№51 №51 (623) (623) 16 16 желтоқсан
жүктеу/скачать 2,93 Mb. Pdf көрінісі
|
Þ , . .Ә Þ ӘÞ ¾ ә ө ¾ Аманғазы – тәуелсіздік тұсындағы қазақ поэзиясының белгілі өкілдерінің бірі. Соңғы ширек ғасырдағы ұлттық поэзияны бірнеше жыр жинақтарымен байытқан ол әр жылдары жыр мүшәйраларынан жүлделі орындарды иеленді. Олардың қатарында Шақшақ Жәнібек бабаға арналған жыр мүшәйрасының (бас жүлде), Бұқар жырауға арналған республикалық жыраулар байқауының (3-жүлде), Бішкекте өткен халықаралық ақындар айтысының (3-жүлде) жүлдегері екенін айтсақ та жетіп жатыр. Әл Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің журналистика факультетін тамамдаған оның еңбек жолы баспасөз ісімен байланысты. ПОЭЗИЯДАҒЫ ПОЭЗИЯДАҒЫ ЖЕЛТОҚСАН ШЫНДЫҒЫ ЖЕЛТОҚСАН ШЫНДЫҒЫ Ақын Аманғазы Кәріпжанәулетінің Желтоқсан тақырыбына Ақын Аманғазы Кәріпжанәулетінің Желтоқсан тақырыбына арналған шығармашылығы хақында арналған шығармашылығы хақында Жаңғырық Қазір, тіпті есіне алғысы да келмейді. Есіне алса, к кірегін мұң тұмшалап, зегін кініш ртейтін тәрізді. Желтоқсанның сол бір аязды суық кезі жан-дүниесін жауратып, тоңдыратын тәрізді ме қалай. Сол жылы Мұрат Балапанұлы Алматы қаласындағы Ленин атындағы Қазақ политехникалық институтының бірінші курсында оқып жүрген. 18-ге толған шағы. 9 желтоқсан күні туған күнін тойлаған. Алғашқы әңгіме студент жастар арасындағы ұлт саясатына, анығында, ұлт саясатындағы әділетсіздікке деген наразылық шығып жатқан уақыт. Зерлі Зерендінің баурайындағы табиғаты тамаша Қошқарбай тауының етегінде дүниеге келіп, қаймағы бұзылмаған қазақы ортада скен, Зерендідегі мектеп-интернатта оқып білім алған Мұраттың қазақылығы басым-тұғын. Кейін Алматыдағы республикалық физика-математика мектебінде білім алды. К ркем әдебиетке құмар болып сті. сіресе, Алаш жұртының алағай да бұлағай күндерін сипаттайтын Ілияс Есенберлиннің шығармаларын тұшына оқып, зердені зейіндейтін. Оның үстіне әкесі Балапан да отбасында әрқилы тағылымды әңгімелерді айтып отыратын. лі есімде Зерендідегі мектеп- интернатта Есімбек Сейдахметов есімді ұстаз сабақ берді. Пәні қазақ әдебиеті болса да, ұлт тарихын, оның қилы-қилы тағдырын жиі айтушы еді. Тәлімгер ұстаздың ықпалымен к ркем әдебиетке құмар болып сті. лі есінде жазғы демалыста елге келіп мал бағатын. ке-шешесіне қолғабыс ретінде. К к майса шалғынға мал шіркін мелтектеп жатқанда, Мұрат зге бір әлемнің, к ркем де сиқырлы әлемнің ішіне сүңгіп кететін. Сол кезде сансыз сауалдар сананы шабақтайтын. Осы біз неге қазақ мектебін бітірген оқушылар орыс тілінде оқуымыз керек. Бірақ бұл бұлжымас тәртіп еді. Жалғыз Мұраттың қамал бұзбасы тағы белгілі. Оқыды, намыс қамшылап, үміт алға жетектеп. Орыс тілінде оқыса да, ешкімнен кем болған жоқ. Қайта арынды топтың кеуде тұсында жүрді. Қазақстан Орталық партия комитетінің пленумы ткен күн онсыз да ширығып жүрген, шырпының оты тисе лап ете түскелі тұрған жастық жалынға сұмдық әсер етті. Алғашқы күн гу-гу әңгіме, сан қилы пікір. Бұлар оқитын институттың корпусынан бір топ студент шықты. Бір қызығы, араларында жалғыз болса да бір орыс баласы бар. Алматыда кім к п, студент жастар к п. Осындағы мектеп-интернатта оқыған, тумысынан жақсыға жаттығы жоқ Мұраттың жүз таныстары к п еді. Құшақтасып амандасып жатыр. Пікірлерін білдіріп жатыр. Алғашқы бетте бәрі бейбіт сипатта болатын. Тәртіп бұзайық деген ешқайсы жоқ. Лениннің ұлт саясаты туралы айтуда. р халықтың, әр ұлттың з к семі болуы керек деседі. Тіпті орыс болса да, қазақстандікі болу керек. Жиналған жастар түске дейін тұрып, кейбіреулері қайта бастаған. Дәл осы кезде шырықты милиция жасақтары бұзды. уелі біреулері сендер кімсіңдер, неге жиналып тұрсыңдар дескен. Бейбіт шеру бейбіт тараған. Осы күні ойлап қараса, ұлттық намыс, ұлт мұраты дәл сол кезде рістей қойды деу қиын екен. Келесі күні жатақханада отырып, бару керек деп шешкен. Жалғыз зі ғана емес, курстас достарының басын қосып. Жігіттермен тілдесіп к рді, құптағандары к п, сақтанғандар да бар. Тәртіп бұзылса, іс насырға шапса, оқуымыздан шығарады, қудалайды дескендер де табылды. Ақыры жалғыз кеткен. Бұл келсе, қаптаған милиция. Алаңның қызуы к теріліп, қызуы к тергеніңіз не жалыны аспанға шапшып тұр екен. Іле т белес басталған. Құтты жасанған жауға қарсы аттанған Кенесары жасағының әскері сияқты. Олардың қолында сойыл, шоқпары болды ғой, бұлардың қолында дым жоқ. Кеуделерінде намыс қана бар. Ал солдаттар болса аямай жосылды. Қойға тиген аш қасқыр тәрізді. Жігіттен қыз жет екен. Қазақтың қыздарының қайсарлылығына таң қалған, намысына тәнті болған. Небір жігіттер арыстанша арпалысып қыздарды қорғады, жас жігіттерді қорғады. з кеуделерін оққа тосты. Алдыңғы қатарда тұрған қарак з қарындастар аузын арандай ашып ұмтылған иттен де, иттен де зәрлі, қорқынышты солдаттардан да қаймыққан жоқ. Қалың топ лықси шетінеп, сай-саланы қуалай аққан к ктемдегі қызыл судай к бесі с гіле бастаған. Жоғары курстың студенттері мұны «Макаревич» деп атайтын. Лақап аты. Қоршауда қалыңқырап бара жатқан бұны арашалап алып шыққан. Тағы да толқу. Оң мен солын адам ажыратып болмастай. Ымырт үйіріле күн күрт суытты. Үй-үйдің арасымен жортып жүріп жатақханаға қайтқан. Таңертең институтқа келсе, гу-гу әңгіме. ншейінде қарасын к п к рсете бермейтін факультет декандары, қилы- қилы қоғамдық ұйымдардың басшылары жиналып қалыпты. Жастарды сабырға шақырып жатыр. Бұл жатақханаға қайтып оралып, киініп алып қайта барған. Дәл сол күні «Метель» операциясы басталды. Нағыз қырғынды енді к рді. Тәртіп сақшыларынан емес, заводтың жұмысшыларынан. Қолдарында темір таяқ. Қазақтың жастарында жеті атасының кегі бардай желпініп жүр. Таудай-таудай машиналар су атып жатыр. Халық теңіздей толқиды. п-сәтте үсті-басы мұз сауытқа айналған. уелі жұрт сабырлы еді, сұмдық кейін басталды. Іргесі с гілген к ппен бірге қашқан, қолдарына жұмыр темір ұстаған екі жұмысшы қуып берді. Сәтбаев к шесінің бойындағы арыққа к лденеңдей құлағаны есінде. Қуған екеуі темір таяқтарымен сабап жатыр. Бір соққы басына тиген. Есеңгіреп кетіпті. Есін бір жиса, жан ұшырып ұмтылып келе жатқан қазақ жігіттерін к рді. Медицина институтында оқитын Серік деген жігіт екен, қасында бір топ жолдастары. Екі жұмысшыға тап берген. здерінен зор шыққан соң жалы жығылған олар амалсыз шегіне берді. Басы мең-зең, қан саулап тұрса да қашқан топтың соңынан ере берген. Телерадио кешенінің тұсына келгенде, жарыла бытырады. Қоршаудың арғы бетіне қарғып түскенде әлдене былқ еткендей болды. Жұп-жұмсақ бірдеңе. С йтсе, қансырап жатқан қаншама жұрт. лгілерден амандық-саулық сұрасып, танысып жатыр. Осы жерде қансыраған жігіттердің жарасын қыздар таңып берді. здерінің к йлектерін жыртып. Сол бір сурет мәңгілік есінде. Кейінгі таусылып бітпес тергеу, сұрақ-жауап. Ел к рген қиындықты бұл да к рді. Т зді, сенді. Желтоқсанда елге қорған болған жастардың үміті ақталып, туған ел тәуелсіздік алды. Қазір Мұрат Бекенов ткен мірдің сол бір қиын қыстау күндерін еске алғанда, ең алдымен, Алаштың аруларының қайсарлығына тәнті болады. Анасы қайсар жұрттың баласы қайдан жасық болсын. Жарқылдаған алмас қылыштай қайратты жұрттың қашанда бағы басым боларына сенімі де мол. Біз бүгін желтоқсаншы Мұрат Бекеновтың жан сырының жарым парағын ғана жаза алдық. йткені, с з к п болғанымен, к лем шектеулі. йтсе де, теңіздің дәмі тамшысынан белгілі болады дегендей, біз сабақтаған с здің астарындағы уытынан-ақ ұлағатын ұғуға болатын шығар.
№51 (623) 16 желтоқсан 2016 жыл Қазақстанның жаңа тарихының мағынасы мен мазмұны кемел, жарқын беттері болып саналатын бұл күндері ткен жылдардың жемісін, қол жеткен табыстарымызды саралай салмақтап, жаһан дүниеге жария етіп айтудан айтып жатырмыз. Айту керек те. ткенді екшесек, болашақтың сара жолын бағамдаймыз. Ал ткен з алдына бір белес. Ол белестің салмақты сабағы бар. «Жас қазақ» газетінің К кшетау ңірінде ткізген конференциясына Қазақстан Халқы Ақмола ассамблеясы т рағасының орынбасары, хатшылық басшысы Марал Жақыпова, Ерейментау ауданындағы «Возрождение» татар мәдени ұйымының т райымы Файруза Бахматова, Заречный селолық округінің әкімі, Қоғамдық келісім кеңесінің т райымы Наталья Милюк, К кшетау қалалық емханасының терапевт дәрігері, «Бари» армян этномәдени орталығының мүшесі Арминэ Тороян қатысты.
дәстүрлі түрде ткізілетін конференциясына қош келдіңіздер! Марал Қажыкенқызы, с з басын тәуелсіздік тағылымдары т ңірегінен сабақтасақ. Алдымен біз үшін қастерлі де қымбатты Тәуелсіздіктің отандастарымызға берген жарқын сыйы туралы айта кетсеңіз?
ел Тәуелсіздігінің 25 жылдығы қарсаңында ткізілген Қазақстан халқы Ассамблеясының ХХІҮ сессиясында «Мәңгілік ел» патриоттық актісі қабылданғаны белгілі. Бұл актіге отбасымыз бен Отанымыздың амандығы, бірлік пен татулық, әрқайсымыз з еңбегімізбен к гертетін еліміздің ертеңіне деген сенімі зек болған. Бүгінгі таңда біздің облыста 39 этномәдени және қоғамдық бірлестіктер жұмыс істейді. К кшетау мен Қорғалжынның кең жазира ңірін жайлаған сандаған ұлттар мен ұлыстарға ақ бесік болып отырған осынау лкедегі татулықтың тірегі ұлтаралық келісімді жүзеге асырудың арқасында кеңінен қанат жайып келеді. сіресе, тәуелсіздік жылдары. Қазір біз сүттей ұйып отырсақ, ол ең алдымен осы бірліктің нәтижесінде. Этномәдени бірлестіктер здерінің ұлттық ділін, салт-дәстүрін, әдет- ғұрпын қайтадан жаңғыртып, дамыту жолындағы жұмыстарын ширата түсті. рбір этномәдени бірлестік «Қоғамдық келісім» мемлекеттік мекемесімен «бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығарып» ымыраласқан байланыста жұмыс істеуде. Осындай жанды жұмыстардың нәтижесінде этносаралық және конфессияаралық татулық тамырын тереңге жайып келеді. Қарапайым тілмен айтсақ, әрбір ұлт зінің ұлттық кейпін сақтап, тілі мен салт- дәстүрін дамытуға барынша мүмкіндік туғызылған. Облыс орталығында және к птеген аудандарда зге ұлттардың тілдерін оқытып үйретуге арналған кешкілік мектептер жұмыс істейді. Жекелеген ұлт кілдері здерінің ұлттық мерекелерін кең к лемде атап туге бастамашы болуда. р ұлттың зіне тән ұлттық мұрасы сақталып, оны жарқыратып к рсетуге, достықтың дәнекері етуге мүмкіндік тудырылған. Осы жұмыстардың бәрі айналып келгенде, Тәуелсіздіктің жемісі деп толығымен айтуға болады. Ассамблея жылы деп жарияланған былтырғы 2015 жылы к пұлтты мемлекеттің ең басты байлығы – халқымыздың бірлігі екенін айқын к рсетіп берді. Шынында да, бірлік бар жерде тірліктің болатындығы баршаға белгілі. Ұлттық мәдени к пшілік шараларды мазмұнды етіп ткізудің арқасында облыстағы қоғамдық-саяси, мәдени міріміз мәнді бола түседі. Сонда ғана біз бір-біріміздің к кірегіміздегі к ңіл- күйді түсініп, жақындаса түсеміз. Бұл да халықтың уақыт талабына сәйкес бірігу қажеттігін түсінуі. Осы орайда бізді қандай күш біріктіреді дейтін болсақ, ол ең алдымен с з жоқ тәуелсізідігімізді нығайту, оның тұғырын биіктету екендігі талас тудырмайды. : Файруза Нәсіпқызы, тәуелсіздіктің тұғырын биіктетін бірінші тілек ел ішіндегі ауызбірлік ынтымаққа байланысты. Осы бағытта Ерейменнің ен т сін жайлаған елде қандай иман жүзді шаруалар атқарылып жатыр?
зіндік маңызды тарихи оқиғаларымен есте қалып жатады. Биылғы жыл да айшықты сондай оқиғаларға толы. Ең бастысы, ел Тәуелсіздігінің 25 жылдығы барша қазақстандықтар үшін, әсіресе қазақ халқымен ежелден бауырлас, дәмдес, сыйлас осы елдегі татар диаспорасы үшін барынша құнды.
«К ппен к рген ұлы той» дегендей, біздің ата-бабаларымыздың да кезінде барлық замана қиындығын жергілікті халықпен бірге ткергені, ндірістің әр саласында қоян-қолтық араласып еңбек еткені, қолда барын тең б ліскені анық. Еңбегімен елге танылған, халық шаруашылығын ркендетуге үн қосқан ардақты аға буын ардагерлеріміз Ерейментау ңірінде аз емес. ке-шешеміздің аузынан естіген естелік-деректерді, дәуір оқиғаларын бүгінде з ұрпағымызға жеткізуді, игілікті ісін үлгі- неге ретінде құлақтарына құйып отыруды т л парызымыз санаймыз. Осының бәрі атадан балаға дарыған отбасылық тәрбие нышаны. Тәуелсіздіктің татар халқына жақсылық шарапаты мол болды. Біздің жұрт түпкі ел қазақпен тағдырлас. Ел басына күн туған талай-талай алмағайып замандарды екі халық бірдей к рген. Кешегі кеңес заманында да жергілікті ұлт кілдері сияқты біздің татар жұртының да к рмеген қиянаты жоқ. згесін былай қойғанда, ұлттық болмысымыздан түгел дерлік айырылып қала жаздадық. Татар тілі тұтқырланып, біздің ұлттың жасы түгіл жасамысы орыстілді болып кетті. Шынын айту керек, ол кезде татар тілін оқыту, оның ұлттық мәдениеті мен салт-дәстүрімізді насихаттау ңіміз түгіл, түсімізге де кірмейтін. Енді аз уақыттың ішінде түгел орыстанып кетер едік. Бұл – ақиқат. Тәуелсіздік алғаннан кейін ақ түйенің қарны жарылды. Татар қауымы зінің ткен тарихын танып, к мескі тартқан салт-дәстүрін қайтадан жаңғыртып, уақыттың тозаңынан аршып алып, алпыс екі тамырына қан жүгіртуде. Тәуелсіз еліміздің міріндегі әрбір айтулы күннің, әрбір үлкенді-кішілі мәдени-танымдық шараның біз үшін әрқашан маңызы зор. Сондықтан, алдағы уақытта осыған бар күш- жігерімізбен лайықты үлесімізді қоспақпыз.
Ел Тәуелсіздігінің 25 жылдығы мерекесі атқарылған шаруаларды безбендейтін кезең ғой. Сіздердің селолық округтеріңіздің табысы баршаға белгілі. Осы береке-бірліктің сыры неде? : Тәуелсіздік - тәтті ұғым. Соңғы жылдары бірлік пен түсіністіктің арқасында шалғайдағы шағын елді мекендердің түтіні түзу ұшуда. Жергілікті қазақ халқында «Ынтымақ бар жерде, ырыс бар» дейтін әдемі с з бар. Сол ынтымақты нығайту жолында ассамблея зор еңбек етіп жатыр. Атап айтқанда, Қазақстан халқы Ассамблеясының қоғамдық келісім кеңестері ұлтаралық бірлікті нығайтып, азаматтық қоғамды қалыптастыруда жетекші р л атқарады. Мұндай кеңестер әр ңірде бар, әрі атқарып жатқан жұмыстары з нәтижесін беруде. Тәуелсіздіктің шағын ұлттарға, олардың ғасырлар бойы жалғасып келе жатқан зіндік ұлттық болмысын, жасарған заманның жаңғырған бейнесімен бірге сәулеленуіне тигізген жақсылық шарапаты тілмен айтып жеткізгісіз. Егер тәуелсіздік таңы атпағанда, қазақтың кең даласын жайлаған, оның ішінде бір ғана облыста ондап саналатын шағын ұлт кілдері здерінің ұлттық бейнесінен мүлде ажырап қалар еді. Мен үшін ең алдымен, тәуелсіздік әр ұлттың ұлттық құндылығын сақтауымен ардақты. Рас, елдегі экономикалық, әлеуметтік- тұрмыстық жағдайлар жаңа нарық саясатымен түбегейлі згеріске түсті. Ол туралы сала мамандары здері айта жатар. Менің айтпағым, тәуелсіздік ұлттар арасындағы әділетті қалпына келтірген саяси оқиға болды.
Ақмола ңірі жүздеген ұлттар мен ұлыстардың қонысы болып отыр. Ұлттар арасындағы достықтың дәнекері неде деп ойлайсыз?
ұлтаралық келісім мәселесіне зор к ңіл б ліп отырған мемлекет. Елімізде барлық ұлттардың еркін еңбек етуіне, сүйікті кәсібімен шұғылдануына, қаласа, саясатпен айналысуына барлық жағдай жасалған. Мен К кшетау қалалық емханасында терапевт дәрігер болып жұмыс істеймін. Күн сайын 20-25 адамды қабылдап отырамын. Дәрігер ретінде мен үшін ең бастысы – адамдарға к мектесу. Себебі бір адамның денсаулығы оның үй- ішінің амандығының кепілі. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев бір с зінде «Дені сау ұрпақ – ұлтымыздың келешегі. Ұлт денсаулығын жақсарту әр кез мемлекеттік саясаттың басым бағыттарының бірі» екенін баса атап ткен еді. Мемлекет басшысының осы тұжырымы жұмыста одан бетер жігерлендіре түседі. Жұмыстан бос уақытымды «Бари» армян этномәдени орталығында ткіземін. Қазақ халқы және армян ұлты арасында к п ұқсастық бар. сіресе, екі ұлтта да қонақжайлылық пен баршаны бауырына тартатын жайсаң мінез басым. Тарихқа к з жүгіртер болсақ, мұнда да екі ұлт ғасырлар бойы туған жерлерін жаудан қорғап, егемендікке қол жеткізу үшін аянбай күрескендігі тәнті етеді. Біздің ата-бабамыз кемелденген болашақты аңсады. Осылайша, екі халық бұл күндері з тәуелсіздігіне қол жеткізіп, мемлекеттерінің толыққанды дамуы үшін аянбай еңбек етуде. Елдің бірлігі аға мен інінің, к рші-қолаң, туған-туыстың арасындағы зара ынтымақ пен ыстық ықыластан бастау алады. Осы орайда, біздің жазушыларымыз бен ақындарымыздың арасында рбіген достықты айтпай кетуге болмас. йгілі әншілеріміз Күләш пен Гоар те жақын құрбылар болған. Армян Виктор Амбарцумян жұлдыздар жүйесін зерттесе, Қаныш Сәтбаев жер қойнауын барлады. Ал армян ұлтының кілі Левон Мирзоянды қазақ халқы «мырзажан» деп құрмет тұтқан. Иә, шынымен қаншама ұлт пен ұлыстың кiлi бiрге тұрып, бiрге жасап, бiр мақсатқа жұмылып мiр сүрiп келе жатқан қазақ елінде достық ұғымының мәні те тереңде. Бізде ұлтаралық қатынастың жақсы жолға қойылуы ынтымақтастық пен ұрпақтар сабақтастығын мейлiнше ркендетуге септігін тигізуде. Тағдырдың тәлкегіне ұшыраған этнос кілдерімен бір үзім нанды б лісіп жеп, үйіне паналата білген қазақ халқы дарқан к ңіл, қонақжай. Осы ретте, Тәуелсіздіктің 25-ші белесінде тұңғыш рет Алғыс айту күнін атап туіміз тектен-тек емес. Бұл бүгінгі таңда Қазақстандағы бірлік пен ынтымаққа негізделген мемлекеттік саясаттың жанды к рінісі. Алғыс айту арқылы адамдар арасындағы түсіністіктің, сыйластықтың жаңа қыры ашылады. Түрлі этнос кілдері бір-біріне ризашылық білдіріп, риясыз к ңіл танытуы халқымыздың тыныштығын бекемдей түсетініне с з бар ма?!. Алғыс айту күнінің негізгі нышаны кәдімгі қазақтар сүттен жасайтын құрт болды. К пшілік сүйсіне жейтін тағамның таңдалуының сыры да б лек. Тоталитарлық кезеңнің қасіретті жылдарында зге елдерден мәжбүрлі түрде қоныс аударған адамдар санында шек болмады. Сол кезде жоқшылықтың тауқыметін к ріп отырған қазақ халқы қолдан келгенше, оларға к мектесуге тырысып бақты. Олар АЛЖИР тұтқындарын да құрт лақтыру арқылы аштықтан құтқарудың амалын тапқан еді. Міне, қазақ халқының осы бір ұлттық тағамы қаншама адамның мірін сақтап, халықтар арасындағы достықты нығайта түсті. Бүгінде біздегі барлық ұлт кілдерін Қазақстанға деген шексіз сүйіспеншілік біріктіреді. Тағдыр тауқыметін бастан кешкен ұлттардың жергілікті ұлттың осы бір қадір- қасиетін білуі зге мемлекеттерге үлгі болар ынтымақтастықты бекем сақтап келеді.
ï Þ ¾ ¾ ӘÞ , ¾ 6
www.ja w.jasqazaq.kz E-mail: jas_qazaq@l.ru sqazaq.kz E-mail: jas_qazaq@l.ru «ЖАС ҚАЗАҚ» «ЖАС ҚАЗАҚ» КОНФЕРЕНЦИЯСЫ КОНФЕРЕНЦИЯСЫ КӨКШЕТАУ КӨКШЕТАУ Нұрсұлтан НАЗАРБАЕВ, Нұрсұлтан НАЗАРБАЕВ, Қазақстан Республикасының Президенті: Қазақстан Республикасының Президенті: «Заман ағымы бізді Қазақстан Республикасы тұңғыш рет тәуелсіз ел ретінде «Заман ағымы бізді Қазақстан Республикасы тұңғыш рет тәуелсіз ел ретінде әлемге әйгіленген тарихи дата – 1991 жылдың 16 желтоқсанынан күн сайын, әлемге әйгіленген тарихи дата – 1991 жылдың 16 желтоқсанынан күн сайын, сағат сайын алыстатып барады. Біз жыл өткен сайын сол бір тарихи таңдаудың сағат сайын алыстатып барады. Біз жыл өткен сайын сол бір тарихи таңдаудың сарқылмас құдыретін жан жүрегімізбен түсінеміз. Ол – егемен мемлекетте сарқылмас құдыретін жан жүрегімізбен түсінеміз. Ол – егемен мемлекетте бейбітшілік пен келісімде, өзара сенімде азат өмір сүру таңдауы. Ол туған бейбітшілік пен келісімде, өзара сенімде азат өмір сүру таңдауы. Ол туған жеріміздің қазынасы мен қазба байлығына дербес иелік етіп, барша қоғамның жеріміздің қазынасы мен қазба байлығына дербес иелік етіп, барша қоғамның игілігі үшін өз қалауымызбен жұмсау таңдауы. Ол – өз тағдырымызды өзіміз игілігі үшін өз қалауымызбен жұмсау таңдауы. Ол – өз тағдырымызды өзіміз айқындау, болашағымызды өз қолымызбен жасау таңдауы. Біздің жаңа айқындау, болашағымызды өз қолымызбен жасау таңдауы. Біздің жаңа Қазақстанымыз жарық жұлдыз болып дүниеге келді. Баршамызды Тәуелсіздіктің Қазақстанымыз жарық жұлдыз болып дүниеге келді. Баршамызды Тәуелсіздіктің Ұлы рухы жебейді, біріктіреді, бойымызға қуат беріп, сенімімізді нығайтады» Ұлы рухы жебейді, біріктіреді, бойымызға қуат беріп, сенімімізді нығайтады» Үстіміздегі жыл әрбір отандасымыз үшін естен кетпес оқиғаларға, айрықша мәртебелі, көл-көсір қуанышқа толы, мерейі мелтектеген мерекелі жыл. Олай болатындығы, ықылым заманнан бері баһадүр бабаларымыз ет жүрегі елжіреп аңсаған ұлы Тәуелсіздіктің 25 жылдық мерекесін алты Алашқа сауын айтып тойлау үстіндеміз. Той үстінде ғана емес, алқалаған терең ой үстіндеміз. Тойдың жөні өз алдына, ой теңіздей терең, иірімдей тұңғиық. ғасырлар бойы туған жерлерін жаудан қорғап, егемендікке қол жеткізу үшін аянбай күрескендігі тәнті етеді. Біздің ата-бабамыз кемелденген болашақты аңсады. Осылайша, екі халық бұл күндері з тәуелсіздігіне қол жеткізіп, мемлекеттерінің толыққанды дамуы үшін аянбай еңбек етуде. Е і бі і і і і і ОТАНЫ БІРДІҢ – ОТАНЫ БІРДІҢ – ТІЛЕГІ БІР ТІЛЕГІ БІР ï ¾ №51 (623) 16 желтоқсан 2016 жыл 7
w.jasqazaq.kz E-mail: jas_qazaq@mail.ru sqazaq.kz E-mail: jas_qazaq@mail.ru РУХ РУХ Жан жаралап, жүрек сыздатқан отбасылық драманы Баукең де бастан ткеріпті. Жаужүрек қолбасшы да қамығады екен. Қарауындағы қалың әскерімен қан майданға екі жүз жеті мәрте кіріп, аман шыққан даңқты сардар жеке мірінің қалтарыс-қырларын ашып айтпағанымен, жоғарыдағыдай с збен тұспалдап қана жеткізеді. Тегінде, «Мен де адаммын жаралған сүйек-еттен» деп зі де жырлағанындай, бұл тұрғыдағы Бауыржан мұңын тереңірек түйсінгісі келген адам оның орыс тілінде жазылған «Она» деп аталатын шағын әңгімесіне зер салғаны ж н-ау. Автор бір-бірін сүйген екі адамның арасындағы аса нәзік те күрделі тартыстар сырын: «Қасірет тек топастарға ғана тән емес, йткені, олар қайғы-мұң дегеннің не екенін түсіне алмайды» деген эпиграфпен бастайды. «Бәукеш! Сенен хабар ала алмай к зіміз т рт болды ғой. Тым болмаса, дұспан к зі етіп, екі айда бір хат жазбағаныңа жол болсын! Күнде хатшының жолын тосумен отырамыз. Бақытыңды қолыңа алып, «Айналдым» дейтін с здеріңді екі айда бір рет есіңе түсірмедің бе?! Ол сені айтпайтын сағаты жоқ. Күннен-күнге ақылы кіріп келеді. Қазір, тіпті анық с йлейтін болды. «Мен темекі тартпаймын, орысша с йлемеймін, папам ұрсады, папам маған ойыншықтар әкеледі» дейді. Не болмаса, орындықтарды жатқызып қойып, мініп алады да, «Бекбай болдым, папаға барайықшы!» дейді. Ақылды-ақылды с здер с йлейді. «Ух, папамды сағындым ғой!» деп қояды. Маған: «Мама, жылама, папашым келеді ғой!» дейді. Ол сені шын сағынып жүр, к шеде әскерше киінген кісі к рсе болды «папа ғой» деп қарап тұрады. Осындағылардың «күбір-күбірін» жазайын десем, хабарласпай қойдың ғой. Біреулерге жағып, біреулерге жақпай кеткен жайың бар. «Сол айтып кетіп еді» деп айтуға қаймығатын үлкендер де бар к рінеді. Бірақ к пшілік аузында – істеп, айтып кеткендеріңе ризалықтары ғана айтылып жүр. К п риза саған. К п жұрт сенің хабарыңды менен сұрайды, сұраған сайын ұяламын, жамандығымнан сенен хабар ала алмай жүрген адам сияқтымын. «Иә, хабар келіп тұрады, хат алдым, телеграмма алдым» деп айтып қойдым елге. Менен басқа телеграмм, хат алған адамдар бар к рінеді». Бауыржан Момышұлының алғашқы зайыбы Бибіжамал Мұхамеджанова жазған осы хаттың мазмұнынан-ақ кімге, қашан және қандай жағдайда жазылғаны түсінікті болып тұр. Баукең сонау 1943 жылы майдан даласынан Алматыға демалысқа келіп, қазақ зиялыларының арасында дәріс оқып, бірталай жүріп қайтатын белгілі сапарынан кейін араға жарықшақ түскен сияқты. йтеуір не пәленің киліккенін кім білсін, Баукең осыдан кейін әйелімен хабарды үзіп, ұзақ уақыт тым-тырыс қалғандай. Содан Алматыға елуінші жылдардың орта тұсында бір-ақ оралады. Бұл жәйттің жай-жапсарын сол кезеңде Бибіжамал апаймен бірге жұмыс істеген қазіргі қарт сатирик, о тұста жиырма екі жасар жігіт Мыңбай Рәш жетігірек біледі: – «Лениншіл жас» газетіне алғаш жұмысқа орналасқан сәттерім күні бүгінгідей жадымда. 1952 жыл. Машбюроға кірсем, толықша, қызыл шырайлы келген, әдемі бір келіншек отыр екен. Жұрттың бәрі «Жамал апай, Жамал апай» дейді. – «Бұл қай Жамал апай?» – «Ойбай-ау, Баукеңнің бәйбішесі!». – «А-а-а!». Содан бастап білем. Машинистка к рінеді. О кезде компьютер деген түске де кірмейді. Біз – журналистер жазып келеміз де, диктовкаға отырамыз. О кісі сартылдатып басады. Керемет маман. Бір қате жібермейтін. дебиет, тарих жағынан да білімдар кісі, қайта, жұмыс үстінде біздің қатемізді кәнігі редактордай ж ндеп жіберіп отыратын. Кәкімжан Қазыбаев, Сапар Байжанов, білфайыз Ыдырысов, Нығмет Ғабдуллин тағы басқалары бар, бірге істедік. Адами қасиеті ғажап Жәмкең бәрімізге қамқор еді-ау! те кеңпейіл жан. Содан қызық болды арада бірталай ткенде. Жәкең ерекше жарқылдап, айрықша бір қуаныш құшағына б леніп, нұрланып келді жұмысқа. Сүйтсек, Бауыржан Момышұлы отставкаға шығып келе жатыр екен. «Ойбай, біз де барамыз!» деп ре к теріліп, Баукеңді перроннан қарақұрым халық, тіпті бүкіл Алматы болып қарсы алдық десе, шындық енді. Со кездегі Калинин мен Фурманов к шесінің мүйісіндегі үйіне дейін еріп келдік. Қазір жасырып-жабары жоқ, Жәмкең жар дегендегі жалғыз бәйбішесі еді ғой Баукеңнің. Анау Бақытжандай баланы дүниеге әкелген; к ңілі дарқан, дастарқаны да керемет кең; соғыстан кейінгі жұтаңдау кездерде бәріміздің екінші анамыздай болған берекелі адам-ды. Баукеңді күйеуі емес, баласындай мәпелейтін. Алдынан шығып, бір ауыз шалыс с з айтпайтын ғой. «Баукең» дейтін де отыратын. Бірақ Құдай- тағала, енді... Бірге тұрмады к п... Бір, мінез болады ғой адамда... Жәмекең мейірімінің шексіздігі сонша, мысалы, Мыңбай аға айтып ткен Кәкімжан Қазыбаев зайыбы Орыншаны келін етіп осы Баукең мен Жамал апайымыздың шаңырағына түсіреді. Ол кезеңдерді Орынша апай да сонша бір сағынышпен әңгімелейді: – 1956 жылы шілде айында Кәкең екеуміз бас қосып, Баукең мен Жамал апаның үйіне түстім мен. Сонда бірнеше ай тұрдық. Үйлері екі б лме, кетейік десек жібермейді. Баукеңе күні- түн демей қонақтары келіп жатады, сонда апай тамақтың бәрін зі әзірлеп, мен соны дастарқанға тасимын. Ас пісірісейін десем, сен әуре болма, одан да ана кісілердің әңгімесін тыңда, бәрін зім-ақ даярлаймын деп, қазан-ошаққа жуытпайды. «Лениншіл жастың» жігіттері пәтерде тұрса да, бәрі кезектесіп Баукеңді қонаққа шақыратын еді. Біз қоса еріп бара жатамыз. Онсыз да сымбатты Бауыржан аға офицерлік киімін киіп алғанда, тіпті сонадайдан к з тартады. Ұзын бойлы, қыр мұрынды, жанары шоқтай жайнаған, адам қарай алмайтындай ткір к зді кісі-тін. Ал апай жолдасының сәл иығынан келетін сұлуша, ақсары келіншек. Жамал
апа, шынында да, жанының шуақтылығымен бірге, назар аудартатындай келбетті де кісі екен. Со тұстағы зиялы қауым әйгілі биші Шара Жиенқұлова мен кезінде Қазақ қыздар педагогикалық институтының ректоры болған Тұрсын Мырзабекованы және Бауыржан ағамыздың жары Жамал апайды «Алматының үш сұлуы» деп атапты. Айтса айтқандай-ақ, Бибіжамал Мұхамеджанқызының да әсем жан әлемі мен сыртқы к ркі үйлесіп, аса бір нұрлы адам екенін әйгілеп тұрса керек. – Жәмекеңнің үстінде қызғылт крепдешин к йлегі болатын, – деп с з жалғайды Орынша тәте. – Басына желкесінен байлап ақ жібек орамал тартады. Қалжыңы бар кісі. Баукеңе еркелеп с йлейтін. Со кезде Баукең – қырық жетіде, Бибіжамал апай қырық екі жаста екен ғой. Қонаққа барған кезімізде аға ертерек қайтқысы келеді, апай отыра тұруды қалайды. Маған үйден шығарда: «Орынша, Баукең кетем десе, аға, біразырақ отырсаңыздаршы деші, сонда аялдар ма екен» деп ескертеді. Бәрібір к п б гей алмаушы едік. Ал зіміз түнделетіп, кешірек қайтамыз. Сонда Жәмкең еш ренжімей есік ашады. Баукең үйде жоқ болады... Орынша апайдың айтуынша, бұлардан кейін жас Шерхан Мұртаза да қалыңдығы Мәрияны алғаш келін етіп осы үйдің босағасынан аттатады. Қысқасы, Баукең шаңырағындағы шаттық талайды тамсантқан. йткенмен, арада алты- жеті ай ткенде мұның алдында да ұзақ уақыт сыртта әскери қызметте жүрген батыр үйге келуді сирете бастайды да, күндердің бір күнінде басқа жанмен к ңіл қосып тынады. Орынша тәтеміз күрсініп қояды: – Е-е-е... Несін айта берейік... Сондай жағдайларды апай маған білдіргісі келмейтін. Баукеңдей адамды қию да оңай емес қой. Жәмкең жылайды сондай сәттерде... Кетпесін дейтіні жалғыз қалғысы келмейді екен ғой. Қазір есіме түсіп, ойлаймын ғой соны. Біз, әйтеуір қол үзген жоқпыз о кісіден. ле- лгенше араласып тұрдық. Кәкең де туған анасындай аялаушы еді. Барған сайын жылайтын к рінеді. «Ол да кетті тастап, сендер де кеттіңдер з беттеріңмен» деп. Бірақ Баукеңнің бір кереметтігі, мүлде тастап кеткен жоқ Жәмкеңді... Асыл анасын Бақытжан Момышұлы аға да емірене еске алады. Бұ кісінің с зінен Жәмекең туралы кейбір тосын деректерге кезігер едік. (¾ ә ¾ә 2006 Þ . – . .): – Анамның т ркіні – Қарағанды облысының Қарқаралы ауданы. Нағашы аталарым Алматыға 1860-шы жылдары келіп қоныстаныпты. Содан тұрақтап, жақсы тұрмыс құрған. Қазіргі аэровокзалдың орнында сол ағайынды Сүлеймен, Мүмсары деген к пестердің жайлары тұрады екен. Қаракесек бабамыздан тараған кісілер. Бекмұхамед, Досмұхамед, Жақыпбек дегендер тіпті. Осылардың бірінен Мұхамеджан атам туады. Одан – Ахметжан нағашым және апалы-сіңлілі Бибінұр апам мен Бибіжамал анам туған. Мені тәрбиелеген, негізінен, сол Бибінұр апам. Неге десеңіз, анам к біне жұмыстан босай алмайтын. Орысша оқыдым. О кезде Алматыда қазақша білім беретін бір ғана 12-ші мектеп-интернат болыпты. Оған шалғай облыстардан келетін малшылардың ұл-қыздары мен жетім балалар ғана қабылданған к рінеді. Сондықтан амалсыз орыс мектебіне берген сияқты. йтеуір әкем мені каникул сайын пойызға отырғызып ауылға, Жуалыға жіберетін-ді. Енді ойласам, елге жат болып кетпесін, атажұртынан тамыры үзілмесін дейді екен ғой. Жаздай ауылда жүргенде ызаланып, жынданған кездерім де есімде. Себебі жолдастарымның бәрі демалыста не Қара теңізге «Артекке», болмаса, Балтық жағалауына, Мәскеу, Ленинград, Киевке кетеді. Қалай ызаланбайсың. Бірақ Құдайға шүкір, әкем қауіптенгендей, тамырым шабыла қойған жоқ. Анам қазақ басылымында жұмыс істегендіктен, үйге қаладағы жас журналистермен қатар, елдің түкпір-түкпірінен келетін тілшілер де жиі соғатын. Тіпті кейбірі недәуір уақыт бірге тұрды. Мақсұт ағай, Қабдолла Тілемісов аға келгендерінде домбыра тартушы еді. Саттар Б лдекбаев ағаммен әдебиет т ңірегінде к п әңгімелесетінбіз. Ал Кәкімжан Қазыбаев туған ағамдай болып кеткен адам. Мұны айтып отырған себебім, қазақ иісін бірталай сіңірдім. Соның зінде тілім шорқақтау болып қалды. Қалай дегенмен, қаланың баласысың. Қазір де, кінішке қарай, орысша жазамын. Оны біреулер оқиды, біреулер оқымайды. Бірақ зім үшін керек нәрсе... Бәкең де, жаңылыспасақ, ке рухына қатысты үш кітап жазды. «Восхождение к отцу», «Во имя отца», «Сыновья великого волка» дейтін дүниелер. Зерделі оқырман осы туындылардың ішінен Жамал ананың да ғажайып бейнесін жолықтырады. Бәкең майда қоңыр даусымен жан тербеткендей ақтарыла т гіледі: – Сонан кейін есімде қалғаны – Күләш тәте Байсейітова. О кісі жиі соғатын біздің үйге. Менің анам сахнаға шығып к рмеген адам. Бірақ үйде Күләш апай екеуі қосылғанда мамам әнді кәдімгіше шырқататын. 1-ші жилкомбинатта тұрдық. Қазіргі Қабанбай атамыз бен Фурманов к шелерінің қиылысы. 2-ші жилкомбинатта Дмитрий Снегин, Тайыр Жароков, Жұмағали Саин ағалар тұрған. 3-ші жилкомбинатта Кәрім аға Мыңбаев, Жұбан аға Молдағалиев, лжаппар ағалар бар. Нағыз мәдени орталық десе артық емес. Бәрі бір-бірімен керемет араласатын. «Лениншіл жастан» да келетін адамдар к п. Анам кейде «үлкен шәугімді қой» деп звондайды. Демек, журналист ағаларым келеді деген с з. Бірден түсінемін. «Кіші шәйнекті қой» десе, зі ғана келеді. Мен де шешеме анда-санда коммутатор арқылы қоңырау шалып тұрушы едім. Онан кейін цифрлы телефондар келді ғой. 53-48 н мері арқылы теретінмін. Мұны да ұмытпаппын... Бақытжан аға тоғыз-он жасар кезінде үріккен аттан жығылып мерт болған зінің Шолпан әпкесі есіне түскенде к зі боталап, бірталай қамығып қалады: – Жайлауда бәйгеге жаратып отырған ат екен. Басы қатты. Алматы аймағы ауылдарының бірі анамды қонаққа шақырған секілді. Ондағылар тау ішінде Шолпанды батырдың қызы деп атқа мінгізеді. Атақты сәйгүлік к рінеді. Жазмыш па... Содан құлаған. кем қырқыншы жылға дейін анаммен бірге Қиыр Шығыста, одан Житомирде әскери қызметте жүрген ғой. Сонда араларындағы осы кішкентай Шолпанның пойызда келе жатқандағы, қалт еткенде қыдыруға шыққандағы, ойнап жүрген сәттеріндегі құлындай құлдыраңдап жүгірген, ішек-сілесі қатып күлген әрбір қылығына сүйсініп, достарына менің тентек қызым с йтті деп мәз болып, аузынан тастамай айтып отырады екен. Перзент лімі оңай тие ме. Соны есіне түскен сайын, «қарамадың, ие болмадың» деп анамнан к ргендей болып, қатты қиялданатын еді... Шолпан, расында да, әкесі іштей зор үміт күткен те алғыр бүлдіршін болыпты. Қапияда сүйікті қызынан айырылуы батырдың жүрегін қансыратып, мәңгілік жазылмайтын жараға айналған. – Мен де жастай мертігіп, к п азап шектім. Кейін бірде әкемнің: «Ежелгі ұғым бойынша ата-баба, әке-шешенің күнәсін ұрпағы к теретін түсінік бар ғой. Сол, тегінде, рас нәрсе. Қазақ «зауал» дегенді бекер айтпайды. рбір теріс әрекетің алдыңнан шығатын сәт туады. Қанша жалтарсаң да жауаптан құтыла алмайсың. Мен де елімді қорғадым дегеніммен, к п қан т ккенім анық. Сонда маған қарсы атылған оқ жазатайым саған тиіп кетпеді ме екен?!» деп толғанғаны есімде.
Бәкең ата-анасының ажыраған сәтіне келгенде күбірлеп, үні құмыға шығады: – кемнің іргені аулақ салуы, әрине, анама жеңіл тимеді. Бірақ бәріне де шыдады. Кішкентай кезімде мен де налыдым ғой енді талай... К п жәйтті терең түсіне қоймасам да, ренжідім, кпеледім әкеме... Бұл қалай, неге кетті, неге қасымызда болмайды, неге бірге тұрмаймыз дегендей. Сонда анам: « кеңді с кпе! кеңді ешқашан да жамандаушы болма!» деуші еді. йтеуір күдер үзген жоқ. мір бойы күтті ғой. Келе-келе з т ңірегіндегі де, қоғамдағы да тоғышарлыққа к п кезігіп, алтын басын тауға да, тасқа да соға жүріп, «достан да, дұшпаннан да к ңілі қайтқан» Баукең де Жамалдай асыл жарын ойлап, қатты торыққан екен. – Қандык йлек досы Дмитрий Снегин бір кітабында әкемнің кейін з қателігін түсініп, к зіне жас алғанын алғаш рет к ргенін жазады... Біз де Снегин кітабынан сол үзіндіні келтіруді ж н к реміз: «...Одан соң алғашқы қосағым Бибіжамалды жер қойнына тапсырдым. Мен оны бәйбіше деуші ем. мірден тым жас кетті. Қазір елу үшке келер еді. Біз осыдан ширек ғасыр бұрын ажырастық ( !)... Тек соны ғана сүйіп, соны ғана аңсайтынымды терең ұғынып, жан ауыртуым үшін – оның луі керек екен. Ішім қан жылайды. «Оңбаған!» деген үндерді естимін. Бірақ жазғырушыларым сумаңдаған алақандарымен к кірек к зім ашылып, кінуімнің тек бір ғана тамшы жасын қағып алса, осының зі-ақ, балқыған қорғасындай, солардың жүректерін күйдірер еді!». Ол үн-түнсіз, қыстыға егілді».
* * * Мен Бауыржан Момышұлының 1953 жылы жазылған әлгі «Она» деп аталатын әңгімесін қазақшалағаным бар. Талай жүк арқалаған осы шығарма: «Иә, оларды ажыратқан соғыс еді» деген с йлеммен аяқталады. Біздің де кейіпкерлерімізді айырған сол сұм соғыс еді.
лардың
ң ңд ,
қазан-ошаққа жуы жігіттері пәтерде Баукеңді қонаққ бара жатамыз офицерлік ки райықшы!» дейді. Ақылды-ақылды с здер йлейді. «Ух, папамды сағындым ғой!» деп яды. Маған: «Мама, ылама, папашым леді ғой!» дейді. л сені шын ғынып жүр, шеде әскерше мен. Сонда бірнеше ай тұрдық. Үйлері екі б лме, кетейік десек жібермейді. Баукеңе күні- түн демей қонақтары келіп жатады, сонда апай тамақтың бәрін зі әзірлеп, а тасимын. Ас пісірісейін ма, одан да ана кісілердің әрін зім-ақ даярлаймын деп, екен. Қаракесек бабамыздан тараған кісілер. Бекмұхамед, Досмұхамед, Жақыпбек дегендер тіпті. Осылардың бірінен Мұхамеджан атам туады. Одан – Ахметжан нағашым және апалы-сіңлілі Бибінұр апам мен Бибіжамал анам туған. Мені тәрбиелеген, негізінен, сол Бибінұр апам. Неге десеңіз, анам к біне жұмыстан босай алмайтын. Орысша оқыдым. О кезде Алматыда қазақша білім беретін бір ғана 12-ші мектеп-интернат болыпты. Оған шалғай облыстардан келетін малшылардың ұл-қыздары мен жетім балалар кете мен соны дастарқанға т десем, сен әуре болма әңгімесін тыңда, бәр Бір тамшы жас Бір тамшы жас w w 445555555555555555555555555555 Шығарушы: « Þ » Директордың орынбасары
Бас есепшi Ә I ¾ Þ – ¾ Þ Þ : Þ Ө Бас редактордың бірінші орынбасары компьютер орталығының жетекшісі ¾ө i Þ : ¾ – ә ә ¾ – ө ә Þ – ә Ө –
i i – ï i i i i : Байқал БАЙ ДІЛОВ – Ақмола және Солтүстік Қазақстан облыстары (8 778 910 45 34) Шынаргүл ОҢАШБАЙ – Алматы облысы (8 701 503 02 76) Асқар АҚТІЛЕУ – Ақт бе облысы (8 778 523 44 96) Фарида МҰҢАЛҚЫЗЫ – Маңғыстау облысы (8 702 799 06 22) Мұхтар ШЕРІМ – Оңтүстік Қазақстан облысы (8 701 428 21 08) Айхан БАШТАШ – Осло, Норвегия mahmutba@online.no Дүйсенбек АЙБЕКОВ – Жамбыл облысы (8 705 227 45 16) Ұлдай САРИЕВА – Батыс Қазақстан облысы (8 705 150 48 30) Кезекшi редактор
050009, Алматы қаласы, Гагарин даңғылы, 93-үй (Абай даңғылының қиылысы) Телефондар: 8(727) 394-37-22; факс: 394-39-68 Бухгалтерия: тел.факс: 8(727) 394-39-67 (жарнама б лiмiнің ішкі н мірі 108) Газет 2004 жылғы 14 желтоқсанда ҚР Мәдениет, ақпарат және спорт министрлiгiнде тiркелiп, бұқаралық ақпарат құралын есепке қою туралы №5710-Г куәлiгi берiлген. Мақала авторының пiкiрi редакция к зқарасын бiлдiрмейді. Жарнама мәтініне тапсырыс беруші жауапты. Газетте жарияланған материалдар мен суреттердi сiлтемесiз к шiрiп басуға болмайды. Газет «Дәуір» ЖШС РПИК (Алматы қаласы, Қалдаяқов к шесі, 17-үй) тел: (727) 273-12-04, 273-12-54 Тапсырыс – №2125 Бағасы келiсiм бойынша Газет Қазақстанның барлық аймақтарында таралады, сондай-ақ «AirAstana», «Etihad Air ways», «Turkish Airlines», «BMI», «QazaqAir» əуежолдарының ұшақтарында бар. Айлық таралымы – 45 000 дана 8
№51 (623) 16 №51 (623) 16 желтоқсан 2016 жыл желтоқсан 2016 жыл ww www.ja w.jasqazaq.kz sqazaq.kz E-mail: jas_qazaq@mail.ru E-mail: jas_qazaq@mail.ru Орталық ұлы ойшыл бу Насыр л Фарабидың энциклопедиялық мұраларын жалғастырмақ. Сондай-ақ гуманитарлық, әлеуметтік және табиғи ғылым саласындағы ғылыми-зерттеу жобаларын бірлесіп жүзеге асыратын халықаралық алаң болады. Ректор Ғалым Мұтанов «Еуразиялық л Фараби орталығының ашылуы философқа деген түрік халқының жоғары құрметінің белгісі. Қазақ халқына достық ықыласы деп бағалануда. Бұл жобаның келешегі зор болмақ. йткені, орталық жұмысы кәсіби кадр дайындауға, ҚазҰУ ғалымдарының еңбектерін Ыстамбұл университетінің халықаралық дәрежелі баспаларында жариялауға және жарияланым белсенділігі мен жиілік к рсеткішін к теруге, сондай-ақ білім беру және ғылыми-зерттеу қызметін коммерциялауға бағытталады. ҚазҰУ профессорлары орталықта қазақ тілі, Қазақстан тарихы мен мәдениетінен сабақ беретін болады», – деп атап тті. Айта кету керек, орталықтың ашылуына « ркениеттер Альянсі» (UNAOC) Үйлестіру комитеті жұмыс тобымен уағдаластық арқасында мүмкіндік туды. Ыстамбұл университетінің басшысы, профессор Махмұт Ак ҚазҰУ ректоры Ғалым Мұтановқа қазақстандық оқу орнының жаһандық ғылыми-білім беру кеңістігіне қосылуы мен оқу орнының халықаралық дәрежеде к рсеткішті к терудегі динамикалық жаңалығы, сонымен қатар екі жақ ынтымақтастығына қосқан үлесі үшін Түркияның беделді университетінің «Құрметті доктор» атағын берді. Сонымен қатар екі тарап Түрік әлемі медиа орталығын ашу туралы зара келісімге келді. Одан б лек, негізгі серіктестер «жасыл экономика», инновация, бизнес, нертапқыштық пен патент алмасу, қолданбалы зерттеулер саласындағы зара тиімді ғылыми қызмет үшін университеттердің қабілетін біріктіруге дайын екендігін білдірді.
Түркияда Түркияда Әл Фараби Әл Фараби орталығы
орталығы Ел Тәуелсіздігінің 25 жылдығы қарсаңында Әл Фараби Еуразиялық зерттеу орталығының ашылуы Қазақстан мен Түркия ынтымақтастығын нығайтуда маңызды оқиға болды. Ашылу рәсімі Түркияның беделді оқу орны Ыстамбұл университетінде өтті. ңгіме. Харун Рашид бір күні түс к ріп, түсінде аузындағы тістері түгелдей түсіп қалады. Ерте тұрып, түс жорушыны шақырып, түсінің мазмұнын айтады. Түс жорушы: «Ей, әміршім, сенің жақын ағайын-туыстарыңның бәрі ліп, сенен басқа ешкім де қалмайды екен», – депті. Харун Рашид: «Менің бетіме баттитып қайғы толы қаралы с з айтуыңа жол болсын? Егер менің барлық ағайын- туғаным қырылып қалса, мен қайтіп күнімді ткізбекпін?» деп, түс жорушының жонына жүз дүре соғуға бұйырады. Түс жорушының зге біреуін шақыртып алып, к рген түсінің мазмұнын айтып, түсімді жорып бер дейді. Түс жорушы: «Ей, әміршім, барлық ағайын-туысқандарыңнан сенің мір жасың ұзақ болады екен» дейді. Харун Рашид: «Жалпы ақылдың жолы біреу-ақ, екеуінің де жоруы бір жерден шықты. Бірақ алғашқы жору мен соңғы жорудың парқы аспан мен жердей» деп, Халифа кейінгі түс жорушыға жүз ділда беруді бұйырады. Ей, перзентім, с здің оңы мен терісіне, ңі мен астарына айрықша мән беріп, мағыналы етіп с йлеу үшін әрекет істе. С з с йлеудің кереметтей қасиетіне, міне, осылар жатады. С йлеген с зіңнің мағынасына мән бере білмесең, мысалы, сен де бір құс сияқтысың. Мұндай құстың атын тоты дейді. Тоты құс та с йлейді, бірақ ол с здің мағынасын білмейді. Шешен кісінің с йлеген әрбір с зі халыққа түсінікті және оның зі халықтың әрбір с зін жете түсініп, жоғары дәрежеде меңгерген жағдайда ғана айтуға болады. Мұндай жандар ақылдылар тобына жатады. Ал ондай қасиеттен құралақан қалған жандар – олар да бір адам кейпіндегі жануарлар. С здің құнын дұрыс бағалай біл. йткені с з жай нәрсе емес. Білген с зіңді з орнына қойып, уақытыңды босқа ткізбеуге тырыс. Уақытты басқа ткізу – даналыққа ажал жеткізумен тең. рдайым шындықты с йле, мәнсіз с з айтуға әдеттенбе, білмейтін ілімнен с йлеп, нан талап етпе. Қандай талап болмасын, тек білетін ілім- неріңмен ғана жүзеге асады. Білмейтін ілім, нерді білемін деуден бос азаптанудан басқа түк те шықпайды. ңгіме: Ануширован діл патшаның заманында бір әйел Абузуржимеһирдің алдына келіп, бір сұрау берді. Абузуржимеһир ол сұраудың жауабын білмейтіндіктен, әйелге қарап: «Ей, мен сенің сұрағыңа жауап бере алмаймын. йткені мен оны білмеймін» деді. «Егер сен оны білмесең, қалайша падишаның нанын жеп жүрсің» деді. Абузуржимеһир: «Білген с зім үшін жеймін де, білмеген с зім үшін нанын жемеймін, егер бірде-бір с з білмесем, патша маған еш нәрсе де бермес еді», – депті. Ей, перзентім, әліңнен аспа, асып-тасуды сұмдық істің басы деп түсінгейсің. рбір істе орташа болған ж н. рбір с зді с йлеуде, жұмысты істеуде шыдамды болып, саспағаның ж н. Сырыңды зіңнен басқа ешкімге де айтпағайсың, ал біреуге айтқаннан соң оны құпия деп есептеме. Топ ішінде жеке біреуді оқшау шығарып с йлесу немесе құлағына сыбырлап с з айту жақсы әдет емес. Ондай с зден адамдар күмән етеді. йткені к пшілік бір- біріне күмәншыл келеді. С йлеген с зіңнің дұрыс- біұріс с з екеніне жұрт куәлік беретіндей болсын. Егер зіңді зорлық пен қылмысқа итергің келмесе, бір нәрсеге куәлік беруден сақтан. Куәлікті з еркіңмен бер. рбір с зге құлақ сал, жеңілтектіктен сақтан. Ойланып с йле, ал ойсыз айтқан с зіне кінбегейсің. Алдын ала ойлану – асыл қасиет. р түрлі с зді тыңдаудан қиналма. з қажетіңе жарасын, я жарамасын тыңдаудан жалықпа. Қалайда зің үшін с з қақпасы ашық болып, пайдалы с здің қайнар бұлағы таусылмасын. Суық с з с йлеме. Суық с з де, мысалы, бір арам ш птің ұрығы сияқты, одан дұшпаның пайда болады. Дана болсаң да зіңді наданға сана, сонда ғана саған нер дарбазасы әрдайым ашық болады. Егер с з неріне жетік болсаң да, с з құрылысын бұзбай, қаз-қалпында, дұрысын айтқанда, бірқалыпты ырғақпен с йле. Қызметкер адамдармен қызметкерлерше, қарапайым адамдармен қарапайым с збен с йлегін. Қай кезде болмасын шешендік нерінің шегінен шықпа. Аузыңнан шыққан с зің тыңдаушыға тыңдаушының жүрегіне қонымды, жеңіл болсын. Егер сен с йлегенде бұл тәсілді қолданбай, айтар с зіңді бар ықыласыңмен дәлелдегеніңмен, жұрт оны тыңдамайды. Тыңдаушылардың талабына қарап, к ңіліндегісін тауып с йлеген кезде ғана қиын жағдайдан қысылмай шығасың. Ей, перзентім, егер сен қанша шешен болсаң да, зіңді білгір, ділмар шешендерден т мен ұста. С з үйренуден жиренбе. К п біліп, аз с йле. Аз біліп, к п с йлеме. К п с зділік – ақылсыздықтың нышаны. Аз с йлеу – сау- саламаттыққа да тән қасиет. К п с здің қанша дана болғанмен, жұрт ақылсыз деп есептеп, керісінше, с йлемей отырған ақылсыз адамды ақылды жан екен дейді. Егер сен зің адал жанды болсаң жаман істен бойыңды таза ұстаған жағдайда да зіңді зің мақтама, йткені сен з пайдаңды ойлап, зіңе зің куәлік берсең, сені ешбір жан тыңдамайды. Сені халық мақтасын. С йлегенде әрбір с зің нысанаға д п тисін. ңгіме. Бір ғалым кісі бар еді. Ол Зинжан лкесінің шайығы болатын. Сол жерде бір ақсүйек жігіт бар еді. Ғыламдарға ұқсап с з айтуға құмар жан еді. Екеуі бір-бірімен жиі-жиі айтысқа түсіп, бірін-бірі қаралауға құмар еді. Бір күні ақсүйек жігіт шайықты кәпір деді. Бұл с з шайықтың құлағына жетті. Шайық мен егер кәпір болсам, ол арамзада болады деді. Бұл с зді ақсүйек есітті де, орнынан атып тұрып, ашумен Рай қаласына барды да, қаланың әкімі Сахип Аббадтың алдына кіріп к зінен жасын т гіп, шайықтың жәбірлегенін баяндап, «Сіздің заманыңызға пайғамбар әулетін шайықтың арамза дегені дұрыс па?» – деді. Бұл жағдайда Сахип Аббадтың қаһары келіп, жедел шабарманын жәіберіп, шайықты шақыртып алды. кім қаланың ғалымдарын жинап, үйіне кіргізді. кім Сахип Аббад шайыққа қарап: «Сен үлкен ғалым адамсың және жас емес, т ріңнен к рің жақын, к пті к рген жансың, пайғамбардың әулетін арамза деп айтуыңа жол болсын, айтқан с зіңді дәлелде, егер дәлелдей алмасаң, қатаң жаза қолданамын. Жұрт сенің қылмысты ісіңнен түңіліп, алдағы жерде әдепсіздік істемесін», – деді. Сонда шайық орнынан тұрып: «Бұл істің түйінін әділетпен шешкейсіз және бұл істі дұрыс шешу үшін ақсүйектің зінен басқа куәнің қажеті жоқ, шындығына келсек, ол тек менің с зіммен ғана адалданады», – деді. Сахип Аббад дәлелін айтыңыз деді. Шайық айтты. «Ақсүйек жігіттің анасының некесін мен қиғанымды жұрт біледі, бірақ ол мінбеге шығып, халық алдына мені «кәпір» депті. Егер ол «кәпір» деген с зін шын к ңілімен сеніп айтқан болса, кәпірдің қиған некесі мұсылманға жүрмейді де, ақсүйек з с зімен арамзада болып шығады, ал егер ол айтқан с зін шын к ңілімен сеніп айтпаған болса, тірікші болып шығады, тірікшінің де сазайын беру керек. Демек, бұл ақсүйек – арамзада немесе тірікші. Енді оған қандай үкім шығаруды зіңіз білерсіз», – деді. Бұл с зді есіткен ақсүйек, ақылын ашуға жеңдіріп, ойламай айтқан с зінен опық жегенін түсінді.
Шешендік өнерін Шешендік өнерін үйреніп, жоғары үйреніп, жоғары мәртебелі болу мәртебелі болу туралы
туралы ТАНЫМ Document Outline
жүктеу/скачать 2,93 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|