Оқулық Алматы, 014 Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің «Оқулық»
Бұлшық ет талшықтары зақымдалуы жəне дене жаттығулары
жүктеу/скачать 9,2 Mb. Pdf көрінісі
|
О улы Алматы, 2014 2 аза стан Республикасы Білім ж не ылым ми
- Бұл бет үшін навигация:
- 44-сурет
| Бұлшық ет талшықтары зақымдалуы жəне дене жаттығулары
Бұлшық еттер адам организміндегі əртүрлі қозғалыстарды қамтамасыз ететін тірек-қимыл жүйесінің белсенді бөлігі болғандықтан дене жаттығуларымен шұғылдану кезінде де оның зақымдалуы жағдайлары кездеспей қоймайды. Бұлшық еттің ұзындығы мен ширығу ерекшеліктеріне байланыс- ты бұлшық ет талшықтарының зақымдалу дəрежесі де əртүрлі бола- ды (43-сурет). Бұл зерттеулерден бақылау тобы мен изометриялық жиырылуға қарағанда ұзара жиырылу кезінде зақымдалу пайызының нақты (р<0,05) бірнеше есе жоғары екендігін көруге болады. Мұны спорт практикасында ескерген жөн. Сондай-ақ бұлшық еттің зақымдалуына басқа да көптеген факторлар, оқыс жағдайлардағы механикалық зақымдар, ферменттер жетіспеушілігі, шаршау, күштің азаюы кезіндегі субъективті себептер əсер ететіндігі белгілі. 43-сурет. Бұлшық ет жиырылуы мен бұлшық ет талшықтары зақымдалуы (Koh & Brooks (2001) Am J Physiol 281:R155-R161) 163 44-суреттегі Фолкнер мен əріптестерінің еңбектерінен зақым алғаннан 3 күн өткеннен кейінгі бұлшық ет талшықтарының күйін анық көруге болады. Дене жаттығуларының организм үшін қаншалықты маңызды екендігіне Faulkner, Brooks жəне Zerba жүргізген зерттеулер дəлел болады. Зерттеу нəтижелерінен 2 апта бойы жаттығудан кейін күштік тапшылықтың жаттықпаған кезеңге қарағанда 3 есеге жуық кемитінін, ал зақымдалған бұлшық еттің талшықтары санының 4 есе- ге дейін азаятындығын көруге болады. Екі жағдайда да жаттықпаған кезеңге қарағанда айырмашылықтар нақты (Р<0,05) болған (45-су- рет). 44-сурет. Зақым алғаннан 3 күннен кейінгі бұлшық ет талшықтарының «елесі» (Faulkner, Brooks and Zerba (1995) J Gerontol 50:B124-B129) 45-сурет. Бұлшық еттің зақымдалуы мен күштік тапшылыққа дене жаттығуларының ықпалы (Koh & Brooks (2001) Am J Physiol 281:R155-R161) 164 Сонымен қатар күштік ташылық пен бұлшық еттердің зақымдалу пайызына пассивті жаттығу мен бұлшық еттердің изометриялық жиырылуын іске асыра отырып, орындалатын жаттығудың əсері са- лыстыра зерттелген (46-сурет). Бұл зерттеулерде бұлшық еттердің дегенерациясы мен регенера- циясына назар аударылған. Бұлшық еттің дегенерациясы дегеніміз оның негізгі қабілеті – жиырылудан айырылу болса, ал оның регене- рациясы жиырылу қабілетінің қайтадан қалпына келуі болып табы- лады. Қартаю барысында зақымдарға шалдығудың артатындығына жəне оның қалпына келуінің төмендеуіне қарамастан жануарларға жүргізілген тəжірибелер оларда да зақымдардың алдын алуға мүмкін болатындығын көрсеткен. Бұлшық ет талшықтарын жаттықтыру əсіресе, егде адамдарда жиырылу кезінде оқыс зақымдалу жағдайларын азайтуы мүмкін. 46-суретте көрсетілгендей, əсіресе, барлық талшықтардың ішіндегі зақымдалған талшықтар пайызы жаттықпағандарға қарағанда пассивті жаттыққан жануарларда 2 есе аз (Р<0,05) болған. Күштік тапшылық пайызы жаттықпағандарға қарағанда жаттыққан 2 топта да (пассивті, изометриялық жаттығу) нақты айырмашылықпен төмен болған. жүктеу/скачать 9,2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|