1 Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі

90 
52 - кесте 
 
ҚАЙТА ЖАҢҒЫРУ КЕЗЕҢІ
 
 
№
 
 
КЕЗЕҢІ 
 
 
УАҚЫТЫ 
 
3 
 
 
ҚАЙТА ЖАҢҒЫРУ КЕЗЕҢІ 
 
 
ХV – ХVІ ғ.ғ. 
 
 
 
 
 
 

91 
53 - кесте 
ҚАЙТА ЖАҢҒЫРУ КЕЗЕҢІ ФИЛОСОФИЯСЫНДАҒЫ 
 БАСТЫ ҰҒЫМДАР 
 
 
ҰҒЫМДАРЫ 
 
 
 ФИЛОСОФИЯЛЫҚ МӘНІ 
 
 
АБСОЛЮТ 
 
 
болмыстың рухани бастамасы – біртұтас, шексіз, 
мәңгілік (Құдай, рух, идея, ерік және т.б.); 
 
 
РЕНЕССАНС 
 
қайта жаңғыру немесе қайта дәуірлеу; 
 

 
УТОП 
 
Жоқ, яғни өмірде жоқ немесе болмайтын, тек 
адамның қиалында ғана болатын дүние; 
 
 
ГЕЛИО - 
ЦЕНТРИЗМ 
 
Орталығы – Күн болып табылатын, Күн жүйесі 
мен Жердің құрылысы жайлы ілім; 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

92 
54 - кесте 
 
ҚАЙТА ЖАҢҒЫРУ КЕЗЕҢІНДЕГІ 
 БАТЫС ФИЛОСОФИЯСЫНЫҢ БАСТЫ ИДЕЯЛАРЫ 
(ХV – ХVІ ғ.ғ) 
 
 
 
ТЕОЛОГИЯ 
 
Теизм және пантеизм арасындағы қарама- 
қарсылық. Секуляризация 
 
ОНТОЛОГИЯ 
 
Шексіз әлем. Батыс дуализмінен бас тарту. 
Гелиоцентризм. Полицентризм. Табиғат пен 
Адам бойындағы тылсым күштер. 
 
АНТРОПОЛОГИЯ 
 
Антропоцентризм. Гуманизм. Мәңгілік 
құндылықтардың қайта оралуы. Адам 
бостандығын жасаушы – адамға табыну.
 Адам бойындағы рухани идея 
 
ГНОСЕОЛОГИЯ 
 
Ойдың қалыптасуы. Танымның ғылыми 
әдістерінің құрылуы 
 
ЭТИКА 
 
Дуализм: Жаңа Өсиет (Новый Завет) 
жазбаларындағы этика және өмірге эпикурлік 
қатынас. Адам өз тағдырын айқындауға 
қауқары бар 
 
ӘЛЕУМЕТТІК 
ФИЛОСОФИЯ
 
Әділетті, жетілген қоғамның түрлері 
(Әлеуметтік утопиялар) 
 
 

93 
55 - кесте 
 
ҚАЙТА ЖАҢҒЫРУ КЕЗЕҢІНІҢ ФИЛОСОФИЯСЫ 
 
ӨКІЛДЕРІ 
Гуманистік
бағыт 
Социалистік-утопистік 
бағыт 
Натурфилософиялық 
бағыт 
Адамның еркін, 
бостандығын 
өздерінің 
философиялық 
ілімдерінің өзегі 
деп, рухани өмірде, 
мәдениетте 
гуманизм деген 
бағытты дүниеге 
әкелді; 
 
Қоғамдық 
құрылысты 
сынап, 
утопиялық 
социалистік 
идеяға
бой ұрды; 
Табиғаттану 
ғылымдарының 
жетістіктеріне 
сүйене отырып, 
әлемнің пайда 
болуы және оның 
құрылысы туралы 
ілімі жөніндегі 
жаңалықтар
ашты; 
 
Дантье Алигьери 
(1265-1321) 
 
Франческо 
Петрарка 
(1304-1374) 
 
Лоренцо Валла 
(1507-1557) 
 
 
 
 
 
 
 
Томазо 
Компанелла 
(1568-1639) 
 өзінің «Күн қаласы» 
еңбегінде 
 
Томас Мор 
(1478-1535) 
өзінің «Утопия» 
еңбегінде 
 
Николай Коперник 
(1473-1543) 
Джордано Бруно 
(1548-1600) 
Леонардо да Винчи 
(1452-1519) 
Андреас Везалий 
(1514-1564) 
Галилео Галилей 
 
 
Қайта Жаңғыру кезеңінің 
философиясы
 

94 
55 - кестенің жалғасы 
 
ҚАЙТА ЖАҢҒЫРУ КЕЗЕҢІНІҢ ФИЛОСОФИЯСЫ 
 
ӨКІЛДЕРІ 
 
 
Неоплатондық 
 бағыт 
Саяси
бағыт 
Реформациялық 
бағыт 
 
Платон ілімін 
дамытты,
идеализм 
тұрғысында 
табиғатты, 
ғарышты,
адамды тануға 
ұмтылды; 
 
Мемлекет 
мәселесі, 
 саяси күрес, 
қоғамдағы 
басқару әдістерін 
қарастырды; 
 
Шіркеулік 
идеологияны, дінге 
сенушілер мен 
шіркеу арасындағы 
қатынасты қайта 
қарастыруды, оны 
өзгертуді мақсат 
етті;
Н. Кузанский 
(1401-1464) 
П. д. Мирандолла 
(1463-1494) 
Марсилио Фичино 
(1433-1499) 
Эразм 
Роттердамский 
(1469-1536) 
Мишель Монтень 
(1533-1592) 
 
 
 
 
 
 
 
 
Никколо 
Макиавелли 
(1469-1527) 
 
 
Мартин Лютер 
(1483-1546) 
 
Жан Кальвин 
(1509-1564) 
 
Томас Мюнцер 
(1490-1525) 
 
Қайта Жаңғыру кезеңінің 
философиясы 

95 
Қосымша сұрақтар: 
 

Қайта Өрлеу философиясындағы – антропоцентризм. 

Қайта Өрлеу философиясындағы – гуманизм. 

Мишель Монтеннің философиялық идеялары.

Қайта Өрлеу Дәуіріндегі утопиялық идеялар. 

Қайта Өрлеу Дәуіріндегі эстетика. 
Нақыл сөздердің мән-мағынасын түсіндіріп беріңіз! 
 Қайта Жаңғыру (ренессанс) қарсыласудан туған (О.Шпенглер). 
 Универсум ұясы – универсумның өзі (П.Т. де Шарден). 

96 
Қайталауға арналған тест сұрақтары: 
 
1. Қайта жаңғыру кезеңі деп аталу себебі: антикалық мұрагерлік өз 
жалғасын тапты; 
3. Ренессанс философиясының ерекшелігі: антропоцентризм; 
4. Ренессанс дәуірінің ойшылы: Галилео Галилей; 
5. «Күн қаласы» еңбегін жазған кім? - Томазо Компанелла; 
6. «Утопия» деген философиялық еңбектің авторы, ағылшын ойшылы: 
Томас Мор; 
7. Т.Мордың әлеуметтік теориясы қалай аталады? - утопиялық 
социализм; 
8. Адамның ойлау еркін, бостандығын, жалпы адамгершілігін көрсететін 
бағыт: гуманизм; 
9. Ф.Энгельс адамзат тарихындағы «Ұлы прогрессивті төңкеріс» деп 
бағалаған қай кезең? - қайта жаңғыру кезеңі; 
10. Қайта жаңғыру кезеңінің философия және өнер саласында ... қалыптаса 
бастады? - гуманизм; 
11. Қайта жаңғыру кезеңінде итальяндық Дж.Бокаччоның жазған көркем 
шығармасы: Декамерон; 
12. «Мемлекет билеушісі» еңбегінің авторы, Қайта жаңғыру кезеңінің 
өкілі, итальяндық ойшыл: Николо Макиавелли; 
13. Философия тарихында алғаш рет саясат пен моральды бөлген кім? – 
Николо Макиавелли; 
14. «Креационизм» деген не? - Құдай - тірі атаулының жасаушысы; 
15. Қайта жаңғыру кезеңіндегі ойлаудың басты тенденциясы:
теоцентристік кезеңнен антропоцентристік кезеңге өтуі; 
16. Қайта Жаңғыру кезеңіндегі утопист-ойшылдар: Т.Мор және 
Т.Компанелла; 
17. «Адам - өмірден ләззат алу үшін жаралған» деген ойды айтқан Қайта 
Жаңғыру кезеңінің ойшылы: Лоренцо Валла; 
18. Коперник теориясының ақиқатын мойындаған және Аспан әлемінің 
Колумбы деген атқа ие болған ғалым: Галилео Галилей; 
19. Инквизиттердің қолынан құрбан болды? - Джордано Бруно; 
20. Атақты итальян ойшылы, әрі суретші, инженер–механик, мүсінші: 
Леонардо де Винчи; 
21. Антропоцентристік дүниетаным қай философиялық кезеңге тән: қайта 
жаңғыру кезеңі; 
22. Түрлі кедергілерге қарамай, «Ол (жер) бәрібір айналып тұр» деп өзінің 
пікірін ашық айтқан ғалым: Галилео Галилей; 
23. Қайта жаңғыру кезеңінде пайда ... - болды. - оқпен ататын қару; 
24. Еуропада Эпикурға деген қызығушылықты тудырған ойшылды атаңыз: 
Дантье Алигьери; 
25. Қайта жаңғыру кезеңінің ойшылы Н.Кузанскийдің шын аты-жөні: 
Николай Кребс; 

97 
26. Жер Күнді айналып қозғалатыны жөніндегі гелиоцентристік 
жаңалықты ашқан поляк астрономы және натурфилософы: Николай 
Коперник; 
27. Құдайды емес Адамды - зерттеу объектісінің орталығы ретінде 
қарастыратын философия: антропоцентризм; 
28. Антиклерикализм дегеніміз: шіркеуге сыни көзбен қарау; 
29. Швейцариядағы Реформацияның ірі өкілі: Кальвин; 
30. Германиядағы діни реформацияның ірі өкілі, библияны алғаш рет 
неміс тіліне аударған: Мартин Лютер; 
31. Шаруа отбасынан шыққан немістің философы: Якоб Беме; 
32. Дж.Бруно қай философиялық бағыттың өкілі? - пантеизм; 
 

98 
56 - кесте 
ЖАҢА ДӘУІР ФИЛОСОФИЯСЫ 
 
 
№
 
 
КЕЗЕҢІ 
 
 
УАҚЫТЫ 
 
4 
 
ЖАҢА ДӘУІР ФИЛОСОФИЯСЫ 
 
 
ХVІІ ғ. – ХІХ ғ. орт. 
 

99 
57 - кесте 
ЖАҢА ДӘУІР ФИЛОСОФИЯСЫНДАҒЫ БАСТЫ ҰҒЫМДАР 
 
 
ҰҒЫМДАРЫ 
 
 
ФИЛОСОФИЯЛЫҚ МӘНІ 
 
 
АПРИОРЛЫҚ 
 
алдыңғыдан туындайтын нәрсе, яғни, 

жүктеу/скачать 6,3 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: