Мысалы, әлеуметтік өмір, адамзат баласының рухани-интеллектуалдык өмірі, мэдениеттің рухани мұрасы осыған жатады. Осьшайша адамзат мәдениет әлемінде элемдегі өз болмысының жаңа тірегіне, жаңа инстанциясына ие болды. Мәдениет элемі табиғилык пен жасандылык, объективтілік пен субъективтілік, қоғамдық жэне индивидуалдыктардың бір-бірімен киюласып жататын күрделі элемі ретінде көрінеді. Көптеген 113
мэдени объективациялар, Канттың ұғынуынша, өзінің жеке мазмұнына ие болып және толықтырылып, өз жеке өмірі мен жаңа «мәдени нактылықты» кұрайды. Мэдениет әлемі, Гегельдің ойынша, акыл-ойды жетілдірудің бағдарламасы мен үдерісі, объективті негізі ретінде пайымдалады. «Мәдени нақтылыктың» өзі идеалды болмыска ие болады. Жеке өзіндік өзгеру үдерісінде бұл мэдени нақтылык өзіндік дамуға кажетті жетіспей жатқан кұрылымдык түзілімдерді кұрастыра отырып, өзі сол кейіпке айналады және жаңа түзілімнің басталуына, онан арғы үдемелі козғалысына алғышарт ретінде себеп болады. Егер антик философиясында болмыс мәселесі космоцентристік картинаға енсе, ортағасырлық философияда бұл мэселе теоцентристік сипатта болса, Гегель (ал оган дейін ішінара Гераклит) онтологиялык картинаға қалыптасу идеясын енгізеді. Бүл идеяға сэйкес әлем диалектикалык үдеріс болып табылады. Болмыс түсінігі барлығын өзіне кіргізупгі жэне өздігінен үнемі дамушы диалектикалык үдеріс ретінде көрінеді. Гегельдің ойлап шығарған диалектикалык даму идеясы танып- білуге болатын кажетгі, ілгерілемелі, заңцылықты, субстанционалды үдеріс ретінде сипатталады. Адам зандылықты, қажетті-дамушы және үнемі өзгерістегі элемді танып-біле отырып, оны белсенді өзгертуге