коғам жэне адамның рухани өмірінің кұбылыстары Абсолюттің өзіндік өзгеруінің диалектикалық үдерісі ретінде көрінеді жэне ол қажетті, зандылықты жэне телеологиялы болып табылады. Осылайща, Гегель Канттың табиғат жэне еркіндік деген салаларға бөлген жіктеуін қабылдамай, жаңа нұсқа ұсынады. Ол бойынша бұл салалар жалғыз бастау - Абсолюттік Идеяның өзіндік дамуының эр түрлі кезеңдері болып табылады. Мұндай жағдайда индивидтің санасы өз-өзінен дамупш Абсолюттік Идеяның бір жағдайы жэне оның болмысы Абсолюттік Идеяны өзіндік тану мен өзіндік дамудың негізгі кезендерін кайта қалпына келтіруден тұрады, яғни өзінің индивидуалды болмысьгада ол интеллектуалды түрде өзінше дамуы тиіс жэне сол аркылы тектік интеллектуалдык кабілеті тарихын кайта туындатады. Адам материалдық қауашак қана, әлемдік рух адамның накты істеріне сырттай айнала отырып, осы кауашакта өзінің интеллектуалдық кабілетін байкатады. Әлемдік рухтың интеллектуалдык әрекетінің сырткы көріністері - бүл адамдардың нақты істері мен кылықтары, әрекеттері. Әлемдегі индивидтер объективті Рух объективациясының эр түрлі тарихи формалары ретінде өмір сүреді. Барлық коғамдық форма-түзілімдер, сол сияқты өнер, дін, философия абсолюттік рухтың формалары болып табылады, ал оның субстанционалдык болмысын әрбір индивид өзінің жеке иелігіне айналдырады, оның әрекетінің тәсілдері мен ойлау образдарын иемденеді. Нақты элемдегі адам болмысының мэні Гегельдің ойынша мәденилену ретінде, өзінің табиги жэне индивидуалдык шектеулілігін, партикулярлық жэне жеке мүдделерді игеріп, оны жалпылыкка дейін көтеру үдерісі ретінде көрінеді. Әлемдегі