4.1.ЖАСӨСПІРІМДЕРДІҢ ЕСЕЮ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ Жалпы, 11 мен 16 жас аралығындағы балалар жасөспірімдер деп аталады (алайда, басқа да пікірлер бар). Бұл уақытта балалықтан ере-
сек өмірге өту кезеңі жүреді. Ол физикалық (конституциялық), физиологиялық, тұлғалық (ақыл-ой, әлеуметтік, өнегелік) салалардың бар-
лығын қамтиды. Ми құрылымы да дамиды. Нәтижесінде, тұлғаның дамуы мен қалыптасу үрдісінде үлкен өзгерістер болады. Жүйке жүй-
есінің жағдайына ішкі секреция бездері қатты әсер етеді. Жасөспірімдердің ашуланшақ болуы, тез шаршап қалуы, ұйқысының бұзылуы
жиі болады. Кез келген әділетсіз шешімге не әрекетке бірден жауап береді. Бұл кезеңде ересектердің бағаларына өте сезімтал келеді,
ар-ожданына, жеке басына қатысты кез келген нәрсеге бірден жауап береді. Эмоционалды тұрақсыздық пен максимализм, қырсықтық
пен кейде шектен шығып кететін дөрекілік – жасөспірімнің ағзасында болып жатқан гормоналды өзгерістерден болатын ерекшеліктер.
Бұл кезеңде жасөспірімдерде ересек өмірді өзінше сезіну сезімі қалыптаса бастайды. Оқушылардың физикалық тұрғыда жетілуінен
өздерін ересек адам ретінде сезіне бастайды. Дегенмен, олардың мектептегі және отбасыдағы әлеуметтік статусы өзгермейді. Осы
сатыда өз құқықтарын мойындатуға, өз бетінше болуға күрес басталады. Осыдан ересектер мен жасөспірімдер арасында конфликті
туындайды. Өмірдің алғашқы «қиындықтарымен» бетпе-бет келгенде жүйкесі сыр беріп, ағат әрекеттерге барып жатады. 11 мен 16 жас
аралығы – дамудың қауіпті кезеңі. Физиология тұрғысынан ғана емес, жасөспірімнің психологиясында үлкен өзгерістер болады. Нәти-
жесінде жасөспірімдердің мінез-құлқы, жүріс-тұрысы, қарым-қатынасы толықтай өзгереді. Жасөспірімдік шақта баланың бойында ішкі
қарама-қайшылықтар болады. Ол көңіл-күйдің жиі өзгеруінен, агрессияның пайда болуынан байқалады.
Жасөспірімдік шақта жиі кездесетін проблемалар: Әке мен бала. Ата-аналар мен жасөспірімдердің қарым-қатынасындағы қиындықтар. Әке-шешесі «жағдайды түсінбегендіктен»,
жасөспірімдер олардың көзқарастарын ескірген деп санап, дөрекі қылықтар жасайды.
