Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы
жүктеу/скачать 4,76 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- «Қазақ тілі» пәнінің деңгейлік оқулықтары мен оқу-әдістемелік кешендердің тиімділігін оқушылар мен ата-аналар тарапынан анықтау
- «Қазақ тілі» пәнінің деңгейлік оқулықтары бойынша апробацияға қатысушы мұғалімдерге арналған On-line cауалнама.
- 40 96 Ауылды қ жалпы білім беретін мектеп Қалалық жалпы білім
75 63,3 65 75,4 73 74,5 99,6 97 98,6 99,7 97 100 100 99,7 99,5 100 100 100 100 100 100 78,8 99,3
33
ІV тоқсан бойынша алынған бақылау жұмыстары бойынша ең жоғарғы көрсеткішті Қызылорда облысы (84%) көрсетті. ІІІ тоқсанда да Қызылорда облысы (94%) көрсеткен болатын. Ең жоғары көрсеткіш ІІІ тоқсанмен салыстырғанда 10%-ға төмендеген. Білім сапасы орташа көрсеткіштен жоғары көрсеткішті Астана (77%), Алматы (76,7%) қалалары, Атырау(82%), Батыс Қазақстан (78,8%), Жамбыл (76%), Қарағанды (83,7%), Қызылорда (84%), Маңғыстау(75%), Оңтүстік Қазақстан (75,4%), облыстарында тіркелді. Ең төменгі білім сапасының нәтижесі Павлодар облысында (63,3%), І-ІІ тоқсанда да ең төменгі білім сапасының нәтижесі Павлодар облысында (63,3%) болып тіркелген болатын. Алайда, ІІІ тоқсанға қарағандағы ең төменгі нәтиже еш өзгеріссіз қалды. Орташа көрсеткіштен төмен білім сапасын көрсеткен облыстар қатарына: Ақмола (71,2%), Ақтөбе облысы (68,2%), Алматы облысы (68%) , Қостанай (67,6%), Павлодар облысы (63,3%), Солтүстік Қазақстан (65%), Шығыс Қазақстан (73%),) облыстары жатады. Бұл көрсеткіш 2 облысқа азайды. Ең жоғарғы және ең төменгі көрсеткіштер арасындағы айырмашылық – 20,7%-ды құрайды.
Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы облыстардың, Астана және Алматы қалаларының білім басқармаларымен, «Study Inn» білім беру консалтингімен бірлесіп: -
3 ақпанда Шымкент қаласында, А.С. Пушкин атындағы № 1 мектеп-гимназия (Оңтүстік Қазақстан, Жамбыл, Қызылорда облыстарының мұғалімдері үшін); -
12-13 ақпанда Ақтау қаласында № 14 орта мектеп (Маңғыстау, Атырау облыстарының мұғалімдері үшін); -
15- 16 ақпанда Ақтөбе қаласында № 26 орта мектеп (Ақтөбе, Батыс қазақстан облыстарының мұғалімдері үшін); -
1- 2 наурызда Семей қаласында № 7 мектеп-лицей (Шығыс Қазақстан, Павлодар, Қостанай, Ақмола, Алматы облыстарының мұғалімдері үшін) базасында өңірлік әдістемелік семинарлар өткізді. Барлық өңірлердегі әдістемелік семинарларды қоса есептегенде шамамен 450 адам қамтылды. Өңірлік семинардың мақсаты – республика көлемінде эксперименттік сыныптарда жұмыс жасап жатқан мұғалімдерге әдістемелік қолдау көрсету болып табылады. Өңірлік семинардың жұмысына оқулық авторлары, педагогикалық жоғары оқу орындарының тілші-ғалымдары, «Көкжиек-Горизонт» баспасының, облыстардың білім басқармаларының өкілдері мен әдістемелік кабинеттерінің әдіскерлері, эксперименттік сыныптардың, сондай-ақ оқыту қазақ тілді емес мектептердің қазақ тілі мұғалімдері мен әдістемелік бірлестік жетекшілері, БАҚ өкілдері қатысты. Әдістемелік семинарлардың ұйымдастырылуы туралы ақпарат Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясының nao.kz сайтына 34
орналастырылды. «Қазақ тілі» пәнінің деңгейлік оқулықтары мен оқу-әдістемелік кешендердің тиімділігін оқушылар мен ата-аналар тарапынан анықтау үшін жүргізген сауалнама қорытындысы Ы.Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы апробацияның барысын зерделеу жұмысының бір түрі ретінде 2016 жылғы 11-28 наурызда жоғары сынып оқушылары мен ата-аналар арасында эксперименттік сыныптарда сауалнама жүргізді. Мақсаты: оқушылар мен ата-аналардың қазақ тілі бойынша жаңа оқулықтарды қолдануға деген көзқарастарын анықтау. Жалпы сауалнамаға апробация өтіп жатқан 41 мектептің ата-аналары (14-сурет), 40 мектептің (Петропавл қаласының №26 балабақша-мектептен басқа) 9-11-сынып оқушылары (15-сурет) қатысты. 14- сурет. Сауалнамаға қатысқан ата-аналардың саны Дереккөзі: Апробацияға қатысушы мектептердің деректері. 15-
сурет. Сауалнамаға қатысқан оқушылардың саны
Жалпы алғанда сауалнамаға 1965 ата-ана мен 2260 оқушы қатысты, яғни республика бойынша апробацияға қатысып жатқан оқушылардың 20,3%-ы (жалпы 11 146 оқушы қатысуда) жауап берді (16-сурет).
0
200 300
400 229 388
85 82 91 65 72 69 68 92 102 92 130 121 121 158
ата-аналар 0 100 200 300
400 282 371
91 110 103 80 131 98 105 156 110
103 111 71 130
208 о қушылар 35
16- сурет. Сауалнамаға қатысқан ата-аналар мен оқушылардың жалпы саны
Оқушыларға арналған сауалнама 11 сұрақтан, ата-аналар үшін 10 сұрақтан құралды (19,20-кестелер).
19- кесте. Ата-аналармен жүргізілген сауалнама қорытындысы. № Сауалнама сұрағы Болжамды жауап Жауап
1 Оқулық
мазмұны сіздің
балаңыздың жас ерекшеліктеріне сәйкес келе ме? А) ия Ә) жоқ
Б) жауап
беруге қиналамын А) ия – 100 %
2 Сіздің балаңызға оқулықтағы тапсырмалар түсінікті ме? А) ия Ә) жоқ
Б) жауап
беруге қиналамын А) ия – 100 %
3 Сізге оқулықтың сыртқы келбеті ұнай ма? А) ия Ә) жоқ
Б) жауап
беруге қиналамын А) ия – 100 %
4 Сіздің балаңыз «лексикалық минимумды» қолдана ма?
А) ия
Ә) жоқ Б)
жауап беруге
қиналамын А) ия – 100 %
5
балаңызға оқулықта берілген үй тапсырмалары ұнай ма?
А) ия Ә) жоқ
Б) жауап
беруге қиналамын А) ия - 80 % Ә) жоқ
Б)жауап беруге
қиналамын-20
% 6 Сіздің
балаңызда үй
тапсырмасын орындауда қандай қиындықтар туындайды? А) түсініксіз тапсырмалар Ә) қиын тапсырмалар Б)қызықсыз тапсырмалар С) менің баламда үй тапсырмасын орындауда қиындық
туындамайды Ә) қиын тапсырмалар - 5 % С) менің баламда үй тапсырмасын орындауда қиындық туындамайды - 95 % 7
келеді?
А) суреттерін өзгертер едім – саны мен сапасын А) суреттерін өзгертер едім –саны мен сапасын -59 % 2260
1965 2400
2200 2000
1800 ата-аналар о қушылар
жалпы саны 36
19- кестенің жалғасы
Ә) оқулықта анағұрлым қызықты
тапсырмаларды көргім келеді
Б) оқулықтың сыртық келбеті ұнамайды С) еш өзгеріс енгізгім келмейді Ә) оқулықта анағұрлым қызықты тапсырмаларды көргім келеді Б) оқулықтың сыртық келбеті ұнамайды С) еш өзгеріс енгізгім келмейді - 41 % 8 Тілді меңгеруде сіздің балаңызға оқулық қаншалықты көмегін тигізеді? А)бала тілді оңай әрі тез меңгереді Ә)материал қиындықпен меңгеріледі А)бала тілді оңай әрі тез меңгереді - 75 % Ә)материал қиындықпен меңгеріледі - 25 % 9 Оқулық балаңыздың оқу уәжін арттыра ма? А) ия
Ә) жоқ А) ия – 100 %
10
Оқулық сіздің балаңыздың оқу дербестігін арттыра ма? А) ия Ә) жоқ
Б) жауап
беруге қиналамын А) ия – 100 %
Ата-аналар сауалнамаға қатысуда белсенділік танытты. Берген жауаптарында олардың 100 % оқулықтар оқушылардың жас ерекшеліктеріне сай, берілген тапсырмалар түсінікті екенін, балаларының берілген лексикалық минимумды қолданатынын айтты. Сауалнаманың 9-10-шы сұрақтарына берілген жауаптар бойынша ата- аналардың 100% оқулықтар балаларын оқуға ынталандырып, олардың оқу уәждемелерін, өздігінен білім алу дағдыларын арттыратындарына сенімді.
20-
кесте. Оқушылармен жүргізілген сауалнама қорытындысы. № Сауалнама сұрағы Болжамды жауап Жауап
1 Сіз
қазақ тілі
бойынша жаңа
оқулықтарды пайдаланысыз ба? Пайдаланамын Қолдаймын Ия
Жоқ Сіздің жауабыңыз Пайдаланамын-100% Қолдаймын-85,2%
Сіз үшін
оқулықта берілген тапсырмаларды орындау оңай ма? Пайдаланамын Қолдаймын Ия
Жоқ Сіздің жауабыңыз ия -7 7,5 % жоқ -1 7,6% 3 Осы
оқулық бойынша
оқуды жалғастыруға келісесіз бе? Пайдаланамын Қолдаймын Ия Жоқ
Сіздің жауабыңыз Ия - 83,7 % Жоқ - 9,5 %
4 Егер сізде таңдау болса, сіз «Көкжиек - Горизонт» баспасының оқулықтарын таңдар ма едіңіз? Пайдаланамын Қолдаймын Ия
Ия - 63 % Жоқ - 4 % Білмеймін - 33 %
37
20- кестенің жалғасы
Жоқ Сіздің жауабыңыз
5
қабылдайсыз ба? Пайдаланамын Қолдаймын Ия
Жоқ Сіздің жауабыңыз Ия - 89,1 %
Жоқ -
10,9 %
6 Сіз оқулықтағы грамматикалық тапсырмалар мен мәтіндердің өмірмен байланысы бар екеніне келісесіз бе? Пайдаланамын Қолдаймын Ия
Жоқ Сіздің жауабыңыз Ия - 72,2 % Жоқ - 3,2 % Кейде - 19,2 % 7 Сіз күнделікті өзара қарым қатынаста лексикалық минимумды, оқулық мәтіндерін қолданасыз ба? Пайдаланамын Қолдаймын Ия Жоқ
Сіздің жауабыңыз Ия - 73,6 % Жоқ - 5,7 % Кейде - 50,9 %
8 Сіз лексикалық, грамматикалық тақырыптар мен басқада жұмыс түрлерін оңай меңгересіз бе? Пайдаланамын Қолдаймын Ия
Жоқ Сіздің жауабыңыз Ия - 62,7 % Жоқ - 17,6% Кейде - 13,1 %
9 Оқулықта берілген суреттер мәтіндермен, тапсырмалармен тығыз байланысатына екеніне келісесіз бе? Пайдаланамын Қолдаймын Ия
Жоқ Сіздің жауабыңыз Ия - 61,5 % Жоқ - 5,5% Байланысы кейде
байқалады - 25,5 %
10 Сізге оқулықтағы қай материал қызықты: - грамматика бойынша жаттығулар – түсінуге бағытталған тапсырмалар - есте жақсы сақтауға арналған оқулыққа қосымша берілген сөздер, фразалар мен сөйлемдер тізімі Пайдаланамын Қолдаймын Ия Жоқ
Сіздің жауабыңыз Грамматикалық тапсырмалар- 33,1 % түсінуге арналған тапсырмалар-22,1 % есте жақсы сақтауға арналған сөздер, сөйлемдер мен фразалар - 22,1 % барлығы 13,7 %
11 Оқулықтың қандай осал жақтарын байқадыңыз? - таныс емес сөздер көп - мәтін көлемдері үлкен Пайдаланамын Қолдаймын Ия Жоқ
Сіздің жауабыңыз таныс емес сөздер көп- 12,5 % мәтін көлемдері үлкен- 15,3% қате басылған - 67,4 % Дереккөзі: Ы.Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясының мәліметі.
Эксперименттік сыныптарда жүргізілген сауалнама қорытындысы оқулықтар жалпы 9-11-сынып оқушыларының көңілінен шығатынын, мазмұнын қамтитын түрлі тапсырмалар, мәтіндер қызықты, түсінуге, орындауға қолжетімді және лексикалық минимумы күнделікті өмірде қолдануға пайдалы екендігін көрсетті.
38
қатысушы мұғалімдерге арналған On-line cауалнама. Ы.Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы оқыту қазақ тілді емес мектептердің 1-11-сыныптарына арналған «Қазақ тілі» пәнінің деңгейлік оқулықтары бойынша эксперименттік мектептердің мұғалімдері арасында Академияның nao.kz ресми сайтында 2016 жылғы 13-23 сәуір аралығында On- line cауалнама ұйымдастырды. On-line cауалнаманың мақсаты – деңгейлік оқулықтар бойынша мұғалімдер қауымынан барынша нақты ақпарат алу. On-
line сауалнамаға эксперименттік мектептерде жұмыс істейтін 432 мұғалімнің 238-і қатысты (55%) (17-сурет).
17-
сурет. Мектептердің оқыту тілі Дереккөзі: Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясының деректері. Олардың 160-ы оқыту орыс тілді мектептердің мұғалімдері болса, 76-сы аралас мектепте, 2-уі өз қалаулары бойынша қатысқан мемлекеттік тілдегі мектепте сабақ беретін мұғалімдер болды. 18- сурет. Мұғалімдер қызмет жасайтын мектептердің типтері Дереккөзі: Академияның nao.kz ресми сайтынан алынған мәлімет
Мұғалімдердің басым бөлігі 102-і қала мектептерінен қатысса, 40-ы ауылдық мектептерден қатысты. 96 мұғалімнің гимназиялар мен лицейлерде қызмет жасайтыны зерттеу барысында белгілі болды. Мұғалімдерге арналған сауалнама 10 сұрақтан құралды, олардың нәтижелері өңделді (21-кесте). 40 96 Ауылды қ жалпы білім беретін мектеп Қалалық жалпы білім беретін мектеп 102 2
76 Қазақ тілінде Орыс тілінде Аралас тілде 160 39
21- кесте. Мұғалімдерге арналған On-line cауалнаманың қорытындысы. № Сауалнама сұрағы Болжамды жауаптары Жауабы
1 Қазақ тілін деңгейлік оқыту барысында сабақты коммуникативтік- танымдық мақсат тұрғысынан жүзеге аыру үшін сөйлесім әрекетінің бес түрі іске қосылады. Сіздің ойыңызша, осы бес әрекеттің қайсысы барынша мемлекеттік тілді меңгертуге ықпал етеді? 1. Тыңдалым 2. Айтылым 3.
Оқылым 4. Жазылым 5. Тілдесім 6. Барлығы 0,01% 0,4%
0,09% 0%
0,5% 68%
2 Деңгейлік оқулықты практикада қолдануда туындайтын қиыншылықтар деңгейін анықтаңыз. 1.
жетіспеушілігі 2.
Педагогикалық таптаурын болған әдістерден арыла алмау 3.
көтеруге мүмкіндіктің жоқтығы 21,6%
31,5%
23,8%
3 Деңгейлік оқулықтармен жұмыс жасау барысында оқушылардың бойында қандай икемділіктер мен дағдыларды дамыта білдіңіз? 1.
Тілдік коммуникация арқылы сөйлеуге үйрету 2.
мүмкіндік жасау 3.
Тілді үйренуге деген ынтасын қалыптастыру 36,4%
37%
4 Оқулықта берілген тапсырмалар жүйесі арқылы оқушылардың мемлекеттік тілді меңгеру деңгейін анықтауға бола ма? 1.
оқушылардың басым бөлігінде көтерілді 2.
өзгерген жоқ немесе төмендеді 3.
Білім сапасы мен үлгерім тек кейбір оқушыларда ғана көтерілді 61,2%
0,8%
14,3% 5 Сабақ тілдік қатынастың үш түрлі жолы арқылы іске асырылады, Сіз үшін қайсысы қолайлы деп ойлайсыз. 1.
2.
Топтық жұмыс 3.
Ұжымдық жұмыс 4.
Ешқайсысы 19,9% 53%
0,9% 0,1%
6 «Қазақ тілі» пәнінің деңгейлік оқулықтары оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамытуға ықпал ете ме? 1.
Иә, олардың сөздік қорын молайтып, сөйлеу дағдыларын жетілдіреді. 2.
Жоқ, өйткені
кейбір тапсырмалар деңгейлік тапсырмалардың талап-тарына сай келмейді. 3.
өйткені кейбір
тапсырмалар оқушылардың жас ерекшелігіне сай келмейді. 70,7%
0,7%
0,9% 7 Деңгейлік оқулықта нені өзгертуге болады деп ойлайсыз? 1.
Сандық және
сапалық жағынан
иллюстрацияларды өзгертсе; 2.
өзгертсе, өйткені тапсырмалар бір сарынды, қайталанып келеді; 22,3%
38% 40
21- кестенің жалғасы
3.
Оқулықтың көлемі мен мұқабасын, дизайнын өзгертсе; 4.
Оқулықтағы суреттерді өзгертсе; 32%
0,6%
8 Деңгейлік оқулықтағы грамматикалық тапсырмалар мен мәтіндер арасында күнделікті өмірмен байланыс бар дегенмен келісесіз бе? 1.Келісемін, күнделікті өмірмен байланыс бар. 1.
Келіспеймін, барлық
тапсырмалар мен
мәтіндер күнделікті өмірмен байланыспайды. 2.
тапсырмалар ғана күнделікті өмірмен байланысады. 3.
72%
0,3%
18%
0,3% Дереккөзі: Ы.Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясының мәліметі.
Қорыта айтқанда, деңгейлік оқулықтар бойынша қойылған сұрақтарға мұғалімдердің берген жауаптарынан байқағанымыз, оқулықтың апробациядан өтуі қалыпты деңгейде жүріп жатқандығын байқатты. Демек, бұл оқулықтар оқушылардың тілді меңгеруіне толық ықпал ете алады.
41
Адамзат тарихының сандаған ғасырлар бойы жинақтаған тәжірибесі көрсеткендей қоғам мен мемлекет құрылымындағы күрделі құбылыс – тіл мәселесі болып табылады. Тіл ұлттың негізгі белгісі ретінде халықтың болмыс-бітімінің сақталуында шешуші рөл атқарады, оның рухани мәдениетінің бір бөлігі болып табылады, сондықтан да тіл өзіне деген құрметті талап етеді. «Тіл тағдыры – ұрпақ тағдыры, ұрпақ тағдыры – ел тағдыры» деген ұранды ұстанған қазақ халқы ғасырлар бойы елі мен жерін, діні мен тілін сақтап қалу жолында талай қиын-қыстау кезеңдерді басынан кешірді. Өйткені ана тілі мәселесі – сол тілде жасаған, жасап келе жатқан халықтың өткені мен бүгінгісін таразылай отырып, болашағын танытатын, сол халықтың мәңгілігінің мәселесі. Елдіктің негізгі шарттары, түптеп келгенде мемлекет тілінің, ұлт рухының көтерілген биігімен өлшенеді. Мемлекеттік тіл тәуелсіздігіміздің жырын жырлап, мемлекетіміздің бұғанасын қатайтты. «Ұлттың сақталуына да, жоғалуына да себеп болатын нәрсенің ең қуаттысы — тіл» деген Ахмет Байтұрсыновтың қасиетті қағидасына сүйенсек, Ата Заң аясында бақ-берекеміздің сақталып отырғаны тіл саясатын да дұрыс жүргізудің жемісі екені анық. Жалпы, тіл жеке адамның шаруасы емес. Мемлекеттік де басыбайлы дүниесі емес. Тіл – халық қазынасы, ұлттық жаны. Тілдің мәселесі - ұлттық мәселесі. Осыған орай, бүгінде Елбасының Қазақстан халқына жолдаған Жолдауында белгіленген басым бағыттардың бірі – барлық қазақстандықтарды біріктірудің басты факторы ретінде мемлекеттік тілді жан-жақты дамытуға басты назар аударылып отыр. Сондықтан қоғамда қазақ тілінің мемлекеттік дәрежесін нығайту және оның әлеуметтік-коммуникативтік міндеттерін кеңейту еліміз саясатының басты стратегиялық басымдығы болып қала береді. «Тiлдердi қолдану мен дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасында» Мемлекеттік тілді үйретудің жүйесін жасау бағдарламада: «Үздіксіз білім беру моделі арқылы қазақ тілін оқыту жүйесін әзірлеу және енгізу» деген арнайы бағыт ауқымында айқындалған. Бағдарламының осы бағыты бойынша қазақ тілін оқытудың стандарт- технологиясы дайындалды, тіл үйрету қарапайым пайдалануды қамтамасыз ететін А1-А2 деңгейлері бойынша, дербес пайдалануды қамтамасыз ететін В1- В2 деңгейлері бойынша және іскерлікпен пайдалануды көздейтін С1-С2 деңгейлері бойынша мемлекеттік тілді оқытудың көп деңгейлі жүйесі жасалды. Бұл стандарт-технология мектепке дейінгі, орта, арнайы орта, жоғары және жоғары оқу орынан кейінгі мемлекеттік білім беру стандартына енгізілді. Яғни, бағдарламада көзделген үздіксіз білім беру моделі арқылы қазақ тілін оқыту стандарт-технологиясы міндеттілікке айналады. Осы Стандарттың негізінде шығарылған оқыту қазақ тілді емес мектептердің 1-11-сыныптарына арналған «Қазақ тілі» пәнінің деңгейлік оқулықтары мен ОӘК-тері 2015-2016 оқу жылында апробациядан табысты өткізілді.
|