Оқыту үдерісінің сапасын арттыру
жүктеу/скачать 32,27 Kb.
|
Білім берудің қазіргі кезеңі мұғалімнен кәсіби деңгейін
|
Білім берудің қазіргі кезеңі мұғалімнен кәсіби деңгейін, әсіресе оқушылардың сабақтағы танымдық іс-әрекетін ұйымдастырудың түрлері мен әдістерін, жаңартылған білім технологияларын тұтастай жетілдіруді талап етеді. Осы міндеттерді шешу үшін оқу процесін ұйымдастыруда ұтымды технологиялар мен негұрлым икемді тәсілдерді табуға тура келеді. Дәстүрлі педагогикалық технологиялардың ұтымды жақтары бар: мысалы, оқу үрдісін нақты ұйымдастыру, оқытудың жүйелік сипаты, мұғалімнің жеке тұлғасының сабақтағы қарым-қатынасының оқушыларға әсері. Инновациялық технологиялар оқушыны білім беру процесінің басты кейіпкері ретінде анықтайды, бірақ мұғалімнің рөлі білім алудың өзгеруіне байланысты арта түседі, өйткені қазір сабақтың мүмкіндіктері кеңейе түсуде. Заманауи сабақ - оқытуда демократиялық және жеке тұлғаға бағытталған тәсілдер қолданылған, тиімді ақпараттық-дамытушы технологиялар түрткі болатын шығармашылықпен жұмыс істейтін мұғалім мен ойланатын оқушының белсенді ынтымақтастығы. «Ақылды сабақ – білім сапасын көтеру» жобасының мақсаты - оқушылардың оқу-танымдық іс-әрекетін ұйымдастырудың стандартты емес, тиімді формалары мен әдістерін табу және дамыту. Бұл - оқу процесінің сапасын арттырудың негізгі факторы, оқушының сабақтағы білімдік мақсатты жүзеге асыруда жетістікке жетуге мүмкіндік береді. Міндеттері: - білім беру үдерісінде тиімді инновациялық технологияларды қолданатын мұғалімдердің кәсіби өсуіне жағдай жасау; - әдістемелік идеялардың электрондық банкі мен мұғалімдерді өзара әдістемелік қолдау үшін жұмыс істейтін виртуалды алаң құру, тәжірибе алмасу, шеберлік сыныптары мен тренингтер өткізу; - мұғалімнің қашықтан оқыту технологияларын толық меңгеруі және цифрландыру жағдайында өзін-өзі үздіксіз дамыту және кәсіби шеберлігінің өсуін қамтамасыз ету; - оқыту үдерісінің сапасын арттыру; - оқушының ақыл-ой, шығармашылық дамуын қамтамасыз ету. Сабақ - оқу процесін жүзеге асыратын негізгі түрі, басты құрамдас бөлігі. Мұғалімнің басшылығымен сабақта оқушының оқу-танымдық іс-әрекеті жүзеге асады. «Ақылды сабақ – білім сапасын көтеру» - дәстүрлі емес сабақ, оны құрудың үлгілері мен стереотиптерін болжауға мүмкіндік беретін, сабақ туралы түсініктерін кеңейтеді. «Ақылды сабақ – білім сапасын көтеру» - бұл жаңашыл сабақ, яғни сабақтың білімдік кезеңін нақты айқындайтын, оқушының танымдық іс-әрекетін анық, мазмұнды болуына қол жеткізетін динамикалы, вариативті жағынан жоғары, нәтижелі түрі. Ақылды, инновациялық сабақты модельдеу негіздері Білім берудегі тиімді тәсілдер мен жақсы нәтижелерге қол жеткізуге мүмкіндік беретін жаңа әдісті жүзеге асыратын «Ақылды сабақ – білім сапасын көтеру» мына принциптерге негізделген: 1) «Ақылды сабақ – білім сапасын көтеру» оқушылардың танымдық дербестігін қалыптастыруға және дамытуға бағытталуы керек; 2) «Ақылды сабақ – білім сапасын көтеру» ақылды мақсат қою ұстанымдары бойынша ұйымдастырылуы керек (SMART мақсаттары); 3) «Ақылды сабақ – білім сапасын көтеру» «SMART технологияларының» ең жоғары деңгейін қолдану арқылы ұйымдастырылуы керек. Қағидалардың сипаттамалары Тәуелсіз, таным мазмұнына мотивациялық (қалау) және процедуралық (қабілетті) жақтар кіреді. Оқушы шындықты өз бетінше танып білуі үшін, алдымен оған түсіндіріп, таным механизмін игеруге көмектесу керек, яғни танымдық дербестіктің қалыптасуы мен дамуының, ізденіс қызметінің табысты өтуінің, оқушылардың сыни, шығармашылық ойлауын дамытудың шарты болып табылатын оқу-танымдық іс-әрекет әдістерінің жүйесін түсіну және меңгеру. Оқу-танымдық іс-әрекет әдістерінің жүйесіне жалпы интеллектуалды дағдылар немесе ақыл-ой әрекетінің жалпы әдістері және нақты, пәндік дағдылар кіреді. Ақыл-ой қызметінің логикалық ойлауына: салыстыру, жіктеу, талдау және синтездеу, абстракциялау, жалпылау және нақтылау, сонымен қатар ұқсастық, тұжырымдаманы қорытындылау (немесе тану), салдарын шығару, өз іс-әрекетін жоспарлай білу, объектіні ескеру, әртүрлі нысандардан, бірқатар объектілерді бір көзқараспен қарау сияқты әдістер кіреді. Ерекшелігіне тек осы білім саласында ғана қолданылатындар жатады. Оқу-танымдық және болашақтағы ізденушілік қызметтің сәтті өтуі үшін оқу іс-әрекетінің, әсіресе ізденіс қызметімен тығыз байланысты әдістердің толыққанды қалыптасуы ерекше маңызды шарт болып табылады. Көптеген тәсілдер бойынша оқу барысында төмендегі іс-әрекет дағдыларын атап өтуге болады: 1. Тапсырманың мақсаттарын жүзеге асыру және анықтау. 2. Зерттелетін нысанды белгілеу. 3. Зерттелетін нысанға қатысты мәселелер ауқымын анықтау. 4. Берілген тапсырма үшін маңызды объектінің элементтерін байқау және анықтау. 5. Таныс жағдайдан жаңа мәселені анықтау және тану. 6. Зерттелген тақырыпты, нысанды бұрын алынған біліммен байланыстыра білу және олардың мазмұнын жадында сақтау. 7. Іс-әрекет жоспарларының, шешімдерінің нұсқаларын құру. 8. Міндеттерді шешудің белгілі әдістерін бір-бірімен біріктіру. 9. Жоспарланған іс-шаралар жоспарының тапсырманың мақсаттарына сәйкестігін бақылау. 10. Белсенділіктің нәтижесін мақсатпен байланыстыру. Ізденушілік қызметіне дайындық міндетті түрде білімді өз бетінше алуға, таным процесіне деген эмоционалды қатынасты қалыптастыруды қамтуы керек. Ол ізденушіліктің, танымдық мотивтің, қызығушылықтың қалыптасуын қамтамасыз етеді. Ізденімпаздық оқушылардың танымдық сұрақтарды тұжырымдауынан көрінеді, жаңалық ашуға талпындырады. Танымдық сұрақтардың пайда болуының басты шарты - сабақта оқушыларды рефлексияға бейімдейтін, шешілмегенді жеңуге, өз-өзіне сенім тудыратын атмосфераны құру. Оқу үдерісінің әдістемесі оқушының ішкі әлеміне терең енуге бағытталған, оның бойында қызығушылық мен бейімділікті, шығармашылыққа ынталандыруды ояту мақсатында құрылуы қажет. Сабақ материалын ұсыну көбінесе оқушылардың өмірлік тәжірибелеріне негізделген, сондықтан сенімін нығайту, алғашқы кезде балаларды іздену іс-әрекеттеріне тарту маңызды рөл атқаруы тиіс. Мазмұнның эмоционалдылығы да маңызды: сабақта балалар күтпеген әсер алады немесе оқу материалына балаларға өмірлік тәжірибесінен алынған фактілерді енгізеді, бір нәрсені салыстыруға, жаңа байланыстар табуға, біреудің қатесін түзетуге үйренеді. Ынталандырушы фактор - мұндай тапсырмаларды орындауды ұйымдастыруда, оны орындау арқылы балалар танымдық қиындықтарға тап болып, оқушыдан «жаңалық ашуды» талап етеді. Ізденіске деген қызығушылық іс-әрекетте туындайды және оқушылар осы іс-әрекет тәсілдерін (оқу-танымдық іс-әрекет техникасы) игерген кезде дамиды. Бұл элементтердің барлығы өзара байланысты. Ақыл-ой әрекетінің әдістері әртүрлі сипаттағы оқу тапсырмаларын орындауда, оның ішінде ізденіс процесінде қалыптасады. Іздену тапсырмаларын орындау процесінде білім дағдылары қалыптасады және жетілдіріледі. Бұл тапсырманы қалай орындауға болады? Оқушылардың оқу-танымдық іс-әрекеті мен танымдық ынталандыру әдістері қалай қалыптасады? Тәсіл қандай болуы керек? Танымдық іс-әрекеттің техникасы оқу процесінде оқушылардың іс-әрекетін мақсатты түрде ұйымдастыру арқылы игерілуі мүмкін. Ақыл-ой әрекеттерінің әдістерін қалыптастыру мектеп оқушыларын қосымша білім алуға мейлінше сәтті дайындауды қамтамасыз етеді, психикалық іс-әрекеттің жалпы әдістерінің құрылымдық-компоненттік негізін құрайды. Әр тәсілдің құрылымдық компонентін ақыл-ой әрекетінің жалпы тәсілдері жүйесінен салыстыру, жіктеу, талдау, жинақтау, абстракция, қорытындалауды ұсынуға болады. Әр тәсілді қалыптастыру үшін ақыл-ой әрекеттерінің келесі кезеңдері ұсынылады: 1) тәсілдің мағынасын түсіндіру, әрекеттердің құрамын және олардың тәртібін ашу; 2) мұғалімнің басшылығымен осы әдістерді қолдана отырып, оқушылардың тапсырмаларды орындауы; 3) әртүрлі жағдайда тәсілді өз бетінше қолдану. Осылайша ақыл-ой іс-әрекеттің барлық әдістері көмек көрсетуді біртіндеп төмендетіп (мұғалімнің кеңестері) жүйелі түрде (мүмкін болса, оқу материалы) игеріледі. Логикалық ойлау әдістерін меңгеру жалпы интеллектуалды қызметтің басқа түрлерін қалыптастыруға ықпал етеді, мысалы, ұқсастықтарды таба білу және тұжырымдама жасау, салдар тудыру, болашақ әрекеттерді жоспарлау қабілеті,нысанды әртүрлі көзқарас тұрғысынан қарастыру, бірқатар нысандарды бір көзқарас тұрғысынан қарастыру. Оқытуда бірқатар нысандарды бір көзқараспен қарау, әртүрлі көзқарастар тұрғысынан қарастыру маңызды рөл атқарады. Олар іздеу аумағын анықтайды, белгілі бір шарттарды бөліп көрсетуге мүмкіндік береді, мұнда тұжырымдаманың қажетті ерекшеліктерін іздеген жөн. Оқушыларды жеткілікті жоғары деңгейдегі ізденгіштікке жан-жақты дайындау бастапқы кезеңнен бастап бүкіл оқу кезеңін қамтуы керек, осылайша оқыту білімді терең игеруге, танымдық дербестіктің дамуына және жалпы ақыл-ойдың дамуына ықпал етеді. Smart-білім Smart термині ағылшын тілінен «ақылды» деген мағынаны білдіреді. Біздің жоба тұжырымдамасына сәйкес Smart дегеніміз сабақты ақылды түрде жоспарлау деп түсінуге болады. Ақылды ұғымының өзі қарапайым және түсінікті компоненттерге бөлінеді. Әр сөздің мағынасы бар, мұның сыры осында: әр жүйе тәжірибеге мәніне енгенше мақсат қоюға арналған ақылды жүйе жұмыс істемейді. Немесе ол өз функциясын нашар шешеді. Ақылды жүйені мынадай түрде ұсынуға болады: 1) S - нақты мақсат – сәттілікке жартылай қол жеткізу. Бұл не деген сөз? Оқушы осы мақсатта қандай нәтиже болу керек екендігін нақты білуі керек. 2) М - мақсаттар - Smart жүйесі бойынша мақсаттар өлшенуі тиіс. Олардың сипаттамалары болуы керек, нәтижесінде олар мақсатқа қалай қол жеткізгенін көрсетеді. 3) A - Smart жүйесіндегі мақсаттарға қол жеткізу қажет. Бұл сабақты жоспарлау кезінде қол жетімді ресурстар мен оқушылардың мүмкіндіктерін (қызығушылық, білім, дағды, уақыт) қажетті нәтижемен байланыстыру маңызды екенін білдіреді. 4) R - мақсаттар шынайы, өзекті және оқушы үшін маңызды болуы керек. 5) T - мақсатқа жету уақыты шектеулі және нақты белгіленуі керек. Қажетті жоспар жүзеге асырылуы керек, уақыт аралығы сақталуы маңызды. Осылайша, ақылды мақсат қою ұстанымына бойынша ұйымдастырылған «Ақылды сабақ – білім сапасын көтеру» қажеттілер: - оқушыларға сабақтың нақты мақсатын анықтап және түсіндіру – нақты мақсатқа қалай жету керек (S-нақты мақсат қою); - оқушыларға нәтиже нені өлшейтінін, қол жеткізілген мақсат қалай анықталатынын анықтау және түсіндіру (m-нәтиженің өлшемі); - оқушыларға мақсатқа қол жеткізу қалай жоспарланғанын анықтау және түсіндіру (A-мақсатқа қол жеткізу); - оқушы үшін мақсаттың өзектілігі мен маңыздылығын, оған қол жеткізу қажеттілігін сипаттау (R-мақсаттың маңыздылығы); - мақсатқа жетуге бағытталған уақытты белгілеу (T-уақыт шектеулі). «Ақылды сабақ» «SMART технологияларды» қолдану арқылы ұйымдастырылуы тиіс. Бұл - оқу процесінде ақылды тақта, ақылды экрандар, интербелсенді тақталар. Интернетке кез-келген уақытта кіру сияқты технологияларды қолдану қажет дегенді білдіреді. Осы технологиялардың әрқайсысы оқу, мазмұнды дамыту, оны жеткізу және жаңарту процесін жаңаша құруға мүмкіндік береді. Оқу тек сыныпта ғана емес, үйде, мұражайларда , театрлар, тарихи немесе мәдени орындар сияқты қоғамдық орындарда, кез-келген жерде жүзеге асады. АКТ дамуының қазіргі кезеңінде классикалық білім беру технологияларымен ғана емес, сонымен қатар электронды оқыту технологияларымен де қанағаттандыра алмайтын қажеттіліктер көбірек пайда болады. Қазіргі уақытта электронды оқудан Smart (ағылшынша – ақылды, ұшқыр ойлы, жігерлі) электронды оқытуға және Smart Education (ақылды білім) жүйесіне көшуде. Ақылды білім беру тұжырымдамасы – бұл көптеген дереккөздердің болуын, мультимедияның максималды түрлері, тыңдаушының деңгейіне және қажеттіліктеріне қарай тез әрі оңай бейімделуге қабілеттілігі, білім мазмұнының сапалы өзгеруі. Дәстүрлі білім беру жүйесі адамдарды Smart-қоғамдағы еңбек пен өмірге даярламайды. Smart технологияларынсыз инновациялық белсенділік мүмкін емес. Егер білім беру жүйесі бұл даму бағытынан артта қалса, онда ол тежегішке айналады. Жаңа Smart технологиялары білім беру және Smart құрылғыларын кеңінен қолдану үшін пайдаланатын платформаларды өзгертуді талап етеді. Microsoft Power Point немесе Macromedia Flash сияқты бағдарламалық платформа пакеттерінде жасалған мультимедиялық презентацияларды қолдану арқылы тренингтер өткізу қалыпты жағдайға айналды. Алайда білім беру саласына әдеттегі презентация технологияларымен (Microsoft Power Point, Macromedia Flash) қатар жаңа, интербелсенді технологиялар еніп жатыр, бұл слайд-шоу түрінде презентациядан алыстауға мүмкіндік береді. Интербелсенді жабдықты қолдану арқылы материалды ұсынудың жаңа түрі (интербелсенді SMART Boards тақталары, интербелсенді Sympodium дисплейлері) – бұл сөйлеушінің осы және дәл қазір сәттегі сөйлеу кезінде жасаған презентациясы. SMART Boards интербелсенді тақталарында арнайы маркермен жазуға, оқу материалын көрсетуге және экрандағы жазбаша кескінге жазбаша түсініктеме беруге болады. Сонымен бірге SMART Boards интербелсенді тақтасында жазылғандар оқушыға беріледі, магниттік тасымалдағыштарда сақталады, басылады және электронды пошта арқылы сабаққа келмеген оқушыларға жіберіледі. SMART Board интербелсенді тақтада жасалған сабақ материалы кіріктірілген видео тіркеме арқылы жазылады және оны бірнеше рет қосуға болады. Тақтаны интербелсенді ету үшін бірнеше технологиялар бар. Бірі – резистивті сенсорлық технология, екіншісі - SMART Technologies компаниясының DviT технологиясы. Мұнда экранның бұрыштарында орналасқан арнайы сандық бейнекамералар қолданылады. Сонымен қатар, арнайы қондырғының көмегімен кез келген плазмалық тақтаны интербелсенді тақтаға айналдыра аласыз. Әрине, Smart тақталарының барлық қасиеттерін барынша арттыру үшін арнайы бағдарламалық платформа (SMART Notebook, Bridgit, SynhronEyes) жасалды. Осы бағдарламалардың әрқайсысының өзіндік ерекшеліктері бар. SMART Notebook сізге мәтінмен және объектілермен жұмыс жасауға, ақпаратты сақтауға және жазылған мәтінді терілген мәтінге айналдыруға мүмкіндік береді. Bridgit бағдарламасы әлемдік серіктестерге презентацияларды тез әрі оңай өткізуге, құжатыңыз бойынша кері байланыс алуға мүмкіндік береді. Жалпы жұмыс үстеліндегі сөйлеуіңіздің негізгі позицияларын бөле салысымен, бағдарлама сіздің барлық жазбаларыңызды конференцияның қалған қатысушыларының экрандарында нақты уақыт режимінде дереу көрсетеді. SynhronEyes бағдарламалық жасақтамасының көмегімен мұғалім оқушылардың жағдайын қадағалай алады, барлық оқушылардың мониторларын тақтаға шығарады, оқушылардың мониторларын бұғаттайды, интербелсенді тақтадан оқу материалын, яғни барлық компьютерлерге тест жібере алады. Интербелсенді тақтамен жұмыс жасау кезінде оқушылардың зейіні тұрақталады, оқу материалын тез қабылдайды, нәтижесінде әр оқушының білім сапасы артады. Ақылды, инновациялық сабақты модельдеу оқу-танымдық үдерісті ұйымдастырудың келесі формаларына негізделеді: - көркем бейнелеу арқылы оқыту; - шығармашылық іс-әрекеттің белсенді әдістері арқылы мектеп оқушыларының қабілеттерін ашу (театр, музыка, кино, бейнелеу өнері элементтерінің көмегімен); - оқушылардың ақыл-ой жұмысының ерекшеліктерін аша отырып, оқу үдерісінде әдістемелік білімді белсенді қолдануды көздейтін зерттеу қызметі; - оқушылардың ұжымда қарым-қатынас сипатын көрсететін психологиялық білімді пайдалану және т.б.; - сыныптан тыс жұмыс элементтері, зертханалық және практикалық жұмыстар, экскурсиялар, сыныптан тыс жұмыстардың формалары. Инновациялық процесс – жаңа идеяны шығармашылық үдеріске және тиімді нәтижеге дәйекті түрде айналдыру. Мұғалім - бұл іс-әрекетте оқушыларды инновациялық оқу-танымдық процеске қатысушы ете алатын басты тұлға. Инновациялық сабақта мұғалімнің шығармашылық белсенділігі әртүрлі сипатта көрінеді: стандартты емес тапсырмалар, әдеттен тыс әрекеттер, сындарлы ұсыныстар, ойын-сауық жаттығулары, сабақ барысын құру, оқу жағдаяттарын, ерекше дидактикалық материалдарды құру, ғылыми фактілерді таңдау, дәстүрлі емес тәсілдерді қолдану, оқушылардың шығармашылық жұмысын ұйымдастыру. Инновациялық сабақ түрлері Инновациялық сабақтың төмендегі түрлері қолданылады: - өзіндік оқу-танымдық іс-әрекет жұмыс сабақтары; - оқушылардың зерттеушілік әрекетін белсендіретін сабақтар; - топтық - танымдық технология негізінде құрылған сабақтар; - мәселені тұжырымдау және шешу сабағы; - саралап оқыту сабақтары; - жоба қызметіне негізделген сабақтар; жаттығу сабақтары және т.б. Сонымен, инновациялық сабақтардың ауқымы едәуір кең, бірақ білім беру мазмұнын жаңарту процесінің талаптарын, қазіргі уақытта білім беру процесі мәжбүрлі түрде жүзеге асырылатын қашықтық форматының жағдайларын ескере отырып, ең алдымен, мектеп оқушыларының өзіндік танымдық белсенділік сабағына тоқталу қажет. Оқушының өзіндік оқу-танымдық іс-әрекеті - мұғалімнің тікелей қатысуынсыз орындалатын іс-әрекет, бірақ оның ойластырылған тапсырмаларына сәйкес, арнайы берілген уақытта оқушылар өз қабілеттерін, дағдыларын, мүмкіндіктерін қолдана отырып, мақсатқа жетуге саналы түрде ұмтылады. Өз бетімен жұмыс істеу – бұл өзіндік мақсат емес. Бұл - оқушылардың терең және тиянақты білімі үшін қажырлы еңбек құралы, сабақтың тиімділігін арттырудың, оқушының шығармашылық белсенділігін жандандырудың ең қолжетімді және тәжірибеде сыналған тәсілдерінің бірі. Бұл қызметте мұғалімнің міндеті - мектеп оқушыларын білімді өз бетімен алуға үйрету, өз бетінше жұмыс істеуін қалыптастыру үшін жүйелі түрде дағдыландыру. Өзіндік жұмыс барысында мектеп оқушылары ақыл-ой әрекетінің мына компоненттерін игереді: бақылау, салыстыру, талқылау, жалпылау, пайымдау, логикалық әрекеттерді меңгеру. Мұндай іс-шараларды ұйымдастыру формалары әртүрлі болуы мүмкін және мұғалімнің қойған міндетіне сәйкес оларды: жеке, топтық, жұптық, сонымен қатар іштей, сырттай және т.б. деп жіктеуге болады. Сабақтың мақсаты - мектеп оқушыларының өзіндік іс-әрекетінің тетіктерін қалыптастыру және дамыту, белсенді өмірлік позициясы мен алған білімдерін күнделікті өмірде қолдана білу сияқты тұлғалық қасиеттерді дарыту, өзекті мәселелерді шеше білуге үйрету . Оқушының сабақтағы өзіндік танымдық іс-әрекетін ұйымдастырудың мынадай негізгі талаптарын орындау маңызды: 1) кез-келген өзіндік жұмыс нақты мақсатты көздейді; 2) әр оқушы жұмысты орындау тәртібі мен тәсілдерін біледі; 3) жұмыс міндетті түрде оқушының білім беру мүмкіндігіне сәйкес келеді; 4) танымдық қабілеттерін дамытуға бағытталады; 5) оқушының қызығушылығын, оны орындауға деген құштарлығын оятуы тиіс. Мұғалімге өзіндік танымдық сабақтарын өткізуге арналған кеңес: - сенім білдіру; - оқушының өзі көмек сұрамайынша, тапсырманы орындауға кедергі жасамау; - қателіктері үшін сын айтпау; - нақтылау мақсатында сұхбат жүргізу; - оқушы өзінің күшін есептей алатындай нақты жұмыс көлемін анықтау; - жұмысты аяқтау уақытын белгілеу; - оқушылардың өзіндік іс-әрекетінің нәтижесін өзі бағалауына жағдай жасау; - - өзіндік жұмысты орындау өлшемдерін анықтау; - өзіндік белсенділікті бақылау нысандарын, мұғалім қызметінің нәтижесін бағалау критерийлерін әзірлеу. Оқушылардың өзіндік жұмысын басқару үш бағытта жүзеге асырылады: танымдық, тәжірибелік және ұйымдастырушылық-техникалық. Әрбір кезеңде тәуелсіз қызметті талдау пайдалы – жедел тәсіл (қолданылған іс-әрекеттер мен оларды алу тәсілдері) енгізе отырып, (алынған білімдерден) тиімдіге (жинақталған тәжірибе, жаңа идеялар және т.б.) нәтиже алғанға дейін жүзеге асырылады. Оқушыларға өзіндік жұмыс міндеттерін қойып, мұғалім өзі үшін осы процеске көшбасшылық кезеңдерін анықтайды: Бірінші кезеңде оқушыны алдағы жұмысқа қызығушылық тудырып, оның құндылығы мен мақсаттарын түсіндіре отырып дайындайды. Әрі қарай, жұмысты орындау тактикасын белгілейді, көлемі мен мазмұны бойынша нақты нұсқаулар береді. Екінші кезеңде жұмыс өз бетінше орындалады. Үшінші кезеңде алынған нәтижелер талқыланып, қорытынды шығарылады. Мұғалімнің өзіндік жұмысты ұйымдастыруда жіберетін типтік қателері: 1. Жұмыстың мақсатын анықтау, оның орындалуын барлық оқушылар үшін бірдей уақыт аралығын сақтау. 2. Оны жүзеге асыруда барлық оқушылардан бірдей нәтиже күту. 3. Әр оқушының алдында сол жұмыстың мақсаттарын түсіндіруде, бірдей әдістерді қолдану, мотивацияны таңдауда қателесу. Осы мазмұндас сабақтарға дайындалу кезінде оқушылардың дағдылары мен қабілетінің деңгейлерін, олардың өз бетімен жұмыс жасауын зерттеу; оқушылардың өзіндік іс-әрекетінің мазмұны мен бағытын анықтау қажет. Әр оқушы үшін өзіндік жұмыс моделі жасалады: оқыту технологиясы; оқу материалының көлемі мен мазмұны; әдебиет және дидактикалық материал; оқу процесінің техникалық және технологиялық құралдары таңдалады. Әр оқушыға жазбаша немесе ауызша түрде тиісті ұсыныстар беріледі. Өзіндік танымдық іс-әрекет қызметі сабағында мұғалім мен оқушының ұстанымдары нақты айқындалуы керек: - мұғалімнің позициясы: білім беру процесінде оқушының субъективті тәжірибесін қалыптастыру және оның жеке қабілеттерін дамыту; оқыту технологиясын таңдау (қалай және нені үйретемін); - оқушының ұстанымы: белгілі бір уақыт аралығында оқыту технологиясын таңдау (өзім қалай үйренемін). Мұғалімнің педагогикалық шеберлігінің деңгейін, анықтап айтқанда басқалар сияқты өз бетінше танымдық әрекет ету сабақтары көрсетеді. Педагогтер мен психологтар тек қана өз бетінше әрекет ету сабағын қолдану сабақ түрлерін біріктіру әдістемесін қолданумен салыстырғанда тиімді емес деп санайды. Бұл - объективті, өйткені тапсырмаларды орындау барысында оқушылар зерттеу мақсаттарын қояды, мұғалім дифференциациялық оқытуды қолданады, жобалық қызметке жүгінеді, кейс әдісін қолданады және оқушылардың оқу материалын толық игеруіне мүмкіндік жасайды. Зерттеу сабағы - бұл қоршаған ортаны тану негізіндегі оқыту формасы, белгілі бір пәнді немесе құбылысты зерттеуді ұйымдастыру. Зерттеу сабағының мақсаты - оқушылардың тәжірибесі мен олардың әлем туралы түсініктерін пайдалану, дамыту және қорыту. Мұндай сабақтың негізі проблеманы немесе тақырыпты тәжірибелік, зертханалық зерттеуді ұйымдастыру болып табылады. Оқушылар өздері зерттеуге арналған сұрақтарды таңдайды, проблеманың шешімін іздейді, пікір алмасады, тәжірибе жасай отырып, идеалды нұсқаны дамытады. Зерттеу сабағындағы оқушылардың іс-әрекетінің мақсаты - нақты нәтижеге жету. Оқушылардың өзіндік танымдық белсенділігін қалыптастыру мен зерттеу сабағын біріктіру технологиясының басты ерекшеліктері: - оқушылар өз бетінше тапсырманы орындап қана қоймай, сонымен бірге оқу материалын немесе нақты ғылыми фактіні зерттейді; - тақырыпты зерделеп, соңғы нәтижені зерттеуге ұмтылады; - сабақтағы өзгеріс, мұғалім мен оқушы арасындағы жабық қарым-қатынас бірлескен іс-әрекетке және ынтымақтастыққа бағытталады. Топтық технологияға негізделген сабақ шағын топтық жұмыс, нұсқау бойынша, жұпта және т.б. болуы мүмкін. Топтық технологияның мақсаты - ұжымда жұмыс істей білуге үйрету. Топтық іс-шаралардың әрбір қатысушысы еркінен тыс бірлескен танымдық-ізденушілік жұмысқа қатысады немесе таңдайды: барлығы сияқты жұмыс істейді, не өзі топтағы рөлі мен функциясын анықтауы қажет. Сыныптастарының арасында өзін-өзі көрсетуге ұмтылатын оқушылар үшін өзін-өзі танытудың маңызы зор. Тәжірибе көрсеткендей, егер мұғалім оқу тапсырмаларын тарату процесін ұйымдастырса және оларды топта талқылау технологиясын ойластырса, топтық жұмыс тиімді болады. Мұғалім оқушылармен ақылдаса отырып, шешім қабылдау процесі талқылау, олардың пікірін тыңдап, бағыт беру негізінде жүзеге асады. Мұғалімнің бұл ұстанымы оқушыларға оқу үдерісін мақсатты түрде жүзеге асыруға және өздеріне сенімді болуға көмектеседі. Диалог, сұхбат, пікір алмасу, бірлескен іс-әрекет әдістеріне негізделген топтық технологиялар сабағы тиімді. Проблемалық сабақ – проблемалық жағдаятты құру негізінде оқытуды ұйымдастыру формасы. Проблемалық оқытудың мақсаты – себеп-салдарлық байланыстарды айқындау негізінде оқушылардың танымдық белсенділігін жандандыру. Оқушылар мәселенің кез келген әрекетте көрініс табатын қарама-қайшылық екенін білуі тиіс. Проблемалық оқыту – нақты сипаттамалар бойынша көру мен айқындау біліктілігіне, сондай-ақ, мәселелерді шешуге бағытталған оқыту технологиясы. Проблемалық сабақтар мұғалімнен оқушылардың өздері ашуы тиіс беймәлім ұғым ретінде оқу материалын беру шеберлігін талап етеді. Проблемалық оқыту – қалыптасқан қарама-қайшылықтарды шешудің жаңа тәсілдерін табуға баулу. Мұғалімнің міндеті – сабақтың барлық кезеңдерінде оқушылардың танымдық ойлау қызметін жандандыру негізінде оқу қызметін ұйымдастыру, бұл жағдайда кейбіреулері таңдау әдісін, ал басқалары жоққа шығару әдісін, т.б. қолданады. Оқушылардың ойлау қызметінің заңдылықтарын білмей, проблемалық оқытуға бағытталған сабақ беру мүмкін емес. «Ақылды сабақ – білім сапасын көтеру» жобасын іске асыру «Ақылды сабақ – білім сапасын көтеру» жобасы қалалық «Педагог-шебер – озат тәжірибе» бағдарламасының аясында жүзеге асырылады. Ұсынылып отырған «Ақылды сабақ – білім сапасын көтеру» жобасының мәні қызықты әдістемелер мен тиімді тәсілдерді іздеу мен құрастыруда, оларды сабақта қолдануда жатыр. Жоғарыда қарастырылған сабақтардың түрлерін мұғалім «Ақылды сабақ – білім сапасын көтеру» құрастыру үшін тиімді қолдана алады. Мұғалім нақты әдіс, тәсіл, технологияның оқыту тиімділігін арттыруда қалай жұмыс істейтіндігін көрсетуі керек. Сабақ кезінде мұғалім сынып және жеке оқушылармен өзара әрекетінде практикалық жағынан өзінің теориялық білімін, жұмыс әдістері мен тәсілдерінің жиынтығын мақсатқа бағыттай отырып, талдау жасайды. Бұл – сабақтың ұтымды жақтарын бағалауға, ықтимал резервтері мен мүмкіндіктерін анықтауға көмектесетін рефлексия. Талдау барысында педагогикалық, мазмұндық, әдістемелік және пәндік аспектілер өзара тығыз байланыста болуы тиіс. Маңызды шарттар: 1. Ұсынылып отырған әдіс немесе тәсіл бірегей, яғни мұғалімнің өзі құрастыруы керек немесе маңызды тұста жаңа идеямен толықтырылуы тиіс. 2. Бейнероликтің ұзақтығы бойынша 10 минуттан аспауы тиіс, осы уақыт аралығында тұтас сабақ (немесе оның үзіндісін) көрсетуге рұқсат етіледі. 3. Оқушылардың білімді меңгерудегі ең тиімді нәтижесі көрсетуі қажет. 4. Штаттық, сондай-ақ, қашықтағы форматтағы ұсынылған әдістер мен тәсілдер қолданылады. 5. Эстетикалық жағынан тартымды және технологиялық жағынан негізделген болуы тиіс. Жобаның қатысушылары: Жалпы орта және кәсіби білім беру ұйымдарының пән мұғалімдері. Жоба қашықтағы форматта жүзеге асырылады. Жүзеге асырылу мерзімі: 2021 жылдың 1 қаңтарынан 25 сәуіріне дейін. «Ақылды сабақ – білім сапасын көтеру» жобасының қатысушысы жобаның атауы мен арнайы белгісін (танымбелгісі), білім беру ұйымы атауын, аты-жөнін, сабақтың тақырыбы мен сыныбын көрсетіп, ұзақтығы 10 минуттан тұратын бейнеролик ұсынуы тиіс. Бейнежазба MP4, AVI форматында кәсіби түрде жазылып, электронды тасығышта ұсынылуы тиіс, «үй (әуесқойлық) бейнежазба» форматында түсіріліп, сараптамалық комиссияға тапсырылуы тиіс. Қатысушының ұсынатын бейнероликтерінің саны шектеусіз. «Ақылды сабақ» үзіндісін өткізу техникасына қойылатын талаптар: - Эмоционалды, оқуға қызығушылық тудыруы және білімге қажеттілікті тәрбиелеуі; - әдіс - тәсілдің жаңашылдығы мен бірегейлігі; - қарқын мен ырғақ үйлесімді, мұғалім мен оқушылардың әрекеттері аяқталған болуы; - мұғалім мен оқушылардың өзара әрекетіндегі қарым-қатынас, педагогикалық әдептің сақталуы; - тілектестік пен белсенді шығармашылық ахуал; - әр оқушы белсенді қатысуы тиіс. Бейнероликтерді бағалау критерийлері: - Ұсынылған материалдың бағдарламаға сәйкестігі; - ұзақтығы 10 минуттық бейнеролик; - ұсынылған тәсілдің жаңашылдығы мен бірегейлігі; - әдістемелік материалды құрастырудағы дифференциалды қатынас; - бақылау-бағалау жүйесінің болуы; - негізгі дидактикалық ұстанымдарға сәйкестігі; - бейне мен дыбыстың сапасының жақсы болуы. Сараптамалық комиссия ұсынылған бейнероликтерді сараптаманың бастапқы кезеңінен өткізеді және оларды ҚББЖТҒӘО сайтына және басқа ақпараттық дереккөздеріне орналастыруға ұсынады. Сараптамалық комиссия құрамы: ғылыми қоғамдастық өкілдері, ҚББЖТҒӘО-ның пән әдіскерлері, педагог-шеберлер. Үздік бейнероликтерді ұсынған мұғалімдер грамоталармен марапатталады, сондай-ақ, «Ақылды сабақ – білім сапасын көтеру» жобасын әрі қарай дамыту командасының (тобының) мүшелері болады. Жобаның барлық қатысушыларына мұғалімдерді аттестаттау кезінде ұсынуға болатын сертификаттар тапсырылады. Күтілетін нәтижелер Өмірлік ұстаным – тұлғаның ішкі болмысы, оның дүниетанымдық, моральдік және психологиялық сапаларын, білімі мен қоғамға деген субъективті қатынасын көрсететін бағдар. Бұл айқындаманың белсенді танымдық қызметінде қалыптасатын практикалық бағыты болуы керек. Оқушының танымдық қызығушылығын қалыптастыру, оны оқыту ғана емес, сонымен қатар тәжірибеде білімін қолдануға үйрету мұғалімнің басты міндеті және оның жүзеге асырылуы үшін әр баланың жеке білім траекториясын құруы қажет. Бұл тиімді педагогикалық технологияларды, стандарттан тыс жаңа әдістерді таңдау кезінде іске асуы мүмкін. жүктеу/скачать 32,27 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|