Адамзат дамуыныњ єр кезењі ѓылым мен мєдениеттіњ, єдебиеттіњ ќалыптасуы,µркендеуі, зерттелуі туралы µзіндік пікірлерімен ерекшеленіп, жања баѓыттар, жања танымдыќ аппарат пен жања терминология тудырып отыратыны белгілі



Pdf көрінісі
бет87/118
Дата30.01.2023
өлшемі2,63 Mb.
#63682
1   ...   83   84   85   86   87   88   89   90   ...   118
Байланысты:
Әділова. Көркем мәтін. Цитация

«атасы басқа, аттан түс» мәтелі де дәлелдейді. Арғы ата-бабаларымыз өмір 
сүрген кездегі қоғамның барлық мүшелеріне таныс аңыз-әңгіме, жыр немесе 
өлеңдер уақыт өте келе өзектілігінен айрылып, адам жадынан біртіндеп 
ығыстырыла бастайды. Белгілі бір мерзім өтіп, ұрпақтар алмасып, әлеуметтік-
мәдени кеңістіктегі құндылықтар, бағалау өлшемдері өзгергенде, прецедентті 
мәтіндер бірте-бірте қысқартылып, ең соңында оның айрықша мәнді, аса 
әсерлі, өте бейнелі, ерекше есте сақталатын үзігі ғана ел жадында қалып қояды 
да, олар біртіндеп қанатты сөздер, фразеологизмдер, мақал-мәтелдер қатарына 
өтеді. Мәселен, зерттеуші С. Жапақов аса жиі қолданылмаса да, эмоционалды-
экспрессивтілігі жоғары «садағын сағымға ілдірген» фразеологизмінің ішкі 
формасын Шыңғыс ханға байланысты прецедентті мәтінмен байланыстырады 
[146, 20]. Сондай-ақ жоғарыда келтірілген «Қара бауыр, қасқалдақ, қайда кеттің 
пыр-пырлап?» претексі де қазір өзектілігін азайтып, бірте-бірте қысқарып, тек 
Д.А. Қонаевты еске алу кезінде ғана, оның өзінде де осы мәтін алғаш қалай, не 
себепті пайда болғанын білетін адамдар қолданысында ғана кездесіп жүргені 
байқалады.
Ре
по
зи
то
ри
й К
ар
ГУ


135 
2.2.4 Прецедентті автомәтіндер 
Қазіргі заманғы көркем әдебиеттің вербалды құрылымында қаламгердің өз 
шығармалары арасындағы байланыстарды көрсететін маркерлер де, яғни 
прецедентті автомәтіндер де кездесіп жүр.
Көрнекті жазушы Қ. Жұмаділовтің көркем шығармаларында ұлттық, 
әлемдік энциклопедиялық білім аясына жататын мәтіндермен байланыстарды 
көрсететін элементтерден басқа да - оның жеке өзіндік аясына жататын 
мәтіндерін еске түсіретін - үзінділер кездеседі. 
«Қазақ әдебиеті» газетінде «Қабдештің қалжыңдары» тақырыбымен 
бірнеше әзіл әңгіме жарияланғаны белгілі. Олар тапқырлығымен, 
ұтқырлығымен, астарлы юморымен жазушының дос-жолдастары мен газет 
оқырмандарын езу тартқызғаны сөзсіз. Бұл әзіл-шыны аралас әңгімелерде 
қаламгердің жеке өмірі мен қоғамдық-әлеуметтік қызметіне қатысты деректер 
бар. Солардың біразын жазушы өзінің шығармаларына кіргізгені байқалады. 
Мысалы, бір әңгімесіне автор кезінде әйеліне жазған хатты кіргізген: «Әйелі 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   83   84   85   86   87   88   89   90   ...   118




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет