Тараз мемлекеттік педагогикалық институтының хабаршысы

 
103 
Мінез–құлқында қиыншылығы бар оқушыларды ҽдетте екі топқа бҿліп қарастырады: біріншісі – 
тҽн  кемтарлығы  жҽне  жан  жарақаты  бар  оқушылар;  екіншісі  –  отбасында,  мектепте  тҽрбиеленуден 
шет  қалған,  жеке  басын  қалыптастыруда  сыртқа  кері  факторлардың,  ҽлеуметтік  жағдайдың  ҽсері 
болған жҽне ҿтпелі кезеңнің күрделілігінен мінезі дұрыс қалыптаспаған оқушылар.  
Ежелден мҽлім қағида – адам бойында таза қасиеттердің пайда болып қалыптасуына отбасылық 
ықпалдың  алар  орны  ерекше.  Отбасының  рухани  тірегі  -  ата–ана.  Ҿкінішке  орай,  кейбір  реттерде 
мектептегі  тың  жаңалықтар  мен  бағдарламаларды  еркін  меңгеріп,  ҿмірдің  барлық  кедергілерінен 
сүрінбей  ҿтуге  бейімділігі  бар  оқушыларға  рухани  жҽне  материалдық  қолдау  кҿрсетуге  ой-ҿрісі, 
шамалары жетпейтін ата–аналарда кездесіп қалады.  
Мектепке  балалар  кҿбінесе  отбасынан  мінез–құлқы  қалыптасып  келеді  де,  бұдан  кейінгі  оқу–
тҽрбие  ісі  оларға  ата–анасы  берген  қабілеттерін  шыңдау  үшін  бағытталады.  Міне  осы  орайда 
балалардың  бойындағы  жағымды  қасиеттерін  оятып,  жағымсыз  ҽдеттерді  жою  талабы 
психологиялық–педагогикалық іс-ҽрекеттердің тиімділігіне байланысты.  
 «Қиын»  балаларды  тҽрбиелеу  мҽселесі  мектеп,  ғалымдар,  педагогтар,  психологтар  мен  заң 
қызметкерлерінің ҽрдайым назарында. Егер ҿз ұлтымыздың, бүкіл еліміздің, тҽуелсіз мемлекетіміздің 
жарқын  болашағын  ойлайтын  болсақ,  оның  келешек  иесі  –  қазіргі  жас  ұрпаққа  жақсы  тҽрбие, 
тиянақты білім беруіміз керек. Қиын балалардың шығуы тҽрбие жұмысының ойдағыдай болмауынан. 
Кеңес  дҽуірі  кезеңінде  психолог  ғалымдар  «қиын»  балалар  мҽселесін  жан–жақты  зерттеді. 
Зерттеушілер  балалардың  тҽртіптерінің  нашарлау  себептерін  екі  мағынада  ұғындырады:  бірінші  
топтағы  зерттеушілер  -  қоғамдық  жағдайлар  мен  күнделікті  ҿмірдегі  тұрмыс  жағдайлары  негіз 
болады  десе,  екінші  топтағы  зерттеушілер      баланың  психикасындағы  табиғи  екрекшеліктері  мен 
мінез–құлқының жағымсыз факторларға бейімділігінен, - деген.  
Зерттеу  жұмыстарының  дҽлелдеуіне  қарағандағы  «қиын»  оқушылардың  шығуына  үш  фактор 
себепші  болды:  отбасы  тҽрбиесінің  дұрыс  ұйымдастырылмауы,  яғни  тұрмыстағы  ұрыс-талас, 
маскүнемдік,  ата–ананың  біреуінің  болмауы  т.б.  жағдайлар  себепті  болса,  мектептегі  оқу–тҽрбие 
жұмыстарын  ұйымдастыруда  жіберілген  қате–кемшіліктер,  жеке  оқушылардың  мінез–құлқы 
ерекшеліктерін,  ынта–ықыласын,  қызығушылығы  жҽне  талап–тілегін  т.б.  ескермеу  мүмкіндік 
туғызған.  «Қиын»  балалардың  тҽртіптерінің  нашарлауына  себепші  болатын  үшінші  фактор  - 
жұртшылықтың  тҽрбие  процестерінде  толық  кҿңіл  бҿлмеуінен.  Жалпы  мектептерде  «қиын» 
оқушылар ұшырасып қалады.  
«Қиын»  оқушыларды  қайта  тҽрбиелеулеудің  дара  ҽдістемелік  жолдары  мен  озат  тҽжірибелері 
ҽлі  де  болса  толық  зерттеліп  болған  жоқ.  Қиын  баланы  қайта  тҽрбиелеудегі  «психологиялық 
ықпалдар» тҽрбиенің басты принципі болып есептеледі. Ең алдымен қайта тҽрбиелеу жұмысын іске 
асыру  үшін  ең  алдымен  оқушылар  ұжымын  ұйымдастыруды,  сол  арқылы  жекелеген  қиын 
жасҿспірімдерге психологиялық ықпалдар жасау. Қандай бір психологиялық талаптар болмасын, ол 
ең алдымен ұжымға одан кейін ұжымның жеке мүшелеріне қойылады. Бұл талаптар мынадай болуы 
мүмкін:  
-  қиын  жас  ҿспірімнің  пайда  болу  себеп–салдарын  білу  жҽне  ҽрбір  оқушының  ҿзіндік 
ерекшеліктерін, тҽрбие жағдайын айқындау;  
-  мінез–құлқында  аз  да  болса  оңды  ҿзгеріс  байқалса,  соны  дамытып,  теріс  қылықтарына  ҿзін 
қарсы қойып, ҿзін қайта тҽрбиелеуге дайындау;  
-  отбасы  тҽрбиесіндегі  кемшіліктерді  жою,  ата–ана  мен  бала  арасындағы  қатынасты  жүйеге 
түсіру;  
- қиын жасҿспірімнің ынта–ықыласын, талап–тілектерін, қызығушылықтарын ескеріп, қоғамдық 
пайдалы еңбектерге қатыстырып, тапсырмаларды бар зейінімен орындауға бетбұрыс жасау;  
-  ҿзін-ҿзі  тҽрбиелеуге  қабілеті  жететіндігіне  сенімін  арттыру,  жеке  басын  құрметтеу,  біркелкі 
талаптар қою, психологиялық ынтымақтастық қатынаста болу табылады.  
Қиын  балаларды  қайта  тҽрбиелеу,  қоғамдық  орындарда  тҽртіп  сақтау  жҽне  заң  нормаларын 
ұстау,  оларды  оқушылардың  күнделікті  ҽдет–дағдыларына  сіңіру  мемлекеттік  міндет  ретінде 
қарастырылып отыр.         Айтылып отырған мҽселені зерттеу жұмысы 30-50 жылдар аралықтарында 
обьективтік жағдайларға байланысты тоқтап қалып, тек 50-60 жылдардан кейін ғана «қиын балалар» 
мҽселесін  зерттейтін    ғалымдардың  еңбектерінде  /В.А.Сухомлинский,  Л.С.Славина;  Г.П.Медведев, 
Л.Зюбин, 
Э.Г.Костяшкин; 
Г.А.Умаков, 
М.А.Невский, 
В.И.Шыныбекова, 
В.В.Трифонов, 
Р.К.Мҽмбетова,  Л.К.Керімов  жҽне  т.б./  қайта  жарық  кҿре  бастады.  Бұл  ғалымдардың  зерттеу 
жұмыстарында «қиын» оқушылардың пайда болуына үш фактор себепші болатыны анықталған: 

 
104 
- біріншіден, отбасы тҽрбиесінің дұрыс ұйымдастырылмауы, яғни тұрмыстағы ұрыс-талас, дау-
жанжал, баланың табиғи психологиялық ерекшеліктерін ескермеу, маскүнемдік, ата-ананың біреуінің 
болмауы, т.б. жағдайлар; 
-  екіншіден,  мектептегі  оқу-тҽрбие  жұмыстарын  ұйымдастыруда  кеткен  кемшіліктер  яғни 
жекелеген  оқушылардың  мінез-құлық  ерекшеліктерін,  ынта-ықыласын,  қызығушылығы  мен  талап-
тілегін ескермеу; 
-  үшіншіден,  тҽрбие  процесінің  ұтымды  ұйымдастырылмауынан,  яғни  оқушылардың  тұратын 
мҿлтек аудандарында ҽртүрлі үйірме жұмыстары мен спорт секцияларына тиянақты тартылмауы, бос 
уақыттарын  ұтымды пайдалану алмауынан.  
Отбасындағы  тҽрбиеден  кеткен  кемшіліктер  мектеп  жағдайында  одан  да  бетер  шиеленісе 
түсетіндігі  айқын.  Себебі,  мектепте  де  баланың  жеке  басын  сыйламай,  ҽкімшілік  тарапынан  күш 
кҿрсете  беру  баршылық.  Мектеп  мұғалімдері  мен  қиын  балалардың  қарым-қатынастары  «ақыл» 
айтумен, ұрысу, ар-ожданына тию тҽрізді    педагогикаға    жат    ҽрекеттермен           сипатталынады.  
Мектептегі қиын балалардың сабақты үлгермеулеріне кҿп жағдайда мұғалімдер кінҽлі. Себебі, 
сабақта оқушыларды дара бейім-қабілеттерін ескермеуден,       оқу       материалдарын       игерудің             
ҽдіс-тҽсілдермен  каруландырмаудан,        оқуға        деген        қызығушылықты        дамыта        білмеуден, 
факультативтік сабақтарды жоспарды түрде ұйымдастырмаудан оқушылар үлкен зиян шегеді. 
Кҿп жағдайда қиын балалардың 80-90 пайызы сабақ үлгермеумеушілер. Сонымен қатар, ҽлі де 
болса  кҿптеген  мектептер  оқушыларды  қоғамдық  жұмыстарға  тартуда  ҽлсіздік  кҿрсетсе,  мектептен 
тыс мекемелер ҿз қанатының астына қиын балаларды қамтымай келеді.  
Отбасы,  мектептегі  тҽрбие  жұмыстарынан  кеткен  кемшіліктер  жинақтала  келе,  қоғамдық 
тҽрбиедегі қателіктермен байланысып қиын балалардың тҽртібін   одан ҽрі шиеленістіре береді. 
Кҽмелетке жасы толмаған жасҿспірімдер істері жҿніндегі комиссия мен полиция органдарында 
тҽрбиені дұрыс жүргізбейтін отбасындағыларды дер кезінде айқындап тҽртіпке шақырмаушылық бар, 
оларды дер кезінде қадағалап отыру да нақтылы жолға қойылмаған. Сонымен бірге «тҽжірибелі» заң 
нормасын  бұзушы  үлкендердің  ҿз  ісіне  толық  жауап  бере  алмайтын  жеткіншектерді  ұрлық,  тонау, 
озбырлық жасау сияқты ҽрекеттерге үйретулеріне дер кезінде тосқауылдың болмауында. 
Міне,  тҽрбие  жұмыстарындағы  осындай  формализм,  немқұрайдылық,  жауапсыздық  жҽне  т.б. 
қиын балалардың тҽрбиесіне кері ҽсерін тигізуде. 
Тҽрбиедегі  қиындықты  туғызатын  тағы  бір  жағдай  -  кездейсоқ  балалардың,  топтарының 
жекелеген оқушыға тигізетін теріс ықпалы,  сондықтан педагогтың назарынан осы сҽт тыс болмауы 
қажет. Ҿйткені, жеткіншек жастағы балада кұрбыларымен достық, жолдастық қарым-қатынаста болу 
қажеттілігі  сияқты      ерекшелігі  болады.  Кҿптеген  зерттеулердің  нҽтижелері  айқындаған: 
оқушылардың мектептен тыс       уақытында тұрақты түрде    араласып-сырласып    тұратын топтары, 
серіктері  баршылық.  Мұндай  топтағы  достардың  ұстанған  бағыты  дұрыс  болса  жақсы,  ал  оған 
керісінше  болса  -  уақыттарын  қалай  болса  солай  ҿткізіп,  бір  істен  екінші  іске  ауысып,  бұзықтьіқ 
жасауға қолайлы жағдайлар туады. 
Ойымызды  нақтылай  келгенде,  мұғалімдер  мен  қиын  балалардың  арасындағы  қарым-
қатынастар жүйесіндегі кемшіліктерді шартты түрде үш топқа бҿлуге болады: 
1. Мораль ережелері мен заң нормаларын орындамауға бейімділігі бар оқушыларды алдын-ала 
айқындай  алмауы;  тҽрбие  жұмыстарын    жоспарлы  түрде  іске  асыру  жағдайының  қадағаланбауы. 
Педагогикалық  ұжым  мүшелері  арасындағы  қарым-катынас  кемшіліктерін  жоя  алмау,  балалардың 
бос уақыттарын нҽтижелі ұйымдастыра алмау.  
2.«Қиын»  оқушылармен  тіл  табыса  алмау,  яғни  жеке  педагогикалық  ықпалдар  жасай  алмау 
себебінен  педагогтық  этикаға  жатпайтын  тҽсілдерді:  ұрсу,  ҽрбір  «қылықтарын»  талдауға  алу, 
орынсыз жазалау, қандай да бір жҿнсіз «ҽрекеттер» болсын, сол балаға жабу, кемсіту т.б. қолданудан.  
3.Кейбір  педагогтардың  кҽсіптік  деңгейлерінің  тҿмен  болуы  жҽне  психологиялық  тұрғыдан 
балалармен  жұмыс  жүргізуге  дайындығының  жеткіліксіздігі,  ҿз  пҽндерінен  білімдерінің  таяздығы, 
тҽрбие жұмыстарын ұйымдастыру мен ҿткізуде ҽдістемелік шеберліктері дҽрежесі тҿмен болуы.       
_____________________________ 
1.Аникеева Н.А. Психологический климат в коллективе. М.: 2009. 
2.Рогов Е.И. Настольная книга практического психолога І,ІІ том, М.:Владос 2011. 
3.Бадмаев Б.Ц. Психология в работе учителя. II том. М.: Владос 2010. 
4.Байярд Л.М., Дайярд Д. Ваш беспокойный подросток. М.: 2007. 
5.Бодалев А.А. Психология личности. М.: 2008. 
6.Выготский Л.С. Педагогическая психология М.: 2011. 
7.Зимняя Н.А. Педагогическая психология М.: 2001. 

 
105 
А.Б. Ботамқҧлова 
 
ЖАҢА ТҦРПАТТЫ МҦҒАЛІМДЕРДІ КӘСІБИ ДАЯРЛАУ  
САПАСЫН ДАМЫТУДЫҢ  НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫ 
 
ӘОЖ: 341 991.992.(011) 
 
Қазіргі заманда халықаралық стандарт талаптарына сай ғылымның қай саласында да, ҿндірісте 
де,  соның  ішінде  білім  беру,  мұғалімдерді  кҽсіби  даярлау  салаларында  да  сапа  мҽселесіне  кҿптен 
кҿңіл бҿлінуде. 
Мақаланың ҿзекті мҽселесіне тоқталмас бұрын, сапа ұғымына ғылыми түсініктеме беріп ҿтсек. 
Сапа мҽселесі философиялық ұғым ретінде ғылым жүйесінде ҿз орнын айқындаған. Мұнда сапа мен 
сандық  мҽселе  ҽр  уақытта  диалектиканың  бір  заңы  сияқты  қарастырылады.  Сапа  мен  сан  заңының 
теориясы  осы  мҽселенің  мҽнін  ашады.  «Сапа»  мен  «сан»-біртұтас  ұғым  болғанымен,  мақсаттары 
бҿлек.  Оның  дҽлелі  ғалым  Г.И.Рузавиннің  «Закон  перехода  количественных  изменений  в 
качественные»  атты  еңбегінде  «сапаны»  бір  заттың  құндылығы  мен  пайдасын  кҿрсету  үшін 
қолданамыз  дейді.  Бұдан  қорытында  сапаның  негізгі  мақсаты-адам  қажетіне  жарау,  жарамайтын 
болса,  онда  сапасы  тҿмен  деген  бағаға  лайық  болады.  Г.И.Рузавин  былай  дейді:  «Біз  ҿмірімізде  ҽр 
түрлі  заттар  мен  құбылыстарды  кҿреміз.  Алайда  бұның  барлығының  адам  ҿміріне  қатысы  да  бола 
бермейді. Бірақ ол заттарды терең зерттемесек те, олардың ҿзіне тҽн құрам, белгісі, сипаты арқылы 
бір-бірінен  ажырата  аламыз.  Міне  сол  затты  басқалардан  бҿлек  кҿрсетін  тұрған,  тек  соған қатысты 
сипатты біз «сапа философиясы» деп айтамыз. 
   «Сапаның  санға  қатысы»,  «санның  сапаға  қатысы»  деген  ұғымды  педагогикалық  фактормен 
байланыстырып  зерттеп  кҿрелік.      Білім  алушылардың  білігі,  дағдысы,  біліктілігі  белгілі  бір  оқу 
кезеңін  аяқтағанда  жоғарылайтындай  болса,  оны  білім  беру  сапасының  жақсарғаны  деп  түсінген 
дұрыс.  Жоғары  білімдегі  сапа  проблемасының  ішкі жҽне сыртқы  мҽселелері  бар.  Сыртқы жағы  ол-
студенттің  алып  жатқан  білімдерінің  еңбек  рыногында  қажетіне  жарауы.  Ал  ішкі  жағдайда-сапа 
мҽселесі жоғары оқу орындарының тиімді жұмыс жасауымен ҿлшенеді. Біздің негізгі қарастыратын 
мҽселеміз  сапаны  жоғары  біліммен,  соның  ішінде  мұғалімдерді  кҽсіби  даярлаудың  сапасымен 
байланыстыра қарастыру. 
Елбасымыздың Қазақстан 2030 стратегиясында ерекше атап кҿрсетілген білімнің жаңа сапасын 
ҿңдеу  мҽселесі  негізделген.  Осы  саладағы  іс-ҽрекетті  ҽлемдегі  болып  жатқан  ҿзгерістерге  сҽйкес  
ЮНЕСКО  бағдарламасы  іс-қағазында    «Жоғары    білімнің  реформасы  мен    дамуы»  2006 
кҿрсетілгендей  рҿлі  мен  қызметін жергілікті, ұлттық  жҽне  халықаралық  дҽрежеде анықтайтын үш 
түрлі  бағыт  бойынша  жүзеге  асырылуы  қажет:  қазіргі  заман  талабына  сҽйкестілік,  сапа  мен 
ұлтаралықтандыру.  Ҽрбір дамыған мемлекеттің білім беру жүйесі бір-біріне ұқсамайды. Ҽрине бұл 
жерде  тҽжірибе  алмасу  деген  бар,  бірақ  кез-келген  дамыған  мемлекет  ҿзінің  экономикалық 
жетістіктерін білім саласымен тығыз байланыстырады. 
Қазақстан басқа елдер үшін шикізат кҿзі болып қалмауы керек, бізде кҽсіби сапалы мамандарды 
дайындау  жүйемізді  дамытып,  ҿз  мамандарымыздың  білімі  мен  тҽжірибесін  ел  экономикасын 
дамытуға пайдалану жақтарын  жүзеге асыруымыз қажет. Кез-келген ел, тек білім саласын шынайы 
түрде  бағалап,,  мұғалімдерді  кҽсіби  даярлау  сапасы  деңгейін  білім  берудегі  жетістіктердің  
халықаралық  деңгейімен салыстыра отырып қана, ҽлемдік қауымдастықтағы толық құқылы жҽне кҿп 
аспектілі ҽріптестікке қол жеткізе алмақ. 
Озық  технологиясы  мен  білім  беру  жүйесінің    күрделілігімен  ерекшеленетін  дамыған 
мемлекеттер  Қазақстан  мемлекетінің  болашақ  мұғалімдерді  кҽсіби  даярлау  сапасын  Еуропа  білім 
беру жүйесі  бойынша алдыңғы қатарлы елдердің бағдарламасының басқару ерекшеліктері бойынша 
басқару сапалы. Бұл жүйе 12 жылдық білім беруден құралады. Соның ішінде орта білімді колледж, 
лицейлардан құралады. Лицей бітірушісі жыл аяғында «бакалавр» /ВАС/ куҽлігін алып шығады. Бұл 
емтихан ҿте қиын, бір жыл кҿлемінде дайындалады, бакалавр куҽлігіне 100% кҿлемінде алсақ 70-80% 
ие болады. Осы куҽлік негізінде білімін жоғары оқу орындарында жалғастыру мүмкіндіктерін алады. 
Қысқа  мерзімді  білім  алу  бакалаврдан  кейін  екі  жыл  кҿлемде,  коммерциялық,  индустриялық 
немесе қызметтер салалары бойынша, қысқа мерзімді оқу мекемелерде тҽжірибеден ҿтуге жҽне еңбек 
рыногына тікелей  кіруге рұқсат береді. 
Еуропалық    ұзақ  мерзімді  жоғары  оқу  орындарын  жалғастыруға  мүмкіндік  беретін  оқу  орны 
бар: университеттер жҽне мектептер. 

 
106 
Университеттер-халықтық  жоғары  оқу  орындар.Мұнда  бастапқы  білім,  технологиялық  білім, 
бір  мақсатқа  бағытталған  кҽсіби  білім  береді.  Олар  басқа  пҽндермен  бірге  студенттерді  ғылыми 
зерттеуге  дайындайды  немесе  кҽсіби  ҿмірге  кіруіне  кҿмектеседі.  Студенттер  ҽр  университетте  
ұлттық  диплом  немесе  ерекше  диплом  алуға  болады.  Оқудың  еуропалық  ұйымдастыру  бағыты 
негізінде ұзақ мерзімді оқу үш дҽрежеде ұйымдастырылып, үш ұлттық диплом алуға рұқсат етіледі: 
- лиценциат, 6 семестрде дайындайды, 180 кредит (bac+3) екі бағытта: жалпы білімді лиценциат 
жҽне кҽсіби білімді лиценциат; 
-  магистратура,  10   семестрде  дайындайды,  300  (bac+5)  екі  бағытта:  докторлық  ғылымды 
жалғастыруға мүмкіндігі бар ғылыми-ізденуші магистрант жҽне бір нақты мамандыққа дайындайтын, 
еңбек рыногына біртіндеп кіруге мүмкіндігі бар магистрант; 
- докторантура, магистратурадан кейін 16 семестр дайындайды (bac+8). 
Бұл  үшінші  дҽрежеде  ғылыми  жұмысқа  арналған.  Докторлық  ғылымды  диссертация 
қорғағаннан кейін алады. 
Еуропа университеттерінің  дипломдары (лиценциат, магистр ,доктор)  жаңа ұйым шеңберінде  
студенттерді  лиценциат    немесе    кҽсіби    лиценциатты  бітірген  соң,  бір  мақсатқа  бағытталған 
зерттеуші магистрант немесе тікелей кҽсіби бір мақсатқа бағытталған магистрантты дайындай алады. 
Магистрант дҽрежесінде білім беру екі міндетпен жүзегеасырылады: ғылыми зерттеуге студенттерді 
дайындау  жҽне  жоғары  дҽрежелі  жұмысқа  орналастыру.  Магистрлік  білім  алу  4 семестрден,  120 
кредиттен  тұрады. Магистрлік  диплом 2   жылға дайындалады  (4  семестр), лиценциаттан  кейін:  М1 
(магистрант -1жыл), М2 (магистрант -2 жыл). Ол  2 bac+5 дипломын құрайды. 
Жоғары  мектептер  халықтық  жҽне  жеке  меншік  тҽжірибелі  кҽсіби  мамандарды  дайындайды. 
Жоғары  мектептің  бҿлінуі:  инженерлік  мектептер,  педагогикалық  институттар  «les  ecoie  normales 
superieues»  (E.N.S),  коммерциялық  мектептер.  Бұл  жоғары    мектептер  дипломдарының  жоғары 
дҽрежесі  (bac+5)  мен  қабылдау  кезіндегі  күшті  таңдауымен  ерекшеленеді.  Жоғары  мектептерде 
университеттерге  қарағанда  студенттер  саны  тҿмен  болады.Бұл  оқу  орындарында  bac+5  дҽрежелі 
дипломды, яғни магистр ғылыми атағын бірге алып шығуға рұқсат етіледі. 
Еуропа жоғары  педагогикалық оқу орнының  мақсаты-студенттерді қоғамдық жаңа сұранысқа 
сай жан-жақты дамыту, жоғары кҽсіби білім беру сапасы.  
Оқыту бағдарламасын яғни, теорияны практикамен тығыз байланыстыра жүргізу. 
Еуропадағы болашақ мұғалімдерді дайындау сапасының жүйесін басқа мемлекеттік жүйелермен 
салыстырғанда мынадай ҿзгешеліктерін байқауға болады: 
-Білім алу жүйесінің күрделілігі; 
-Оқылатын пҽндердің модульдік бҿлінулері; 
-Ҽр пҽннің мамандыққа байланысты ерекшелігіне қарай оқытылу сағаттарындағы ҿзгешелік; 
-Педагогикалық тҽжірибе мерзімінің ұзақтығы; 
-Болашақ мұғалімдерді дайындау жүйесіндегі ерекшелік. 
Дүниежүзілік  білім  елдің  ҿркендеуі  мен  экономикалық  ҿсуін  қамтамасыз  ететін  маңызды 
компоненттердің бірі ретінде қарастырылуда. Осының негізінде ҽлемдік қауымдастық білім сапасын 
бағалаудың  жҽне  басқарудың  тетіктері  мен  ҽдістерін  жасау  үшін  күш  біріктіріп,  білім  сапасы 
мониторингінің  халықаралық  жүйесін  жасады.  Олар:  PISA    (Programme  for  international  student  
Assesment). Бұл оқыту мектептегі оқытудың нҽтижесін зерттейтін халықаралық бағдарлама. Зерттеу 
15  жастағы  оқушылардың  оқу  (чтение),  математика  жҽне  жаратылыстану  салалары  бойынша  білім 
сапасын,  сонымен  қатар  негізгі  (түйінді,  пҽндік)  құзыреттіліктерін  анықтайды.Себебі,  кҿптеген 
елдерде 15 жаста мектептегі міндетті оқу аяқталады. 
Ал,  TIMSS  (Тrends  in  Matһematics  and  Science  Study)  –жаратылыстану  жҽне  математикалық 
білімді  бағалаудың  халықаралық  салыстырмалы  зерттеуі.  Зерттеудің  мақсаты-білім  беру  жүйесі 
ҽртүрлі елдерде мектеп оқушыларының жаратылыстану-математика пҽндері бойынша білім деңгейін 
салыстырмалы бағалау жҽне оған ҽсер ететін факторларды айқындау. 
Еуропаның  кҿптеген  дамыған  елдері  ұлттық  білім  мониторингін  халықаралық  зерттеулер 
арқылы  іске  асырады.  Мысалы    ІЖҾ  нің  (  Ішкі  Жалпы  Ҿнім)  ұлкен  бҿлігін  білім  саласына  арнап 
отырған  Скандинавия  елдері  білім  мониторингі  ретінде  PISA    жҽне  TIMSS    халықаралық 
зерттеулеріне  жүгінеді.  Оқушылардың    математика  жҽне  жаратылыстану  пҽндері  бойынша  білім 
сапасын  TIMSS,  ал  балалардың  мектепте  берілген  білімді  ҿмірде  қолдана  білу  деңгейін  PISA  
халықаралық зерттеулері арқылы анықтайды. Германияда ұлттық білім мониторингі жүргізілмейді. 
Еуропаның дамыған елдері білім мониторингін халықаралық зерттеулер арқылы жүргізу себебі: 
- білім сапасын бағалауға арналған зерттеу жүргізуге қаржы үнемдейді; 

 
107 
-  халықаралық  зерттеулерге  ҿздері  қатысып,  барлық  іс-шараларды  бақылауға  алу    құқы 
берілген; 
-  кҽсіби  деңгейі  жоғары  мамандармен  жұмыс  істеуге  жҽне  жаңа  жетілдірілген  ҽдіс  тҽсілдерді 
пайдалануға қол жеткізеді. 
PISA  халықаралық зерттеу тетіктерінің құрамы мынадай: 
- тест тапсырмалары; 
-  сауалнамалар  (оқушыларға,  мектеп  ҽкімшілігіне,  білім  саласы    сарапшыларына, 
бақылаушыларға арналған); 
-  ҽдістемелік  құралдар  (зерттеуді  ұйымдастырудың  жҽне  ҿткізудің  нұсқаулығы,    тестілеудің 
нұсқаулығы,  еркін  жауап  беретін  тапсырмаларды  тексеру  нұсқаулығы,  мҽліметтерді  енгізу  туралы 
нұсқаулығы жҽне т.б); 
-  бағдарламамен  қамтамасыз  ету    (сыныпқа  жҽне  оқушыларға  іріктеу  жҽне  алынған 
мҽліметтерді компьютерге енгізуді). 
PISA    зерттеуінің  концепциясы  мен  тетіктерін  жасауда  оны  ҿткізуде  Американың 
педагогикалық  тестілеу  қызметі  (ETS),  Австрия  білім  саласы  зерттеулерінің  орталығы    (ACER), 
Жапонияның педагогикалық зерттеулер институты  
(NIER)  жҽне  Нидерланды  педагогикалық  ҿлшеулер  институты  (СITO)    жҽне  т.б.  маманданған 
ұйымдар қатысытындығын атап ҿтуге болады. 
Енді TIMSS халықаралық зерттеу тетіктерінің құрамына тоқталып ҿтейік: 
Тест (математика жҽне жаратылыстану пҽндері бойынша ашық жҽне жабық түрде); 
Сауалнамалар (оқушыларға  арналған  мұғалімдерге,  мектеп  ҽкімшілігіне  бақылаушылар  пҽндік 
сарапшыларға арналған), іріктеу жүргізуді, ашық жауап тапсырмаларды тексеруді, алынған нҽтижеге 
сараптама жасап компьютерген енгізуді қамтамасыз ететін нұсқаулықтар.  
Жаңа  білім  реформасындағы  ҿзгерістерге  сай  жаңа  бағытта  білім  беруде  ҽрбір  мамандардың 
мақалада кҿрсетілген негізгі ерекшеліктерді ұстануы тиіс. 
_______________________                                          
1.Сапа ұғымының философиялық қорлары // Білім -2008 №4 37-40б.www.education en Europe.com 
2.Һttp: // www.edu.ru. / files / bins/ 1189.һtm 
3.Ковалева Г.С., Красновский Э.А., Краснокутская Л.П., Краснянская К.Я. Изучение знаний и умений 
учащихся в рамках Международной программы PISA. –М.: Логос, 2006 
4.Қазақ  тілі  терминдерінің  салалық  ғылыми  түсіндірме  сҿздігі.  Педагогика  жҽне  психология.  -
Алматы: Кітап, 2010 
 

жүктеу/скачать 3,69 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: