-нұсқа    WINDOS-та  графикалық  ақпаратты  өңдеуге  арналған  программалық  жүйелер   6-нұсқа

 

ПОӘК 042-18.39.1.06/01-2013 

10.09.2013 ж.  № 1 басылым  

410 беттің 239 

 

 

239 

Қосымша №7 

 

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ 

СЕМЕЙ МЕМЕЛЕКЕТТІК ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ИНСТИТУТЫ 

ФИЗИКА- МАТЕМАТИКА ФАКУЛЬТЕТІ 

 

 

Информатика және ақпараттық технологиялар кафедрасы 

 

 

 

РЕФЕРАТ 

 

 

 

Тақырыбы: « реферат тақырыбы» 

 

 

Орындаған: 

            

 

(қолы)  

 

 

 

 

 

 

(аты-жөні)  

 

 

 

Тапсыру уақыты: 

 

Тексерген: 

(қолы)  

 

 

 

 

 

 

(аты-

жөні)  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Семей, 200_ ж. 

 

 

 

 

 

 

ПОӘК 042-18.39.1.06/01-2013 

10.09.2013 ж.  № 1 басылым  

410 беттің 240 

 

 

240 

 

 

 

 

 

 

ПОӘК 042-18.39.1.06/01-2013 

10.09.2013 ж.  № 1 басылым  

410 беттің 241 

 

 

241 

1-дәріс.  Сервистік  программалық  жабдықтау.  Файлдарды  архивтеу 

туралы жалпы топтамасы. Архиватор программалары 

 

Мақсаты: Сервистік программалық жабдықтау, файлдарды архивтеу,  

архиватор программалары туралы ұғымдарын қалыптастыру. 

 

Информацияны  қорғау  әдістерінің  бірі  резервті  даналарды  магниттік 

тасушыда сақтау болып табылады, яғни файлдарды дискетгерге көшірген жөн 

екені  алдыңғы  дәрістерде  айтылған  болатын.  Егер  файл  жадтың  көп  көлемін 

алса  және  дискетке  сыймайтын  болса,  не  істеу  керек?  Мұндай  жағдайларда 

информацияны  құртпай,  оны  қысуға  мүмкіндік  беретін  арнайы  программалар 

қолданылады.  Мұндай  қысылған  файлдарды  дискетте  сақтап  кана  қоймай, 

компьютерлік желілерде байланыс каналдары бойынша жіберуге болады. 

Информацияны  қысу  дегеніміз  -  файлдағы  информацияның  сақтау 

жадының көлемінің кішіреюіне әкелетін өзгерту процесі. 

Файлда  информацияны  қысу  процесі  деректерді  архивтеу  деп  те 

аталады. 

Архивтеу файл алатын кеңістік көлемдерін едәуір қыскартуға мүмкіндік 

береді,  оларды  бір  компьютерден  басқаға  тасымалдауды  елеулі  жеңілдетеді, 

файлды  дискіге  көшіру  уақытын  кішірейтеді,  бөгде  адамдардың  орынсыз 

қатынауынан  (килігуінен)  информацияны  парольмен  қорғайды  және  сонымен 

қатар  файлдарды  компьютерлік  вирустардан  бұлінуден  жарым-жартылай 

қорғайды. 

Архивтеудің мәнісі - қарапайым қапшықтар мен файлдар буып-түйіледі 

(қысылады) және арнайы архивтік файлға орналастырылады. 

Архивтік  файл  дегеніміз  —  өзінде  бір  немесе  бірнеше  файлдар,  немесе 

кысылған  түрде  капшықтар,  сонымен  қатар  файлдың  аты,  олардың  құрылған 

немесе  өзгертілген  күні  және  уақыты,  өлшемі  т.с.с.  туралы  қызметтік 

информациялардан тұруы мүмкін арнайы түрде ұйымдастырылған файл. 

Көлемі бойынша үлкен архивтік файлдар бірнеше дискілерде (томдарда) 

орналасуы мүмкін. Мүндай архивті көптомды деп атайды. Том дегеніміз — көп 

томдық  архивтің  құрайтын  бөлігі.  Бірнеше  бөліктерден  архивті  құра  отырып, 

олардың бөліктерін бірнеше дискеттерге жазуға болады. 

Архивтеу немесе буып-түю алғашқы файлдарды қысылған түрде архивтік 

файлға  орналастыру  болса,  онда  кері  процесс  архивтік  файлдарды  шешу 

(архивтен шығару) болуы қажет. 

Архивтен  шығару  дегеніміз  -  архивке  орналасарға  дейін  олар  қандай 

түрде болса, тура сол түрде архивтен файлдарды , қалпына келтіру процесі. 

Архивтік  файлдарды  шешу  кезінде  файддар  архивтен  алынады  және 

дискіге орналасады. 

Файлдарды  буып-түйетін  және  шешетін  профаммаларды  архиватор-

программалар деп атайды. 

 

 

ПОӘК 042-18.39.1.06/01-2013 

10.09.2013 ж.  № 1 басылым  

410 беттің 242 

 

 

242 

 

 

Архиватор-программалардың негізгі түрлері 

Архивтік  файл  құру  үшін  ондаған  арнайы  архиватор-программалар  бар. 

Олардың көбі орындайтын міндеттері бойынша негізінде онша ерекшеленбейді, 

кейбір  программалар  жылдам  жұмыс  істейді,  басқалары  файлдарды  қысудың 

жақсы  дәрежесін  қамтамасыз  етеді,  әдетте,  қолданушылар  өзіне  ыңғайлы 

архиваторларды қолданады. 

Кеңтараған  программалардың  ішіненARJ,  RAR,  PRZIP,  РАК,  LHA,  ІСЕ, 

НҮРЕR, WINZIP, ZOO, EXPAND  атауға болады. 

Әдетте,  файлды  буып-түю  және  шешу  сол  бір  ғана  программамен 

орындалады,  бірақ  кейбір  жағдайларда  бұл  бөлек  программалармен 

орындалады,  мысалы,  PRZIP  программасы  файлдарды  буып-түйеді,  ал 

PKUNZIP файлдарды шешеді. 

Соңғы  уақыттарда  қолданушыларда  ARJ,    RAR  және  ерекше  WINZIP 

архиваторлары кеңінен танылуда. 

ARJ  архиваторы  жүмыс  істеудің  жоғарғы  жылдамдығын  және 

информацияны қысудың жоғарғы дәрежесін камтамасыз етеді. RAR архиватор 

ARJ-ге  карағанда  өте  ыңғайлы  интерфейске  ие.  WINZIP  архиваторы 

WINDOWS-қа құрастырылған және ол да терезелік интерфейсті қолданады. 

Осы  архиваторлардың  барлығы  архивтеудің  негізгі  міндеттерін 

орындайды: 

1

 

Жаңа архивтерді құру; 

2

 

Архивтерден файлдарды алу; 

3

 

Бар архивке файлдарды қосу; 

4

 

Өзі шешілетін архивтерді құру; 

5

 

Көп томды архивтерді құру; 

6

 

Архивтерді бүтіндігіне тестілеу; 

7

 

Зақым келтірілген архивтерді толығымен немесе жартылай қалпына 

келтіру; 

8

 

Бөгде адамдардын қарауынан және өзгертуінен архивтерді қорғау. 

Бұл міндетгердің кейбіреулерін біз  WINZIP архиваторының мысалында 

қарастырамыз. 

Архивтік  файл  басқа  қолданушыларға  беру  үшін  құрылған  жағдайларда 

архивтік  файл  құрылатын  архиватордың  оларда  бар-жоғын  білу  керек. 

Сондықтан әрқашанда өзі шешілетін архивтерді құрған жөн. 

Өзі  шешілетін  архивтік  файлдар  дегеніміз  -  архивтеу  программасы 

қосылған қарапайым архив. 

Архивтің  өзі  .EXE  кеңейтілуін  алады.  Қолданушы  архивті  программа 

сияқты жүктейді, содан кейін архивтің шешілуі автоматты түрде жүреді. 

 

Winzip архиваторы 

 

ПОӘК 042-18.39.1.06/01-2013 

10.09.2013 ж.  № 1 басылым  

410 беттің 243 

 

 

243 

Деректерді  архивтеудің  кейбір  міндеттерін    WINZIP  архиваторының 

мысалында карастырайық. 

I. Архивтеу 

Архивтеудің бірнеше әдістері бар.  

Бірінші әдіс: 

1

 

Жұмыс орнындағы таңбасы бойынша тышқанды екі рет шертіп немесе 

Пуск  WINZIP әрекеттерінің тізбегін орындап, WINZIP жүктейді. 

2

 

 WINZIP  диалог  терезесінде  Келісемін  (I  Agree)  батырмасы  бойынша 

шертеді. 

3

 

Диалог  терезесінде  New  батырмасы бойынша  шертеді немесе  File-New 

Archive командасын орындайды. 

4

 

Пайда  болган  New  Archive    терезесінің    Имя  файла  өрісіне  архивтің 

атын енгізеді. ОК батырмасын шертеді. 

5

 

Add  терезесінде  архивке  орналастыратын  файлды  таңдайлы.  Add 

батырмасы бойынша шертеді. 

6

 

Архиватормен жүмысты аякгау үшін File-Exit командасын орындайды. 

 

Екінші әдіс 

1

 

Архивтелуге  тиіс  файлда  немесе  қапшыкта  маустын,  оң  жақ 

батырмасын шертеді. 

2

 

Жанама (динамикалық) менюден Add to (файлдың аты) .zір таңдайды. 

Архивтің  атын  программа  архивтелетін  файлдың  аты  бойынша  өзі 

қояды. 

3

 

Аgree  батырмасын  шертеді.  Архив  түпнұсқасы  орналасқан  қапшықта 

пайда болады. 

II. Архивке файлдарды қосу 

Архивке  файддарды  қосудың  бірнеше  әдістері  бар.  Ең  қолайлысын 

қарастырамыз. 

1

 

Архивке орналастыратын файлды ерекшелейді. 

2

 

 Правка - Вырезать (егер файлдың орын ауыстыру қажет болса) немесе 

Правка  -  Копировать  (егер  файлды  тек  қана  көшіру  қажет  болса) 

командасын орындайды. 

3

 

Файлдар қосылуға тиіс архивті ерекшелейді. 

4

 

Правка -  Вставить командасын орындайды. 

5

 

Аgrее батырмасын шертеді. 

 

Ш.   Архивтен файлдарды алу 

1

 

Архивтелінген файлда тышқанды екі рет шертеді. 

2

 

Agree батырмасын шертеді. 

3

 

Архивтен алынуға тиіс файлдарды ерекшелейді. 

4

 

Extract батырмасы бойынша шертеді немесе Action Extract  командасын 

орындайды. 

5

 

Extract  терезесінің  Extract  to  өрісіне  архивтен  шығарудың  жолын 

 

ПОӘК 042-18.39.1.06/01-2013 

10.09.2013 ж.  № 1 басылым  

410 беттің 244 

 

 

244 

енгізеді. 

Үнсіз келісім бойынша С:\windows\tетр. 

6

 

Extract 

 

батырмасы 

бойынша 

шертеді. 

 

IV.    Бүкіл архивті архивтен шығару   

1

 

Архивтін файлында маустың оң жақ батырмасын шертеді. 

2

 

Жанама (динамикалық) менюден  Extract to folder  (щтшыкщың немесе 

файлдыңаты/жолы) тандалады. 

3

 

I Agree батырмасын шертеді. 

 

Бекіту сұрақтары: 

 

1

 

Информацияны қысу дегеніміз не? 

2

 

Файлдарды архивтеу не үшін қолданылады? 

3

 

Архивтік файл дегеніміз не? 

4

 

Қандай архивтер көп томды деп аталады? 

5

 

Архивтен шығару дегеніміз не? 

6

 

Архиватор-программаларды атаңыз. 

7

 

ARJ,  RAR және WINZIP архиваторларының айырмашылығы неде? 

8

 

Архивтеудің негізгі міндеттерін атап айтыңьп. 

9

 

Қандай файл өзі шешілетін деп аталады? 

10

 

Қандай жағдайларда өзі шешілетін архивтер қолданылады? 

 

 

 

2-дәріс. 

Компьютерлік  вирустар  сипаттамасы.  Антивирустық 

программалық құралдар 

 

Мақсаты:  Компьютерлік  вирустар  сипаттамасы  және  антивирустық 

программалық құралдармен таныстыру. 

Вирус  - бұл арнайы жазылған шағын программа, ол компьютердегі оған 

қатынасы  бар  ақпаратты  бұрмалауы  немесе  жоюы; өзін  басқа  программаларға 

«тіркеуі»  (яғни  оларды  зақымдауы),  сондай-ақ  жағымсыз  әрекеттер  жасауы 

мүмкін. 

Ішінде  вирусы  бар  программа  «зақымдалған»  деп  аталады.  Мұндай 

программа  жұмыс  істей  бастағанда  басқаруды  алдымен  вирус  алады.  Вирус 

басқа программаларды тауып зақымдайды, сонымен қатар қандай да бір басқа 

зиянды  әрекеттерді  орындайды  (мысалы:  компьютердің  қалыпты  жұмыс 

істеуіне  кедергі  келтіреді,  дискідегі  файлды  бұзады,  компьютерде  сақталған 

ақпаратты бүлдіреді, жедел жадты «ластайды» және т.с.с.)- 

Вирустардың таралу жолдары: 



 

дисктер; 



 

лазерлік дискілер; 

 

ПОӘК 042-18.39.1.06/01-2013 

10.09.2013 ж.  № 1 басылым  

410 беттің 245 

 

 

245 



 

компьютерлік желілер. 

Вирустың пайда болуының белгілері: 



 

программа дұрыс жұмыс істемейді немесе жұмысын тоқтатады; 



 

экранда бөгде хабарламалар, символдар және т.с.с. шығуы; 



 

компьютердің баяу жұмыс істеуі; 



 

кейбір файлдардың бұзылуы; 



 

компьютердің  жұмысындағы  жиі  тұрып  қалулар  және  жаңылысулар 

және т.с.с. 

Вирустар екі түрге бөлінеді: 

резиденттік; 

резиденттік емес. 

Резиденттік вирустар зақымдалған программаны орындауға қосу кезінде 

активтенеді, өзін жедел жадқа көшіреді де, біраз уақыт бойы білінбейді. 

Резиденттік емес вирус өзін жедел жадқа жазбайды, бірақ зақымдалған 

программаны  орындауға  қосқанда  активтенеді.  Ол  өзін  файлға  қосып  жазады 

да,  оның  орындалу  барысын  былай,  файлды  іске  қосқанда  алдымен  вирус  - 

программа, содан кейін программаның өзі орындалатындай өзгертеді. 

Вирустардың барлық алуан түрінен негізгі топтарын ерекшелейік. 

Жүктейтін вирустар — дисктің немесе винчестердің жүктеу секторында 

сақталатын  компьютердің  бастапқы  жүктеу  программасын  зақымдайды  және 

компьютерді жүктегенде іске қосылады. 

Файлдық  вирустар  —  ең  алдымен  СОМ  және  ЕХЕ  кеңейтулері  бар 

файлдарға кіріп алады. Олар файлдардың басқа типтеріне де кіре алады, бірақ 

онда олар ешқашан басқару ала алмайды, демек көбею қабілетін жоғалтады. 

Жүктейтін - файлдық вирустар - файлдарды да, дискілердің жүктейтін 

секторларын да зақымдайды. 

Драйверлік  —  компьютер  құрылғыларының  драйверлерін  зақымдайды 

немесе өзін қосымша қатар (жол) конфигурациясының файлына қосу жолымен 

іске қосады. 

Желілік  вирустар  -  ондаған  және  жүздеген  мың  компьютерлерді 

біріктіретін желілерде тарайды.  

Вирустардан қорғау үшін: 



 

профилактикалық (алдын алу) шараларды; 



 

вирустардан  қорғауға  арналған  арнайы  бағытты  программаларды 

қолдануға болады. 

Профилактикалық шараларға төмендегілерді жатқызуға болады: 



 

қосалқы көшірме жасау - ақпаратты архивтеу; 



 

зақымдануы  ықтимал  кездейсоқ  «пираттық»  (ұрлық)  программаларды 

қолданбау; 



 

дисктерді вирусқа тексеру; 



 

компьютерді ұдайы вирусқа тексеру: 



 

антивирустық 

деректер 

базасын 

ұдайы 

жаңарту: 

Вирустардан  қорғауға  арналған  арнайы  бағытты  программаларға 

 

ПОӘК 042-18.39.1.06/01-2013 

10.09.2013 ж.  № 1 басылым  

410 беттің 246 

 

 

246 

вирустарды  табуға  және  жоюға  мүмкіндік  беретін  антивирустық 

(вирусқа қарсы) программалар жатады. 

Антивирустық программаларды үш негізгі топтарға бөлуге болады: 

1

 

Жұмысы файлдағы деректерге арналған әр түрлі бақылаулы қосындыларды 

есте сақтауға негізделген программалар; 

2

 

Резиденттік программалар, олар вирусты программаны немесе операциялық 

жүйені (ОЖ) зақымдау кезінде табады; 

3

 

Файлдарда  вирустардың  барын  олар  зақымдағаннан  кейін  анықтайтын 

программалар. 

Антивирустық программалардың келесі типтері бар: 



 

Детектор - программалар; 



 

Доктор - программалар; 



 

Ревизор - программалар; 



 

Фильтр - программалар; 



 

Вакцина - программалар немесе иммунизаторлар. 

Вирустермен  күресуге  арналған  көп  антивирустық  программалар  белгілі. 

Олардың  ішіндегі  ең  кең  тарағандары  Aidstest,  Doctor  Web,  Касперскийдің 

АVR-і.  Бұл  программалардың  антивирустық  базаларын  жаңарту  Internet 

желісінің көмегімен жүзеге асырылады. 

 

Бекіту сұрақтары: 

 

1

 

Вирус дегеніміз не? 

2

 

Вирус неше түрге бөлінеді? 

3

 

Вирустардан қорғанудың алғы шаралары қандай? 

4

 

Антивирус дегеніміз не? 

5

 

Антивирустық программаларды неше топқа бөлеміз? 

 

 

3-дәріс. Кестелік процессор. Негізгі ұғымдар. Кестелік процессордың 

функционалдық  мүмкіндіктері.  Электрондық  кестеде  жұмыс  істеу 

технологиясы. MS Excel кестелік процессоры  

 

Мақсаты: Кестелік процессор. Негізгі ұғымдар. Кестелік процессордың 

функционалдық мүмкіндіктері. Электрондық кестеде жұмыс істеу 

технологиясы. MS Excel. Жұмыс парақтары және жұмыс кітаптары. 

Ұяшықтар, мәліметтер, формулалар және сілтемелер. Ұяшықтар 

форматтары. 

 

 

Электрондық кестесі экономикалық және математикалық күрледі есептеулерді, 

диаграммаларды  және  т.б.  көптеген  іс  -  әрекеттерді  орындауға  арналған. 

«Электрондық  кесте»  термині  мәтін  түрінде  берілген  мәліметтерді 

 

ПОӘК 042-18.39.1.06/01-2013 

10.09.2013 ж.  № 1 басылым  

410 беттің 247 

 

 

247 

компьютерде өңдеуге арналған программаларды белгілеу үшін пайдаланылады. 

Кестелерді өңдеуге жататын іс-әрекеттер: 

1

 

Функциялар  мен  формулаларды  пайдалана  отырып  әртүрлі  есептеулер 

жүргізу. 

2

 

Түрлі-түрлі факторлардың құжаттарға тигізетін әсерін зерттеу. 

3

 

Тиімді ету мәселелерін шешу. 

4

 

Белгілі бір критерийлерді қанағаттандыратын мәліметтер жиынын таңдап 

алу. 

5

 

Графиктер мен диаграммаларды тұрғызу. 

6

 

Мәліметтерді статистикалық талдау. 

        Электрондық  кестелердің  құндылығы  олардағы  мәліметтерді  өңдеу 

тәсілдерін пайдаланудың қарапайымдылығы болып табылады. 

        Microsoft  фирмасының  Excel  программасы  -  кестелік  процессорлар 

немесе  электрондык  кестелер  тобына  жататын  ең  кең  тараған  программалық 

кестелердің  бірі.  Бірақ  Excel  жәй  программа  ғана  емес,  оны  көптеген 

математикалық амалдарды, күрделі есептеулерді көрнекті етіп көркемдеуге, әрі 

жеңілдету  үшін  пайдалануға  болады.  Ол  кестедегі  мәліметтердің  негізінде, 

түрлі-түрлі  диаграммалар  тұрғызып,  мәліметтер  базасын  даярлап,  олармен 

жұмыс істеуді, сандық эксперимент жүргізуді және т. б. қамтамасыз ете алады. 

Excel мүмкіндіктерінің көпжақтылығы оны тек экономика саласында ғана 

емес, сондай-ақ, оқып-үйренуде, ғылыми-зерттеу істерінде, әкімшілік және жәй 

шаруашылық жұмыстарында да кеңінен пайдалануға мұрсат береді. 

Бұл  программамен  жұмыс  істеуді  үйрену  алдында  бірнеше  жаңа 

ұғымдарды енгізелік. 

Электрондық кестенің жұмыс аймағы жолдар мен бағаналардан (тік және 

жатық жолдар) тұрады. Жолдардың максималдық саны 65536-ке, ал бағаналар 

саны  256-ға  тең.  Әрбір  бағана  мен  жолдың  қиылысуы  ұяшықты  құрайды,  ол 

ұяшыққа мәліметтерді (мәтін, сан, формула ) енгізеді. 

Жол  нөмірі  -  электрондық  кестедегі  жолды  анықтайды.  Ол  көлденең 

орналасқан жұмыс аймағының сол жақ шекарасында нөмірмен белгіленген. 

Бағана  әрпі  -  электрондық  кестенің  бағаналарын  (тік  жолдарын) 

анықтайды.  Әріптер  жұмыс  аймағының  жоғарғы  шекарасында  орналасқан. 

Бағаналар мынадай ретпен белгіленеді: А -Z, содан соң АА - AZ, одан кейін ВА 

- BZ және т. с. с. 

Ұяшық  -  электрондық  кестенің  мәлімет  енгізілетін  ең  кіші  элементі. 

Әрбір ұяшықтың бағана әрпі мен жол нөмірінен тұратын адресі бар. Мысалы, 

ВЗ  адресі  В  бағанасы  мен  нөмірі  3-жолдың  қиылысындағы  ұяшықты 

анықтайды. 

Ұяшық  көрсеткіші  -  ағымдағы  ұяшықты  анықтайтын  көмескіленген 

тіктөртбұрыш.  Көрсеткішті  пернелер  көмегімен  немесе  тышқан  арқылы  кесте 

бойынша ұяшықтан ұяшыққа орын ауыстыруға болады. 

 

ПОӘК 042-18.39.1.06/01-2013 

10.09.2013 ж.  № 1 басылым  

410 беттің 248 

 

 

248 

Ағымдағы  ұяшық  –  курсор  көрсеткішпен  белгіленіп  тұрған  ұя.  Келісім 

бойынша  мәліметтер  енгізу  операциясы  және  басқа  іс-әрекет  осы  ағымдағы 

ұяшыққа жатады. 

        Блок  (ұялар  жиыны,  аймағы)  -  тіркесе  орналасқан  ұяшықтардың 

тіктөртбұрышты  аймағы.  Блок  бір  немесе  бірнеше  жолдардан,  бағаналардан 

тұрады.  Блок  адресі  қос  нүктемен  бөлінген  қарама-қарсы  бұрыштар 

координатынан тұрады. Мысалы: B13:D19 блогы - бұл B13-D13, D13-D19, D19-

B19,  B19-B13  торларымен  шектелген  ұяшықтар  жиыны,  А1:Н1,  А1:А20, 

A12:D27  немесе  D:F  -  D,  Е,  F  бағаналарының  барлық  торлары,  т.с.с.  Әртүрлі 

формулалар  енгізу  кезінде  немесе  командаларды  орындау  сәттерінде  блокты 

диагональ  бойынша  қарсы  орналасқан  торлар  адрестерімен  немесе  экран 

бетінде тышқанмен (пернелермен) белгілей отырып енгізуге болады. 

        Жұмыс  парағымен  және  кітаппен  жұмыс  істеу.  Ехсеl-де  электрондық 

кесте үш өлшемді құрылымнан тұрады. Ол кітап секілді парақтардан (16 парақ) 

тұрады. Экранда тек бір парақ, - кітаптың ең үстіңгі ашық тұрған беті көрініп 

тұрады.  Парақтың  төменгі  шетінде  кітаптың  қалған  беттерінің  нөмірлері 

жарлық  ретінде  бейнеленеді.       Тышқан  курсорымен  сол  көрініп  тұрған 

жарлықтардың  нөмірлерін  таңдау  арқылы  кез-келген  бетті  ашып  көруге 

болады. 

      

Кестені,  блоктарды,  жолдарды  және  бағаналарды  ерекшелеу.  Осы 

объектілермен белгілі бір жұмыс атқару үшін тышқанмен былай ерекшелейді: 

-

 

бағананы белгілеу - бағана атына сәйкес әріпті тышқанмен тандап алып, 

оны бір рет шерту; 

-

 

бірнеше  бағананы  ерекшелеу  -  алдыңғы  шерткен  тышқан  батырмасын 

басулы күйінде ұстап курсорды оңға не солға жылжыту; 

-

 

жолды  ерекшелеу  -  жол  нөміріне  сәйкес  санды  тышқанмен  ерекшелеп 

алып, оны бір рет шерту; 

-

 

бірнеше  жолды  ерекшелеу  -  алдыңғы  шерткен  тышқан  батырмасын 

басулы күйінде ұстап, курсорды жоғары не төмен созу; 

-

 

блокты  ерекшелеу  -  тышқан  батырмасын  блоктың  алғашқы  ұясында 

басып,  оны  сол  басулы  күйінде  ұстап  курсорды  блоктың  ең  соңғы 

ұяшығына жеткізу; 

-

 

жұмыс парағын толық ерекшелеу - тышқан курсорын бағана аттары мен 

жол  нөмірлерінің  қиылысу  нүктесіне,  яғни  кестенің  сол  жақ  жоғарғы 

бұрышына алып барып, оны бір рет шерту. 

         Пернелер көмегімен блокты ерекшелеу үшін Shift пернесін басулы күйде 

ұстап  тұрып,  теңбілторды  блоктың  бір  бұрышынан  оған  қарсы  бұрышына 

бағыттауыштар  арқылы  жеткіземіз.  Әйтпесе  F8  пернесін  басып,  белгілеу 

режиміне  көшеміз  де,  бағыттауыш  пернелерді  пайдаланамыз.  Esc  пернесі 

ерекшелеуді тоқтату үшін пайдаланылады. 

        Бір-бірімен  тіркесе  орналаспаған  блоктарды  ерекшелеу  қажет  болғанда, 

былай істеу керек: 

-

 

алғашқы ұяшықты немесе тіркес ұяшықтардың бір блогын ерекшелеу; 

 

жүктеу/скачать 5,95 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: