№51 №51 (623) (623) 16 16 желтоқсан
жүктеу/скачать 2,93 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Лебіз ( Әулет ЖАҚСЫНЫҢ ЖАҚСЫНЫҢ ЖАҚСЫЛАРЫ ЖАҚСЫЛАРЫ
- Лебіз
- E-mail: jas_qazaq@mail.ru ЖЕЛТОҚСАН
Þ ¾ , ө ә 3 №51 (623) 16 желтоқсан 2016 жыл (¾ 1-¾ ) www.jasqazaq.kz E-mail: jas_qazaq@mail.ru E-mail: jas_qazaq@mail.ru ҚОҒАМ ҚОҒАМ Мінбер (¾ 1-¾ ) Кей айларда жалақылары кешіккен шығар, кей кезде кеміген шығар, қиындық к ргеніміз рас. Бірақ соңғы жылдары соның бәрі к рген түстей ұмытылды. Халық шіркін, к н терідей мықты, шыдамды ғой. йтеуір, «к ппен к рген ұлы той» дестік те, әрқайсымыз з қотырымызды зіміз қасып, әркім зінің қолынан келетін кәсібін айналдырып, тіршілік қылдық қой. Алғашқыда аңтарылып қалғанымыз да рас. Кешегі кеңес заманында к зімізді тырнап ашқалы кімет асырады. Тағы да асырайды деп сенеміз де баяғы. С йтсек, мына нарық дейтін заманның заңы басқа екен. Есесіне, тәуелсіздікке қолымыз жетті. Сол тәуелсіздікті ел тізгінін ұстаған азаматтар сақтап қалып, іргесін бекітіп, шаңырағын к теріп жатқанда біздің жайымыз осылай болып тұр деп айтудың зі ұят шаруа. згенің ісін, қам-қарекетін айтуым оғаш шығар. Мен з шаңырағымыздағы ахуалды баяндайыншы. Үй болып отырғаннан кейін отбасындағы адамдардың талаптанып, тырмысуы керек-ақ екен. Ынтымақ бар жерден ырыстың қашпайтындығы белгілі. Келініміз Гүлнәр әуел баста сауда техникумын бітірген, жаратылысынан пысық бала. Сол бала Қарағанды қаласында тұратын туысқанымыздан қарызға ақша сұрап алды. Ол уақытта әркім бірін екі қыла алмай отырғанда, бір-біріне қарайласу қайда. лгі туысқанның мұқтаж болып отырған қаражатымызды бере қойғаны жақсы болды. зіміздің де шамалап жинаған қаржымыз бар еді. Соның бәрін қосты да балалар үйге жақын жерден к шіп бара жатқан біреудің үйін сатып алып, азық-түлік дүкенін ашты. мина әжейдің келіні Гүлнәр Арқалық қаласындағы кооператив техникумын бітірген екен. Жақсы селосының тұрғыны Сапарбек екеуі шаңырақ к терген алғашқы жылдары сауда саласында қызмет істепті. Кейін жұмыссыз қалған. С йтсе де қарап отыра алмай, бұрынғы тәжірибесіне сүйеніп, саудамен айналыспақшы болып Қарағанды қаласындағы Айжан есімді нағашы апасынан қомақты қаржыны қарызға алыпты. – рине, жоқтан бар жасау оңай емес. Бел буып кірісіп кеткен соң, шегінерге жол болмады. Қазір ғой, керек затыңды дүкенге фирмалардың здері әкеліп береді. Тек ненің қажет екенін айтсаң болды. Ешқандай қиындығы жоқ. Ал тәуелсіздіктің алғашқы жылдары тауарды зіміз тасымалдайтынбыз, – дейді Гүлнәр Т ртқарина, – қиын болса да шыдадық. Маңдайымызға біткен жалғыз дүкен болған соң, бүкіл отбасының күшін жұмылдырдық. зіміз сатушы болдық. Бірімізді біріміз алмастырып тұрдық. С йтіп, аздап тиын құралған соң, алған қарызымыздан құтылдық. Жалпы, менің ойымша, әркім жанын жалдап жұмыс істеуі керек. Менің жолдасым Сапарбек теміржол саласында жұмыс істейді. Бос уақытында бір қарап отырмайды. Осы бір дүкеннің жұмысы бәріміздің иығымызға түскен жүк. Ел іші болған соң адамдардың мұқтажын Гүлнәр да түсінеді. Азық-түлік дүкеніне келетін тұтынушылардың басым к пшілігі т рт құбыласында тамыр жайып отырған к рші-қолаң, ағайын, жекжат. Мұқтажын айтқан адамға қарайласып, қарызға да бере береді. Түптің түбінде әйтеуір бір қайтарады ғой. Адамның күні адаммен деген. Ел Тәуелсіздігінің 25 жылы ішінде ел ішіндегі адамдардың әлеуметтік-тұрмыстық жағдайы сауда істеген адамға беп-белгілі. Тоқшылықта саудасы жүреді, таршылықта қожырап та қалуы мүмкін. Қалай болған күнде де осы сауданың зі тіршіліктің барометрі тәрізді. – ркім ел Тәуелсіздігіне зінің үлесін қосып, ортақ шаңырақтың уық- керегесінің кеңеюіне атсалысу керек дейді ғой. Біз қарапайым адамдармыз. Ешкімге қол жайып, ештеңе сұраған емеспіз. зіміздің адал еңбегіміздің арқасында күн к ріп жатырмыз. Қолымызда бар болса, мұқтаж адамдарға к мектесеміз. К рші отырған соң к мектеспей қайтерсің. Оның дастарқанында нан болмай қалса, з үйіңде қазы-қарта ңешіңнен те ме, – дейді Сапарбек, – ендігі тілек ел мерейінің үстем болуы. Осы жолда он екі мүшесі сау барша адам бірлесе қимылдап, қарекет етуі керек. Сонда ғана сапарымыз оң болады. Жақсы ауылының жуан ортасындағы қазақы шаңырақта ет пісірім уақыт болғанымызда бір отбасының тәуелсіздік жылдары түтінін қалай тіктеген шағын тарихының беттерін парақтап шықтық. з күйіне шүкіршілік еткен, з бетінше талпынған қоңырқай тірліктің тілегі к ңіл сүйсіндірді. Шынында да, Тәуелсіздік дейтін алып шынардың титімдей бір бұтағы Т ртқариндердің отбасы з еңбектерімен бүр жарып тұрса, ол да ортақ мұратқа қосылған оймақтай үлес емес пе?! ¾ ҚАЗАҚСТАН ӘЛЕМ ТАҒДЫРЫН ШЕШУГЕ ҚАТЫСАДЫ
Сауытбек ӘБДІРАХМАНОВ, Мәжіліс депутаты Ең алдымен айтатынымыз, бұл уақыт, осы сәт – тарихи күн, тарихи сәт. Өйткені, мұхиттың арғы жағынан керемет жақсы хабар келді. Қазақстан БҰҰ-ның Қауіпсіздік кеңесінің тұрақты емес мүшесі болып сайланды. Бұл ерекше зор жетістік. Біз әлемге әлдеқайда ерте танылған, туристік әлеуеті бойынша даңқы бүкіл дүниеге жайылған Таиланд сияқты мемлекеттен айқын басымдықпен түсіп, жеңіске жеттік. 2017-2018 жылдары Қазақстан қауіпсіздік бойынша әлем тағдырын шешуге нақты қатысатын болады. Бұл үлкен жетістіктің біреуі ғана. Жалпы, басты жетістігіміз – ел құра алғандығымыз, ел болып әлем алдында жарқын жүзбен жүргеніміз, тәуелсіздігімізді нығайта алғандығымыз, осы жылдар ішінде мемлекеттің ішкі, сыртқы саясатын тұрақты күйде ұстап, дүние адында саясаты салмақты, экономикасы орнықты мемлекет ретінде орныққанымыз, халқымыздың әл-ауқатын анағұрлым арттыруға қол жеткізгеніміз. Ал алда тағы бір үлкен мақсат тұр – әлемдегі ең дамыған отыз елдің ішіне кіруге тиіспіз. Бұл міндет Президенттің «Қазақстан – 2050» стратегиясында нақты қойылған. Халқымыздың өмірін жаңа биікке көтеріп, болашағы біртұтас ұлт қалыптастырып, өркениетті әлемге еркін кірігуіміз керек. Осындай ұлы мақсаттар қойып отырған тәуелсіз елміз. Лебіз ( Әулет ЖАҚСЫНЫҢ ЖАҚСЫНЫҢ ЖАҚСЫЛАРЫ ЖАҚСЫЛАРЫ РУХ БЕРЕР РУХ БЕРЕР ҰҒЫМ! ҰҒЫМ! ( Þ ) №51 (623) 16 желтоқсан 2016 жыл 4 4 ww www.ja w.jasqazaq.kz sqazaq.kz E-mail: jas_qazaq@mail.ru E-mail: jas_qazaq@mail.ru Серпін NARYQ NARYQ Ел
Тәуелсіздігінің 25 жылдығына орай еліміздегі әр мекеме, әр кәсіпорын, тіпті әр азамат «Осы уақыт аралығында Қазақстанның өсіп өркендеуі үшін қандай үлес қостым?», – деген сауалға жауап іздейді. Ширек ғасыр уақыт ішінде еліміз дамыған өркениетті мемлекеттермен терезесі тең дәрежеге жетті. Әрине, ынтымағы жарасқан, экономикасы дамыған еліміздің осындай биік деңгейге көтерілуіне отандастарымыздың сіңірген еңбегі орасан. Сөзіме дәлел ретінде, сонау тәуелсіздік жылдарының бастапқы кезінен «ҚазТрансОйл» АҚ-да қызмет етіп келе жатқан маңғыстаулық Рәзия Сақтағанованы айтқым келеді. Еске сала кететін болсақ, металлургиялық кремний зауытының құрылысы Қарағанды қаласында 2007 жылы басталды. Негізгі мердігер «Silicium Kazakhstan» компаниясы құны 165,4 млн долларға бағаланған жобаны жүзеге асыру үшін Қазақстан Даму банкі мен басқа да қаржы ұйымдарынан миллиондаған несие алды. Кәсіпорын 2010 жылы іске қосылып, екі жылдай нім шығара бастады. Алайда мердігерлер қаржы ұйымдары алдындағы уәделерінде тұрмай, жауапкершіліктен жалтарды. Екі жылдан соң, зауыт басшылығы қаржының тапшылығынан ндірісті тоқтатып, 500-ден астам адамды жұмыстан шығаруға мәжбүр болды. Ал «Тау-Кен Самұрық» АҚ тоқтап тұрған кремний ндірісін қайта қалпына келтіріп, «Тау-Кен Темір» зауытын іске қосқан болатын. Қалпына келтіру жұмысы мен техникалық аудит, сондай-ақ №1 пешке ішінара ж ндеу жүргізілгеннен кейін 2014 жылы қазан айында зауыт қайтадан жұмысын бастады. Сол жылы №2 пеш те күрделі ж ндеуден тті. Ж ндеуді кәсіби тұрғыдан орындау, пешті іске қосу және пайдалануға беру кезеңінде шихталарды құрғату, қыздыру және пештерді одан әрі пайдалану бойынша сүйемелдеуді жүзеге асырған әлемдік белгісі бар жабдықтар ндіретін «SMS group GmbH» компаниясы тартылды. Қарағандыдағы металлургиялық кремний шығаратын кәсіпорын – ТМД елдерінде теңдесі жоқ, бірегей заманауи ндіріс орны. Тазалығы 98,5% пайызды құрайтын кремний неміс компаниясы ұсынған технологиямен ндіріледі. Кремний алюминий ндірісі мен химия неркәсібінде қолданылады. Екінші пешті іске қосу нәтижесінде зауытты оңалту ж ніндегі ж ндеу-қалпына келтіру жұмыстарының толық циклі аяқталды. Қазіргі таңда металлургиялық кремний ндіретін зауыт толық ндірістік қуатына шықты. Зауытта болған кезімізде кәсіпорнының ндірістік процестерімен, жеткізілетін шикізаттың сапасымен, німдерді сақтау қоймаларымен танысып, зауыт басшылығы мен жұмысшыларының жай-күйін білдік. «Taу-Keн Teмiр» ЖШС «Тау-Кен Самұрық» АҚ еншілес ұйымы болып табылады. Шикізат ретінде Ақтас кен орнындағы кварц пайдаланылады. Зауытта «екі» және «үштік» дәрежедегі жоғары сапалы кремний ндіріледі. Еліміз кварц шикізаты кен орындарының үлкен қорына бай. Қазақстан аймағында барланатын 20 кварц кен орнының 17-сі 25 млн тоннадан астам бағалау к лемімен Ұлытау-Жезқазған ңірінде орналасқан. Кәсіпорынның негізгі шикізат базасы Қарағанды облысының Ұлытау ауданындағы «Ақтас» кварц кен орны болып табылады. Осы кеніштегі кварц сапалы. Ол – жоғары маркадағы кремний балқымасы үшін аса тартымды шикізат. Зауыттың газ тазартқыш жабдықтары тозаңның 99% пайызын сорып алатын мүмкіндігі бар. Шығатын газдан соң қалатын микрокремнеземді берік әрі ұзақ мерзімді жаңа буын бетон дайындауға пайдалануға болады. Қайта жанданған кәсіпорынның штаттық құрылымы бекітіліп, «Ottowolf» және «SMS Siemag» компаниясының мамандары есеп беретін техникалық аудиттен тті. Сонымен қатар шетелдік жаңа технологиялардың әкелінуімен кәсіпорынның німділік қуаты артты. Қазіргі таңда зауытта 380 адам жұмыс істейді. Осындай қарқынмен келер жылы кәсіпорынның німділік қуатын 25 мың тоннаға дейін жеткізу жоспарланып отыр. Айта кетейік, кремний зауытын оңалту ж ніндегі ж ндеу-қалпына келтіру жұмыстарының аяқталуы еліміздің кремний саласының одан әрі дамып, келешекте сәулелік кремний ндірісі нарығына еркін шығуына зор мүмкіндік берді. Зауыттың басқарма т рағасы Мұрат Жүкеновтің айтуынша, нім алыс және таяу шетелдерге, атап айтқанда, АҚШ-қа, Ресейге, Германияға, Данияға, Нидерландтарға, Норвегияға және басқа да елдерге экспортталады. Сонымен қатар Қарағанды кремний зауытының ндірістік қуаты артып келеді. йткені, биыл зауытта екінші балқыту пеші іске қосылды. Соның нәтижесінде тазалығы 98 пайызды құрайтын кремнийдің екі есе к п м лшері экспортқа ж нелтіліп жатыр. Ғарыш, электроника, құрылыс салаларында кеңінен қолданылатын бағалы металл арқа ңіріндегі кварц шикізатынан ндіріледі. Бұл жаңа технологияларды кеңінен қолданатын зауыт жұмысшыларының біліктілігінің арқасында жүзеге асып отыр. Зауытта металл балқытушы болып қызмет ететін Мейірбек Ыбыраев: «
ндіріс қуаты артып, қарқынды қызмет етіп, алға қойған жоспарына қарыштап қадам басқан зауыттың жұмысына тәнті болдық. Алдағы уақытта да кәсіпорынның дамып, биік белестен к рінетініне күмән жоқ. ¾ , Þ «Самұрық- Қазына» ұлттық әл-ауқат қорына қарасты кәсіпорындар инновациялық бағыттарға баса назар аударуда. Соңғы үлгідегі жабдықтармен толықтырылып, қарқынды жұмыс барысына көшкен кәсіпорындардың жұмысымен таныстық. Қор өкілдері ұйымдастырған пресс- тур аясында Қарағанды, Қызылорда, Атырау қалаларындағы кәсіпорындардың тыныс-тіршілігін білдік. Ең алдымен, Қарағанды қаласындағы «Тау-Кен Темір» кремний зауытында болдық. Ол 1994 жылы «ҚазТрансОйл» АҚ-на химиялық сараптама жасайтын зертханаға жұмысқа тұрған. Сол жерде 6 жыл тер т гіп, 2000 жылы компанияның Маңғыстау мұнай құбыры басқармасына қарасты « зен» бас мұнай айдайтын стансасында қыздыру пунктінің технологиялық қондырғылар операторы қызметіне ауыстырылады. Халық жазушысы Мұхтар уезов « йел бір қолымен бесікті тербетсе, екінші қолымен әлемді тербетеді», – деп тура анықтама берген. Рәзия Етбайқызы жұмысы қаншалықты ауыр болса да, бір қолымен бесік тербетіп 4 баласын сірсе, екінші қолымен жер асты байлығы «қара алтынның» құбыр арқылы бір стансадан екінші стансаға жетуін қадағалайды. ріптесі Жақсылық Вагизовтың айтуынша, Р.Сақтағанова з ісіне те тиянақты, уәдесіне берік адам. «Ол мұнай қыздыру пешінде жұмыс жасайды. зен-Жетібай-Ақтау, зен- Атырау-Самара бағытында жүргізілген құбыр арқылы мұнай жіберіледі және біздің міндет – бірқалыпты температураны ұстап, мұнайдың қатып қалмауын қадағалау. Сондай-ақ «Сай тес» стансасына жеткізу. Ол шамамен 120-130 шақырым. Қызметкерлерімізді апаттық жағдайдың алдын алу бойынша ай сайын жаттығудан ткізіп тұрамыз. Рәзия Етбайқызы оған аса бір жауапкершілікпен қатысады», – деп мінездеме берді Ж.Вагизов. Мұнай «Жетібай» кен орнынан тартылады. Тиісті деңгейге дейін қыздырған соң, келесі стансаға жолдайды. Осылайша Самараға дейін жалғаса береді. Рәзия Етбайқызына хабарласып жұмысы туралы сұрағанымызда, бірден ағынан жарылды. Ол «Ең бастысы, жалақы уақытылы т ленеді. Компания еңбек қауіпсіздігін сақтау аясында арнайы киіммен, бұған қоса, мені және отбасымды әлеуметтік жағынан қорғалуын қамтамасыз етіп келеді. Жұмысқа уақтылы келеміз, уақытылы кетеміз. Талап сондай. Қауіпсіздік мәселесі бірінші кезекке қойылған», – деді. С з соңында Тәуелсіздіктің 25 жылдығымен құттықтап, елімізге ынтымақ, бірлік тілеп, ыстық лебізін білдірді.
Т
еңселі ЕҢБЕГІНІҢ ЕҢБЕГІНІҢ ЖЕМІСІН ЖЕМІСІН КӨРГЕН ЖАН КӨРГЕН ЖАН ЖЕР –
БАСТЫ БАЙЛЫҒЫМЫЗ Сапархан ОМАРОВ, Мәжіліс депутаты: 25 жылдағы Қазақстанның ең басты жетістігі – бұл еліміздегі тыныштық, халқымыздың бірлігі. Мен Мәжілістегі аграрлық мәселелер комитетінің төрағасы болғандықтан, ауыл шаруашылығындағы жетістіктерді атап өтпеуге болмайды. Қазақстан бүгінгі күні астық экспортымен айналысатын мемлекеттердің бірінші ондығына кіреді. Ұн экспорты бойынша біз бірінші орындамыз. Қазіргі уақытта мал шаруашылығы даму үстінде. Мал етін экспорттау жөніндегі мәселелердің барлығы шешіліп жатыр. Мұның өзі еліміздің үлкен жетістігі. Шетелдік сарапшылардың болжамы бойынша, әлемде ауыл шаруашылығы өніміне деген сұраныс жылдан-жылға арта бермек. Ал біздің еліміздің кең-байтақ жері бар. Ең басты байлығымыз – жер. Сол жерді бүгінде тиімді, ұтымды пайдалансақ, Қазақстанның болашағы зор болатынына сенімдімін. Лебіз латын мүмкіндігі бар. Шығатын газдан КЕҢ КРЕМНИЙ КЕҢ КРЕМНИЙ КӨКЖИЕГІ КӨКЖИЕГІ ¾ ¾ www.jasqazaq.kz №51 (623) 16 желтоқсан 2016 жыл 5
Қазіргі қазақ поэзиясындағы 1986 жылғы Желтоқсан оқиғасының жанды картинасын жасағандардың қатарында Аманғазы Кәріпжанәулеті сынды Желтоқсан зардабын тартқан ақынның алар орны ерекше. Қанды оқиғаны к зімен к ріп, жүрегімен сезінген Аманғазының Желтоқсан туралы жырларын алғаш болып жинақ етіп шығаруы да сондықтан. Жыр жинағының «Желтоқсан жыры» деп аталуынан бұл оқиғаның оның мірінен үлкен орын алатынын аңғару оңай. Сонымен бірге ол Желтоқсан оқиғасына қатысушылардан сұхбаттар алып, олар туралы мақалаларын «Желтоқсан сүргіні» (1-том) деген атпен шығарды. Ақынның кез келген шығармасы желтоқсанның ызғары тәрізді бойыңды мұздатып ала ж неледі. Желтоқсанды азаттық, тәуелсіздік жолындағы шешуші күрес ретінде таныған ол «Дәуірлердің сыпырған жон терісіне» жан бітіріп, азаттықтың оңайлықпен келмегенін тілге тиек етеді. «Намысыңды жүрегіңе құндақта» деген ақын қазақ баласын намысты болуға шақырады. Сол тұстағы шындыққа жан бітіруде Аманғазы «Желтоқсанның т лі едік түнекте нген», «Ердің бірі», «Қайрат кім?», «Толассыз бодандық», «Алаңдағы жарық», «Ортақ сырқат», «Шеңгелдер» т.б. шағын лирикаларында біршама жетістікке жетті. «Шеңгелдерде» 1986 жылғы Желтоқсан оқиғасына жан бітірген ол «Жарып тіп талқан қылдық жендеттің Иықтасқан қабат-қабат тізбегін», « рт с ндіргіш с ндіре алмай шегінді К зімізде лапылдаған оттарды» деп бейнеледі. Бірақ кезінде к лік тпейтін Брежнев алаңының бүгінгі күйі ақынды ғана емес, жалпы елді алаңдатып жүргені белгілі. Оны ақын «Топырағымен алаңның т пеледік, Боздақтарым т гілген қала сыртын» деп бейнеледі. Оның шағын лирикасының бірсыпырасы – Желтоқсанның құрбандарына арналған арнау леңдер. Ләззат Асановаға арналған «Ләззаттың басына барғанда» леңінде мезгілсіз дүниеден ткен қазақ қызын «Танытам деп ұлтының ұлықтығын Қиянатта к з жұмды қылықты күн» деп дәріптесе, Сәбира Мұхаметжановаға арналған «Кезікпедім» леңінде «Тарбағатай түлеткен екеумізді Шындық, бірақ шыңына жеткізбеді» деп сыр шертеді. «Басқа тиіп, бастағы сұрақты ұрды» деген Кенжегүл Молданазароваға арналған леңінде «Сыйдырмаған сорлы мір жас арудың, К з жасына тұншығып бара жатты» деп отаршылдыққа қарсы азаттық үшін күресте шейіт болған қазақ қыздарының ерлігін дәріптесе, Түгелбай Тәшеновке арналған « Þ ¾ » ө Þ « Þ Þ , Þ Þ - , , Þ ә ¾ Þ » дейді. Мәселен, « » ө Þ « . ¾ Þ Þ Þ ? ө , ә ...» дегендерге қарата Қайраттың елі үшін құрбан болғанын: : ¾ Þ ! Þ Þ , Þ Þ [2, 26], – деп жырға қосты. Осы леңдегі « Þ », « ¾ ¾ Þә », «Ө Þ Þ ¾ », « , , » деген тармақтардан ақынның жансызға жан бітіруі байқалса, «намыс» с зінің бірнеше рет қайталануы оқырманның намысын қайрап, жігерін жанитыны рас. Ол Қайрат Рысқұлбеков туралы леңдерін прозаға, дәлірек айтсақ, балалар әдебиетіне алып келді. «Батыр қайраттың балалық шағы» атты балаларға арналған суретті кітапшасының скелең ұрпақты патриоттық рухта тәрбиелеуде берері мол. Бұл кітапша ұлттық рухтың атадан балаға берілетінін жастарға қызықты тілмен ұғындыратындығымен ерекшеленеді. кесінің к зін к рген Жуасбек ағаның Қайратты «Қасқадан туған т бел» деп атауы «Атаға қарап ұл сер» деген аталы с зді есімізге салады. Ал «Жаркенттегі ескерткіш» леңінде Ербол Сыптаев туралы біраз шындықтың бетін ашты.
деген жолдардан Желтоқсанның біраз сырын аңғару оңай. Мұсылман халқында соңғы сапарға шығарып салудың з рәсімдері қатаң сақталады. Шариғатқа қарсы келген коммунистер з қылмыстарын сол жабулы табытпен бірге жер қойнына тапсырғаны анық. Ақынның жанайқайы р ұландарға жасалған осындай ездердің тірлігін әшкере етті. Арада отыз жылға жуық уақыт тсе де, бұл оқиғаға қатысты талай шындықтың беті ашылмай жатқанын осындай жолдардан-ақ тануға мүмкіндік бар. 2011 жылы шыққан «Желтоқсан жыры» жинағының беташары ретінде «Азаттық маршы» атты ән- леңі берілген. «Түрілсін түнектер даламда, Күн туды, келіңдер алаңға» [2] дейтін лирикалық кейіпкер қазақ жастарын «Бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығаруға» үндейді. Ақынның Алтайдан Оралға, К кшеден Аралға дейінгі жерді мекендеп жатқан рухы мықты халыққа кезінде тәркілеп алған мал-мүлкінің қайта оралуын сұрауы да орынды. «Ортақ сырқат» леңінде маңдайын тасқа ұрып, жан жарасына ем тапппаған қазақ жастарының жанайқайы байқалса, «Тоналған дүкен 1986 жыл» деген леңінде алаңға шыққан жастарға жағылған және бір күйенің беті ашылады. Сол кездегі мерзімді баспас здегі: «Сондай-ақ маржан саудасының дүкені де тоналды...», – деген хабарламаға жаны күйзеліп, намысы тапталған жас ұлан «Дәл бүгінгі мақсатым – Алтын емес, Ашк здікке қарсылық» деген түйін жасайды. Сол сияқты «Алаңдағы рт», «Аударылған трамвай» леңдері де Желтоқсандағы оқиғаларды к з алдымызға ешқандай бояусыз елестетін шынайы дүниелер. «Желтоқсандық екіжүзділер» атты леңінде тарих беттеріндегі әділетсіздікке жаны күйзелген лирикалық кейіпкер қуғын-сүргіннің құрбаны болған жандардың тарих сахнасынан ысырылып, екіжүзділердің Желтоқсан атын жамылып жүргеніне күйзеледі. Ақынның Желтоқсан туралы леңдерінің түйіні «Толассыз бодандық», «Желтоқсанды бағала» леңдерінде тұжырымдалған. Қазақ басына кигізілген отаршылдық қамытына назаланған ақын «Дәуірлердің сыпырған жон терісін, Мүлде ұмыттым тарихтың оң терісін» дей келіп, қазақтың тарихын Қазан т ңкерісімен шектеп жүргендерге налиды. Сондықтан ол тәуелсіздік алуға мұрындық болған оқиғаны бағалауға шақырады: , , Þ Þ Þ . Þ , ө Þ Þә [2, 39] Қазіргі таңда қазақ ақындары осылайша Желтоқсан қаһармандарының к ркем бейнесін жасап, олардың ерлігін дәріптеуде. Осы мысалдар ХХІ ғасырдағы қазақ поэзиясының жаңа кейіпкерлермен толығып, мазмұны жағынан байып жатқанын байқатады. Желтоқсан оқиғасына қатысушы жастарға жағылған күйенің жалған екенін Кеңестер Одағының астанасы Мәскеудегі Кремль үйінде тұңғыш айтқан Мұхтар Шаханов екені баршаға аян. Ол ж нінде М.Шаханов былай деген болатын: «М.С.Горбачевқа Арал мәселесімен кіремін деп, кіріп алған соң Арал туралы бір с з айтпай, бастан аяқ Желтоқсан мәселесін айттым. Маған күш те к рсетті. «Сенің аузыңды жабам» деді» [3, 3], – деген болатын. Ағамыздың жазықсыз жапа шеккен жастардың жанына жалау болу үшін комиссия құрып, біраз шаруа атқарғаны белгілі. Сондықтан ақынның Мұхтар Шахановқа «Түнекті серпіп келеді сырғанап аспан» атты лең арнауы орынды. ¾ , . Þ , , Þ [2, 51], – деген жолдарда Мұхтар ағаның ерен еңбегі мен жазықсыз жапа шеккен жастардың жан жарасы нанымды суреттелген. Тән жарасы жазылар, жан жарасын уақыттың да емдей алмайтынын түсінген және оны шынайылықпен жеткізген. Ақын шығармаларының дені Желтоқсан туралы болғанмен, қоғамдағы зекті мәселелерді арқау еткен леңдері де жетерлік. Мәселен, «Ана тілі» леңінде:
деп, қазақ тілі мемлекеттік тіл лауазымын алғанмен, ресми түрде оның з дәрежесінде қолданылмайтындығын тілге тиек етіп, ана тілін қолдауға барша қазақты шақырып, «Кім з тілін қорласа – з ұлтына ол жатпайды» деген тұжырым жасайды. Аманғазы леңдерінің қайсысын алып қарасаңыз да, одан патриоттық рух мен мұндалайды. Оның Желтоқсан туралы леңдері еліміз тәуелсіздік алғанға дейін, дәлірек айтсақ, 1990 жылдарға дейін жазылғандығымен де құнды. Қазақ жастарының «Мызғымас Одаққа» сес к рсетіп, жауынгер халықтың р ұландарының басы ноқтаға сыймайтынын танытқанын шынайы бейнелеген жырлардың қазіргі қазақ поэзиясынан алар орны ерекше екенін баса айтқан ж н.
жүктеу/скачать 2,93 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|