 

Диалог репликалардан құралады, оның бәрі – сөйлеуге уәж жасайтыны, екіншісі 

-  жауап  ретіндегі  реакция  -  реплика.  Диалогта  ой  ауысып  отыратыны  белгілі, 

сондықтан  әңгімелесушілер  –  бір  -  бірімен  ақпарат  ауысып  отырады.  Алғашқы 

ҚР және ТМД елдеріндегі ғылым және білім беру жүйесінің өзекті мәселелері 

Актуальные проблемы науки и системы образования РК и в странах СНГ 

 

 

49 

 

сөйлеуші  әңгіменің  басталуына  түрткі  болады,  адресатты  әңгімелесуге  шақырады 

(сұрайды, бұйырады, келіседі, келіспейді, өтінеді т.б.) 

Оқушылардың  тілінде  болатын  фонетикалық  т.б.  қателер  диалогта  кездесетіні 

байқалады, сондықтан тілдік жағынан диалогтың дұрыс құрылуына баса мән беріледі. 

Күнделікті  сабақта  жаңа  материалдарды  оқытқанда  және  бекіту  кезінде, 

жаттығуларды  ұйымдастыруда,  оқығанды  және  тыңдағанды  тексеру  үшін  диалогтік 

әдісті  қолданамын.  Осының  бәрін  әңгіме  түрінде  іске  асырып  отырамын.  Әңгімелесе 

білу диалогтік тілді үйретуде соңғы нәтижеге жететін біліктілік болып табылады. 

Диалогтік  әдісті  қолдана  отырып  оқушылардың  сұрақтарды,  өтінішті, 

таңдануды,  бұйыруды  қолданып,  бір-бірімен  әңгімелесе  білуге,  мәліметтерді 

нақтылауды сұрауға, келіспеушілік, толықтыру, тілдік материал көлемінде өзара пікір 

алыса  білуге  дағдыландырамын.  Әртүрлі  типтегі  кішігірім  диалогтар  құрастыруды 

тапсырамын.  Біліктіліктерді  жетілдіру  мен  дамытуды  оқушылардың  еркіндігін  сақтау 

жолымен жүргіземін. Мектептегі тәжірибе кезінде мен барлық сабақтарыма тақырыпқа 

байланысты  диалог  құрастыруға  тапсырма  беріп  отырдым.  Оқушылардың  қызыққаны 

сонша,  диалогті  рөлдік  ойындар  арқылы  жеткізді.  Жалпы  тарау  «Қазақ  отбасында 

тұру» жайында болғандықтан, оларға «Қазақтың ұлттық тағамдары», «Қазақтың ұлттық 

ойындары»  бойынша  тапсырма  берілгенде,  әр  топ  әртүрлі  ой-пікірін  ортаға  салып, 

сабақ өте қызықты өтті. 

Тілдік  міндет  пен  жағдаятқа  сәйкес  оқушылардың  еркін  түрде  тілдік  қарым-

қатынастарын  дамытуда  рөлдік  ойынның  алатын  орны  ерекше  деп  есептеймін. 

Диалогпен  жұмыс  үйде  де  жалғасын  тауып  отырады.  Диалогтар  міндетті  түрде 

жаттауға, кейде диалогтарды кеңейтуге, 2-3 сұрақпен толықтыруға тапсырмалар беріп 

отырамын. 

Қорыта  айтқанда,  диалогті  оқыту  модулі  -  түрткі  болу,  сынақтан  өткізу  және 

қайта бағыттау сияқты техникаларды пайдалана отырып, сұрақ қойғаннан кейін уақыт 

беру  немесе  кідіріс  жасау  (Харгрива  және  Гэлтон  (2002ж)  арқылы  оқушының 

ойлануына,  ойын  жүйеленуіне,  оны  жеткізуде  тіл  байлығын  арттыруына,  тілдік 

дағдыны  қалыптастыратын  білім  алуға  зор  үлес  қосатын  өзара  іс  -  қимылдың  тиімді 

түрі.  

Бұл  тиімділікті  үнемі  практикада  диалог  пен  монологты  қолданудан  кейін 

жүргізілген бақылаулардан да байқауға болады.  

 

 

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

8а 

8б 

8в 

2014-2015 оқу жылының білім сапасы 

I

II

III

IV

ҚР және ТМД елдеріндегі ғылым және білім беру жүйесінің өзекті мәселелері 

Актуальные проблемы науки и системы образования РК и в странах СНГ 

 

 

50 

 

 

Бұл нәтижеге жету үшін үнемі сабақта диалог пен монолог ұйымдастырылып 

отыру керек. Мысалға 9 - сыныптағы «Қазақстанның аймақтары» тарауы бойынша 

жұмыс төмендегі кестедегідей ұйымдастырылды: 

 

№ 

Сабақтың тақырыбы 

Сағат саны 

Диалогты 

ұйымдастыру 

үшін алынған 

тапсырма 

Монологты 

ұйымдастыру 

үшін алынған 

тапсырма 

1 

Қазақстанның 

солтүстік аймағы 

1 

Тірек  сөздер 

бойынша жұмыс 

«Туған жерге 

деген 

сүйіспеншілік» 

тақырыбындағы 

монолог  

2 

Қазақстанның оңтүстік 

аймағы 

1 

Сурет арқылы 

диалогқа түсу 

Түркістан қаласы 

туралы монолог 

жазу 

3 

Қазақстанның орталық 

аймағы 

1 

Тыңдалым 

арқылы диалог 

құрау 

Тыңдалымнан 

алған әсерін жазу 

4 

Қазақстанның батыс 

аймақтары 

1 

Мәтін мазмұны 

бойынша диалог 

Мәтін кейіпкері 

атынан монолог 

жазу 

5 

Қазақстанның шығыс 

аймақтары 

1 

Еркін 

тақырыпта 

диалогқа түсу 

Бейне көріністен 

алған әсерін жазу 

 

Әдебиеттер: 

1. Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңы 

2. Қазақстан Республикасының Тіл туралы Заңы 

3.  Қазақстан  Республикасының  этникалық  -  мәдени  білім  тұжырымдамасы 

туралы 

4.  Қазақстан  Республикасында  тілдерді  дамыту  мен  қолданудың  2011  -  2020 

жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы 

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

9а 

9б 

9в 

2015-2016 оқы жылының білім сапасы 

I

II

III

ҚР және ТМД елдеріндегі ғылым және білім беру жүйесінің өзекті мәселелері 

Актуальные проблемы науки и системы образования РК и в странах СНГ 

 

 

51 

 

5. Қазақстан Республикасындағы жалпы білім берудің мемлекеттік стандарттары 

6.  Қазақстан  Республикасының  Президенті  Н.Назарбаевтың  «ҚАЗАҚСТАН 

ЖАҢА  ЖАҺАНДЫҚ  НАҚТЫ  АХУАЛДА:  ӨСІМ,  РЕФОРМАЛАР,  ДАМУ»  атты 

Қазақстан халқына жолдауы. 2015 жылғы 30 қараша.  

7.  Назарбаев  Университетінде  Елбасы  Н.Ә.Назарбаевтың  "Қазақстан  білім 

қоғамы жолында" интерактивтік дәрісі 

8. Исабаев Ә. Қазақ тілін оқытудың дидактикалық негіздері. Алматы 1993 

9. Жиенбаев С. Қазақ тілінің методикасы. Алматы 1946 

10.Оралбаева  Н,  Жақсылықова  Қ.  Орыс  тілді  мектептерде  қазақ  тілдің  оқыту 

әдістемесі. Алматы 1978 

11.Сариева К. Жаңа технологияны қолдану жолдары // Әдістеме №7,2001 

11. «Қазақ тілі мен әдебиеті орыс мектебінде» №7,2012 

12. «Қазақ тілі мен әдебиеті орыс мектебінде» №5,2015 

 

 

Маржан Койшебаев АТЫГАЕВА, 

учитель казахского языка и литературы средней школы №12 

Северо-Казахстанская область, город Петропавловск 

Республика Казахстан 

 

Наталья Сергеевна ВОРОНОВА, 

Учитель биологии средней школы №12 

Северо-Казахстанская область, горо Петропавловск 

Республика Казахстан 

 

АВТОРСКАЯ ПРОГРАММА ФАКУЛЬТАТИВНОГО КУРСА В 10 КЛАССЕ 

«ЭКОЛОГИЧЕСКИЕ ОСНОВЫ ПРИРОДОПОЛЬЗОВАНИЯ» В КОНТЕКСТЕ 

НАЦИОНАЛЬНОЙ ИДЕИ «МӘҢГІЛІК ЕЛ» 

 

Аннотация 

 Важнейшая  задача,  стоящая  перед  казахстанцами,  −  воплощение  в  жизнь 

общенациональной идеи «Mәңгілік Ел». Фундамент ее должен быть заложен в школе. В 

рамках  реализации  данной  идеи  необходимо  целенаправленно  вести  воспитательную 

работу, кроме того, усилить воспитательный  компонент процесса обучения. Изучение 

предметов должно быть направлено на формирование духовно-нравственных качеств и 

патриотических 

чувств, 

гражданской 

ответственности 

учащихся, 

развитие 

национального  самосознания  и  толерантности,  укрепление  светских  ценностей  и 

умения общаться в условиях полиэтнического Казахстана 

 

С  обретением  Казахстаном  статуса  независимости  произошло  переосмысление 

многих  ценностей,  многие  события  и  факты  получили  объективную  историческую 

оценку,  изменились  идеалы.  В  такой  ситуации,  когда  произошел  слом  старых 

представлений  о  жизненных  смыслах  и  принципах  и  не  были  обозначены  ориентиры 

новых,  образовался  вакуум,  который  актуализировал    проблему  воспитания  в 

современном  обществе,  в  результате  чего  возник  феномен  бездуховности, 

проявляющегося,  в  частности,  в  агрессивном  невежестве,  которое  уничтожает 

духовный «код» нации. 

Для  создания положительной мотивации у учащихся на восприятие и усвоение 

воспитательных  воздействий,  будут  применимы  инновационные  формы  организации 

обучения патриотического воспитания:  

Интерактивные технологии  

ҚР және ТМД елдеріндегі ғылым және білім беру жүйесінің өзекті мәселелері 

Актуальные проблемы науки и системы образования РК и в странах СНГ 

 

 

52 

 

-

 

круглые столы;  

-

 

научно-практические конференции;  

-

 

технология программного обучения 

-

 

технология аудиовизуального обучения  

-

 

просмотр художественных фильмов;  

-

 

документальных лент  

Коммуникативные игровые технологии  

-

 

тренинги;  

-

 

здоровье - сберегающая технология  

-

 

спортивные соревнования;  

-

 

креативная технология  

-

 

тематические посещения  музея 

-

 

экскурсии на природу и заводы г. Петропавловска 

Данная 

программа 

доказала 

эффективность 

применения 

данного 

интегрированного       факультативного курса в школе

 

Н.  А.  Назарбаев  в  своем  послании  «Мәңгілік  Ел»  отметил,  что  «В  настоящее 

время  одной  из  важнейших  задач,  стоящих  перед  организациями  образования  нашей 

страны 

является 

усиление 

воспитательной 

деятельности. 

Актуальность  данной  проблемы  обусловлена  противоречием  между  требованиями 

общества  к  формированию  образованной,  воспитанной  личности  и  реальным 

состоянием воспитания детей и молодёжи». 

Важное  значение  для  оптимизации  процесса  воспитания  имеет  формирование 

системы  социальных  ценностей,  официально  имеющих  национальный  статус  и 

являющихся  ориентирами  движения  в  будущее.  Для  этого  в  процессе  обучения  мы 

должны  придерживаться  целостного  подхода  к  формированию  личности,  ее  общих 

способностей,  когнитивного  развития,  гражданского  воспитания,  освоения  ценностей 

общечеловеческой и национальной культуры, ценностей идеи «Мәңгілік Ел».  

Эта  программа  направлена  на  создание  положительной  мотивации  у  учащихся 

на  восприятие  и  усвоение  воспитательных  воздействий,  самовоспитания  и 

саморазвития  личности.  И  ориентирована  на  интеграцию  обучения  и  воспитания,  что 

соответствует общенациональной идеи «Мәңгілік Ел». 

Цель программы: формирование национального самосознания, 

гражданственности, патриотизма, 

экологической культуры

, посредством интеграции 

обучения и воспитания в условиях реализации общенациональной идеи «Мәңгілік Ел» 

Задачи: 

1.

 

Выяснить роль экологии в жизни человека, углубить экологические знания 

учащихся 

2.

 

В организации учебно-воспитательного процесса усилить работу по воспитанию 

казахстанского патриотизма на примерах  лучших традиций народа;

 

3.

 

Всесторонне содействовать сохранению ценностей Независимого Казахстана;

 

Актуальность: Важнейшая задача, стоящая перед казахстанцами, − воплощение 

в жизнь общенациональной идеи «Mәңгілік Ел». Фундамент ее должен быть заложен в 

школе.  В  рамках  реализации  данной  идеи  необходимо  целенаправленно  вести 

воспитательную  работу,  кроме  того,  усилить  воспитательный    компонент  процесса 

обучения.  Изучение  предметов  должно  быть  направлено  на  формирование  духовно-

нравственных  качеств  и  патриотических  чувств,  гражданской  ответственности 

учащихся,  развитие  национального  самосознания  и  толерантности,  укрепление 

светских ценностей и умения общаться в условиях полиэтнического Казахстана.  

 

Направление 

программы: 

Эта 

программа 

направлена 

на 

создание 

положительной  мотивации  у  учащихся  на  восприятие  и  усвоение  воспитательных 

воздействий,  самовоспитания  и  саморазвития  личности.  И  ориентирована  на 

ҚР және ТМД елдеріндегі ғылым және білім беру жүйесінің өзекті мәселелері 

Актуальные проблемы науки и системы образования РК и в странах СНГ 

 

 

53 

 

интеграцию  обучения  и  воспитания,  что  соответствует  общенациональной  идеи 

«Мәңгілік Ел». 

Мәңгілік  Ел  –  национальная  идея  нашего  общеказахстанского  дома,  мечта  наших 

предков  (из  выступления  главы  государства  на  торжественном  заседании  14  декабря 

2013) 

Мәңгілік Ел» идеясы – ұлтты біріктіре отырып ұлы мұраттарға жетелейтін қазақ елінің 

ұлттық  идеясы.  Мәңгілік  елге  бастайтын  абыройлы  да,  мәртебелі  жол  −  ұлтымыздың 

ұлы бағдары «Қазақстан-2050» Стратегиясы.  

Инновационными  формами  организации  патриотического  воспитания  должны 

стать:  

1.

 

интерактивные технологии  

- круглые столы;  

- научно-практические конференции;  

2.

 

технология программного обучения 

3.

 

технология аудиовизуального обучения  

- просмотр художественных фильмов;  

- документальных лент  

4.

 

коммуникативные игровые технологии  

- тренинги;  

5.

 

здоровье - сберегающая технология  

- спортивные соревнования;  

6.

 

креативная технология  

- тематические посещения  музея 

- экскурсии на природу и заводы г. Петропавловска 

  Күтілетін нәтижелер:  

Ожидаемые результаты: 

 

Когнитивті  Когнитивные  

Тәрбиелік  Воспитательные 

1.

 Популяризация у школьников 

биологических и экологических знаний, 

повышение интереса к биологии и 

экологии

 

1. Овладеют знаниями об экологии своего 

края,  своей  Родины.  Познакомятся  с 

важными  экологическими  проблемами 

края 

2.

Углубление экологических знаний 

учащихся. 

2.  Научатся  беречь  природу  и  природное  

достояние.  Будут  стремиться  внести  свой 

посильный 

вклад  в  сохранение 

и 

укрепление достояний страны 

3. 

Ознакомятся    с  экологическими 

основами природопользования

 

3.Разовьются  самостоятельность,  интерес, 

взаимопомощь, взаимоподдержка 

4. расширят  знания не вошедшие в 

программу изучения курса 

4. Научатся толерантности, 

уважительному отношению к 

окружающей среде,  умению ценить 

природу 

5. 

Развитие у школьников умений и 

навыков исследовательской работы

 

5. Повысится мотивация к изучению 

истории своего края,  сохранению 

и  укреплению экологии своей страны     

6. 

Понимание своей значимости в 

решении экологических проблем.

 

6.  Будут  развиты  творческие  способности 

детей 

7. 

Воспитание экологической культуры и 

чувства ответственности за состояние 

окружающей среды

 

7. Осознают идейное и смысловое 

значение нравственных категорий:   честь, 

долг, ответственность, мужество, героизм 

Условия реализации программы 

ҚР және ТМД елдеріндегі ғылым және білім беру жүйесінің өзекті мәселелері 

Актуальные проблемы науки и системы образования РК и в странах СНГ 

 

 

54 

 

Возраст школьников, участвующих в реализации программы 10 класс. 

Продолжительность образовательного процесса 1 учебный год. 

Количество часов – 34 часа (1 час в неделю). 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚР және ТМД елдеріндегі ғылым және білім беру жүйесінің өзекті мәселелері 

Актуальные проблемы науки и системы образования РК и в странах СНГ 

 

 

55 

 

Бағдарлама 

ПРОГРАММА 

(барлығы – 34 сағат, аптасына – 1 сағат. Всего 34 часа, 1 час в неделю) 

 

№п/

п 

Тарау атауы. Сабақтың тақырыбы. 

Наименование разделов . Тема занятий 

С/с  

к/ч 

Күні 

дата 

Кіріспе. Введение. 

1. 

Экология наука о взаимодействиях между живыми организмами и средой их обитания. 

1 

 

1 тарау. «Биоаймақ және оның компоненттері» 

«Отаным - арманым, мәңгілік қорғаным».

 

РАЗДЕЛ 1. “Биосфера и её компоненты”

 

 Глава 1.1 Экологические факторы.  Экологиялық факторлар. 101 жұмбақ 1001 мәтел (табиғатқа байланысты мақал-мәтел)(7 часов) 

2. 

Факторы среды.Атмосфера как основная среда жизни, роль.Қоршаған ортаның факторлары. Ауа-өмірдің негізі, оның рөлі. 

Табиғат туралы мақал-мәтел 

2 

 

3. 

Водная и почвенная среды обитания. Су, жер туралы жұмбақтар. 

2 

 

4. 

Приспособление организмов к различным условиям обитания. Жан-жануарларға байланысты мақал-мәтелдер 

1 

 

5. 

Биотические и антропогенные факторы. 

2 

 

жүктеу/скачать 6,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: