Адамзат дамуыныњ єр кезењі ѓылым мен мєдениеттіњ, єдебиеттіњ ќалыптасуы,µркендеуі, зерттелуі туралы µзіндік пікірлерімен ерекшеленіп, жања баѓыттар, жања танымдыќ аппарат пен жања терминология тудырып отыратыны белгілі


жігіт» тұрақты тіркестерінде, «Қасқыр да қастық қылмас жолдасына»



Pdf көрінісі
бет94/118
Дата30.01.2023
өлшемі2,63 Mb.
#63682
1   ...   90   91   92   93   94   95   96   97   ...   118
Байланысты:
Әділова. Көркем мәтін. Цитация

жігіт» тұрақты тіркестерінде, «Қасқыр да қастық қылмас жолдасына» 
мәтелінде көрсетеді. Ал «қасқыр» номинативінің жағымсыз мәнін мына 
мысалдар дәлелдейді: Қасқырдың аузы жесе де - қан, жемесе де – қан; 
бөрідей тиді, бөрідей шулады, яғни қасқыр, бөрінің озбырлыққа, қанға жақын 
екені оқырман ойында жағымсыз ассоциацияға негіз болады. Қалың оқырманға 
кеңінен таныс Көксерек (М. Әуезов), Тасшайнар (Ә. Кекілбаев), Ақбара мен 
Тачшайнар (Ш. Айтматов – Ш. Мұртаза аудармасында Аққұртқа мен 
Тасшайнар) образдары да «қасқыр» сөзінің семантикасындағы жағымды, 
жағымсыз мәнге құрылғанын көруге болады. 
Ре
по
зи
то
ри
й К
ар
ГУ


143 
Мағынасында осындай қарама-қарсылық, яғни жағымды, жағымсыз 
мәннің тоғысуы ит зоонимінде де байқалады. Ежелден қазақтар итті жеті 
қазынаның бірі деп есептеп, өз тұрмысында жоғары бағалағаны белгілі. Бұл 
орайда тіл фактілерін соны көзқараспен талдап, тосын пікір білдіретін О. 
Сүлейменовтің гипотезасын айтпай кетуге болмайды: «Ал ежелгі көшпелілер
түркілер, осы таяудағы уақытқа дейін итті пір тұтқан, аңыздарда өздерінің 
шыққан тегін итпен байланыстырады; ұлы әмірлер халыққа билік жүргізе 
алатын дәрежеге жеткен соң, ата-анасы қойған лауазыммен алмастырып, Ит 
деп аталатын болған» [153, 253]. Әрине, көне түркілердің ұрпағы – қазақтардың 
когнитивтік базасында бұл сөздің жағымды реңкі болуы заңды да. 
Алайда бұл сөздің семантикасында жағымсыз коннотация да барын тілдік 
материалдардан аңғаруға болады. Қазақ тілінің фразеологиялық сөздігінде 
[154] ит сөзімен 74 вокабула берілген және олардың бәрі дерлік жағымсыз 
мәнде қолданылады (ит мінез, ит өмір, ит өлім, ит тартыс, ит тілеу, ит 
жеккен, ит жегір, ит жыны келді, ит терісін басына қаптау, ит тиген 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   90   91   92   93   94   95   96   97   ...   118




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет