Алматы мектегь 1989



Pdf көрінісі
бет60/66
Дата19.12.2022
өлшемі4,18 Mb.
#58170
1   ...   56   57   58   59   60   61   62   63   ...   66
Байланысты:
syzdykova rabiga shalabaev belgibai korkem mtindi lingvistik

З а в о д қ и т ы қ с ы з жүрі п кеткен. Е к і тас пеіи мысты о й д а ғ ы -  
д а й б е р і п түр. Е н д і е к е у і ж а қ ы н а р а д а қ а тарғ а қ о с ы л а д ы . Тас 
үгетін сісі тиі рмен , е кі е л е к орі ү л г і р е а л м а й д ы , ә рі ірі жі бе реді .  
К ө м і р к е л і п жатыр, те р е ң д е г е н с а й ы н с а п а с ы д а түзеле бастап- 
ты...
Б е р п е р істіц ж а қ с ы ж а қ т а р ы н о с ы л а й қ ы с қ а - қ ы с қ а б а я н д а -
д ы д а , күн с а н а п ж ы л ж ы п қ о й ы п , ж а қ ы н д а п к е л е ж а т қ а н қ а у і п -
т е р г е ү з а ғ ы р а қ т о қ т а д ы . . . »
« О я н ғ а н е л к е » р о м а н ы ө з і н і ң ы р ғ а қ т ы , э у е нд і қ ү р ы л ы м ы м е н
д е е р е к ш е л е н е д і . Ж а з у ш ы с т и л і н і ң бір қ ы р ы — а й р ы қ ш а р о м а н -
г и к а л ы л ы ғ ы , к ө т е р і ң к і п а ф о с т ы б о л ы п келуі — б ел г і л і д ә р е ж е д е
ос ы ы р ғ а қ т ы л ы г ы н а д а б а й л а н ы с т ы б о л с а к ерек .
К ә р к е м п р о з а ы р ғ а ғ ы ө л е ң ы р ғ а ғ ы н а қ а р а ғ а н д а аз з е р т т е л -
ген мә с е ле . Ө л е ң ы р ғ а ғ ы п о э з и я д а о н ы ң көркеімділігі'н, э стети- 
к а л ы қ с и п а т ы н ұ й ы м д а і с т ы р у ш ы қ ү р а л д а р д ы н , бірі б о л с а , п р о з а
ы р ғ а ғ ы э м о ц п о н а л д ы қ э с е р к ү ш і ж а ғ ы н а н е л е ң ы р ғ а ғ ы н а и кем 
түс пе йд і .
Ж а л . п ы , с ө й л е у б ө л і к т е р і н і ң қ а й - қ а й с ы с ы б о л с а д а б ел г і л і
ы р ғ а қ с ы з қ ү р ы л м а й т ы н ы б ел г і л і . Ы р ғ а к т ы қ ү р ы л ы м м а з м ү н д ы
ж е ң і л , ә се р л і ж е т к і з е д і . Қ а з а қ х а л қ ы ш е ш е н д і к т і б о с қ а к а д і р -
л е м е г е н , т е к осы ы р ғ а қ т ы ң б ер і л у , үйь г мд а с у ж а ғ ы әр с ә й л е у
т үр і нд е , с т и л і н д е әр қ а л а й б о л а д ы . Ш ы ғ а р м а н ы ң ы р ғ а қ т ы қү- 
р ы л ы с ы о н ы ң г р а м м а т и к а л ы қ қ ұ р ыл ь г с ы а р қ ы л ы ж а с а л а д ы . Ы р -
ғ а қ т ы ұ й ы м д а с т ы р у д а ж е к е дьибьис та, екпі н де, и н т о н а ц и я д а,
ж е к е сөз ( о н ы ң а й т ы л у е р е к ш е л і г і ) де, о л а р д ы ң т і ркесі , ш ы ғ а р -
м а н ы ң ж а л п ы т о н ы ( т о н а л ь д і л і г і ) б ел г і л і р о л ь а т қ а р ы п т ү р а -
ды. « О я н ғ а н е л к е » р о м а н ы н ы н өзіндіік ы р ғ а ғ ы н , ә уені н ұ й ым-
д а с т ы р у д а , ә с і рес е, с и н т а к с и с т і к қ а т а р л а р д ы ң ( п а р а л л е л ь д і л і к
н е м е с е синта.ксиістік қ а й т а л а у ) қ ы з м е т і е ре кш е .
Ғ. М ү с і р е п о в б а я н д а у д ы ң ең бір м ә н д і , мазмұі нд ы ж е р і н е кел- 
генде, о н ы ц э к с п р е с с и в т і - э м о ц и я л ы қ әс е рі н к ү ш е й т е т үс у үшін, 
сол а р қ ы л ы о н ы ң әуенд і , ы р ғ а қ т ы б ер і л у і н ү й ь ш д а с т ы р у үшін
1
12


ё и н т а к с и с т і к п а р а л л е л ь д і л ж т е р д І
ж и і ж ә н е о р ы н д ы
п а й д а л а -
н а ды .
« Қ у а н ы ш ы н с ы р т ь ш а ш ы г а р а а л м а й , Б а й ж е к е ң н і ң әйе лі Ж ұ -
б ай ғ а н а имөніп, і ркі л і п түр. Н е ш е ре т с с ы м а ң а й д а ғ ы қ ұ м а л а қ -
ш ы л а р ғ а б а р ып , қ ұ м а л а қ а ш т ы р д ы . « Қ ұ й ы с қ а н ы с а л м а қ т ы , ж ү г і
а уы р , о л ж а л ы келе ж а т ы р » д ег е н д і өстіп, не ше р ет қ у а н ы п қ а й т -
ты б а й ғ ұ с Ж ұ б а й . Н е ш е ре т т ү с і нд е көрді. ГІеше рет б а л а - ш а г а -
с ы н а к ө й л е к пішіп о т ы р ғ а н ы т үсі не кірді. К е ш е д е н бері д е үй 
төбеісіне ә л с ін - ә л і ш ы ғ ы п , А қ м о л а ж о л ы н а ұ з а қ с ү з і л і п қ а р а п
т ү р д ы. Б ү г і н тіпті к е л м е й қа л і ма й д ы деп, үй ішін ж ш г а с т ы р ы п ,
күті ні п от ыр еді. Енд і , міне, бе л г і лі э д е тт е н а т т а п өтіп қ у а н ы -
ішын б і лд і р е а л м а й , име ні п тұр.
Б а й ж е к е ң де б а л а л а р ы н а н б о с а н а а л м а й , мұз қ а т қ а н с а қ а л -
. ^үртын әр б а л а с ы н ы ң а л қ ы м ы н а бір ж а п с ы р а д ы . Т а н ы с т үті н исі, 
жір исі, б а л а исі. Әр б а л а н ы ң өз исі, с а ғ ы н ғ а н иістері... әр б а л а -
іның өз үн д е р і , с а ғ ы н ғ а н үндері...»
Д а л а ғ а ү з а қ ш ы ғ ы п к ө р ме г е н , бірнбірінен ұ з а п а й ы р ы л ы с п а -
іған а д а м д а р д ы ң қ а й т а қ а у ы ш қ а н к е зд е р і н д е г і бі р- бі рі не, с е мь я -
зга д ег ен с а ғ ы н ы ш т а р ы , л ү п і л д е г е н ж ү р е к , а л а у л а ғ а н сезім-ікүй- 
^лері ө з а р а с и н т а к с и с т і к Піараллельділіюке қ ұ р ы л ғ а н с ө й л е м д е р
^ а р қ ыл ы д ә л б ей не л е нг е н. Ос ы с е з і м д і к сәтті б е р уд е о л а р д ы ң ма- 
■-ыналық ж а қ т а р ы м е н қ а т а р , с и н т а к с и с т і к п а р а л л е л ь д і л і к те бел 
ігілі көңілнкүй т у ғы з ып , б а с қ а н ы ң т о л т а н ы с ы н өз т о л ғ а н ы с ы н а
і а й н а л д ы р у ғ а септігін т игізеді.
« Ж ұ м а н к үйі ні п кетті. А у з ы н а И г і л і к к е а й т а р қ а р ғ ы с т а түс- 
ш ей қ а л д ы . А л қ ы м ғ а б уда - і буда с ыме н кел і п т і р е л г е н көп қ а р ғ ы с
Збіріне-бірі ж о л б ерме й , ш ы ғ а р а у ы з д а к еп тел і п қ а л ғ а н д а й . Ж ұ -
/імаи қ а р а б у р ы л а т т ы қ а т т ы бір т ебі ні п қ а л ы п , а ғ ы з ы п к ел г ен 
Эбойы ен, с оңғ ы пәуе скені б ұ з а у тіс қ а м ш ь ш ө н т а р т ы п - т а р т ы п жі - 
^берді. Ж а б ы қ п ә уе с к е ні ң к ү м п - к у м п е т к е п н е н б а с қ а қ а р с ы л ы ғ ы
З б а й қ а л м а ғ а н соң, а й н а л ы п келіп т а ғ ы үр д ы. Көп ұ р д ы, к ү м п і л-
пдетіп ұрды... Ы р ы л д а ғ а н н а н б а с қ а үн ш ы ғ а р м а й үрды. . . »
Синтаксисті ік қ а т а р л а р д ы
бі рі нен 
кейін бі рін 
ү ст е м е л е т і п
к ж ұ м с а у Ж ү м а н н ы ң д о л ы
а ш у - ы з а с ы н а
сәйк ес т і қюлдаінылған. 
Х и н т а к с и с т і к қ а й т а л а у л а р көп ж а ғ д а й д а д ы б ь г с т ы қ ж ә н е л е кс и-
ж а л ы қ қ а й т а л а у л а р і м е н ү ш т а с ы п келеді . О о н ы ң н ә т и ж е с і н д е сөй- 
г ле мн і ң ы р ғ а қ , әуені де к ү ш е й т і л і п , б а я н д а у д ы ц э к с п р ес с и в т і л і г і
ва рт а түседі.
« О я н ғ а н ә л к е » р о м а н ы н д а с и н т а к с и с т ж п а р а л л е л ь д і л і к т і д екі 
т г үрі о рын а л а д ы : с ә й л е м і ші ндег і п а р а л л е л ь д і л і к т е р жоіне күр- 
»делі с ин т а к с и с т і к т ү т а с т ы қ і ші ндегі п а р а л л е л ь д і л і к т е р . С ө й л е м
іГішіндегі п а р а л л е л ь д і л і к т е р сейлемнін, б а с қ ы не с о ң ғ ы, не о рт а -
ішық бөліктерінін, ө з а р а с и н т а к с и с т і к қ а т а р қ ү р у ы а р қ ы л ы ж а -


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   56   57   58   59   60   61   62   63   ...   66




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет