I теоретические основы логопедии
Ы дыбысының айтылу кемшіліктері және түзету тәсілдері
жүктеу/скачать 5,47 Mb. Pdf көрінісі
|
| Ы дыбысының айтылу кемшіліктері және түзету тәсілдері
33-сурет. Ы фонемасының артикуляциялық кескіні (профилі) Ы дыбысы дауыстылардың ішіндегі кемшілікке ыңғайлысы. Оның жасалу механизмі мынадай: ерін белсенді емес, төменгі жоғарғы тістердің арасында саңылау болады. Тіл ұшы төмен, тіл үстінің ортадан кейінгі бөлігі, таңдай ортасына көтерілген тіл, бүйірлі түпкі азуларға тиеді. Тіл И дыбысындағыдай кейіндеу орналасады. Жұмсақ таңдай көтеріліп, мұрын жолын жабады, дауыс перделері бірігіп, тербеледі (33-сурет). Ы дыбысын айту кемістіктері мынандай Ы дыбысының орнына I айтылады. Мысалы, ыдыс-ідіс, сөйтіп дыбыстар жіңішке айтылады. 34-сурет. Шпательдің көмегімен Ы фонемасын кою Ы дыбысын еліктеу арқылы түзетудің алғашқы шарты оны I дыбысының айтылуымен салыстыру тілдің оларды айтқандағы орналасу айырмасын көрсетіп түсіндіру және оны қолмен бейнелеу. Баланың айна алдындағы жаттығуы кейде нәтиже береді. Алайда көбіне шпательге суйенуге тура келеді, балаға пи-пи-пи буын тіркесін айтқызады. Жаттығуды пайдаланғанда логопед баланың аузына шпательді еңгізіп, онымен тіл алдын тежеп ұстайды. Шпатель П дыбысын айтуға кедергі келтірмейді, ал дауыстыны өзгертіп И дыбысы автоматты түрде Ы дыбысына ауады пи-пи-пи буындары пы-пы-пы түрінде сезіледі. Сондай жолмен би, ми, фи, ви буындарынан бы, мы, фы, вы алынады (34-сурет). Артикуляцияны бекіткенде баланың шпательмен, саусақпен тілді қажет қалыпта өзі ұстағаны дұрыс. Дыбыс өздігінен айтыла бастағанда, механикалық әдіс тоқтатылады. Еріндік дауыстылардан кейін келетін Ы дыбысын айтып үйренген бала, оны басқа фонетикалық жағдайларда да пайдалана алады. Ы дыбысы бекіткенде оның дыбысынан ажырату, оқу мен жазуды түзету жаттығуларына көңіл бөлу керек. жүктеу/скачать 5,47 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|