№1 дəрісбаян тақырыбы: Психология пəні, оның міндеттері мен əдістері
жүктеу/скачать 10,08 Mb. Pdf көрінісі
|
Снимок экрана 2022—11—28 в 17.15.15
- Бұл бет үшін навигация:
- § 3. Естiң негiзгi түрлерi
- Ерiктi
- Механикалық ес
- Логиқалық ес.
| биокибернетикалық теориясы пайда болады. Əр түрлi ЭВМнiң (электро-есеп машина)
iшiндегi мəлiметтердi сақтау жəне солармен жұмыс iстеудi ойластырған кезiнде, адам есiнiң механизмдерiне сүенген. Сонда бұл теория бойынша адамның миының əрекеттерi бағдарламалардан (алгоритмдердiң жиынтығынан) түрады деген. Сөйтiп адам миын, сонымен бiрге естi де, кибернетикалық модельдеу арқылы зерттейдi. Бұл бағытта копьютерлердiң электронды есте сақтауларын, қайта жаңғыртуын қарастырады. Адамның есте сақтау қабылетi ЭВМнiң есiнен əлде қайда асып кетедi, бiрақ адам бұл қабылетiн саналы түрде қолдана бермейдi. Сөйтiп, ЭВМнiң адамға толық ұқсас болуы мұңкiн ба деп сұрағанда, жасанды интеллектiсi бар машиналар, мұңкiн сол деңгейге жетер, дейдi. Естi психологиялық зерттеудiң табыстарына қарамастан iздердiң есте қалуының физиологиялық механизмдерi мен естiң табиғаты толығымен зерттелмеген. § 3. Естiң негiзгi түрлерi Естiң түрлерiн жiктеуiнде белсендiлiкке, мақсаттың бар немесе жоқ болуына, негiзгi психикалық əрекеттiң сипатына, есте сақтау мерзiмiне орай келесi түрлерi болады. 1. Ерiктi жəне ерiксiз ес түрлерi. Сонда, белгiлi мақсат қоймай-ақ, арнайы есте қалдырмай-ақ есте сақтауды мен жаңғыртуды, ерiксiз ес деп атайды. Ерiксiз ес көбiнесе балаларда балалық шағында кездеседi бiрақ өсе жоғалып кетпейдi. Мысалы, жаңадан əсер еткен, қызықтырған бейнелер, адам арнайы мақсат қоймасада, ерiксiз есте қалып отырады. Мақсат қойып, арнайы əрекеттердi қолданып жатып есте сақтағанды ерiктi ес деп атайды. Адамға қажеттi деп тапқан нəрселердi еске сақтау үшiн арнайы амалдарды қолданады, ерiктi есте қалдырғанды жиi қажет етедi. Осы арнайы амалдарды мнемиқалық əрекеттер дейдi. Осыған орай, есте сақтаудың сапалылығы, нəтежиелiгi келесi факторлардан тəуелдi болады. Мысалы, алдына мақсатты қалай қоюлығынан. Егер адам əр кезде керек болатын мəлiметтi жақсылап есте сақтағысы келсе, онда бұл мəлiмет жақсы сақталады. Керiсiнше, мəлiметтi онша керектi есмес деп санаса, ол жаман сақталады. Арнайы амалдарды қолданып есте сақтауыда, келесi ес түрлерi болады: Механикалық ес. Мұндай есте қалдыру ешбiр өзгерiссiз, дəлме-дəл қайталауды коздейдi. Мысалы, түрлi ережелердi жаттау барысында механикалық сақтауды қолданады. Бұған көп күш кетедi жəне сапасы төмен болады. Логиқалық ес. Бұл есте сақтау амалында логикалық түсiнұ, жүйелеу, негiзгi логикалық компоненттердi бөлiп шығару, солардың араларында мəндiк байланыстарды табу жасалынады. Сонда есте сақтаудың нəтежиелiгi, механикалық еске сақтаудан, 20 есе өседi екен. Бiздегi ой, ұғым, пiкiр ой қорытындылары сияқты түрлi формалар арқылы iз қалдыруын сөздiк-мағыналық ес деп атайды, ойiткенi ойдың қандай формасы болмасы да тiлмен, сөзбен байланысты болады. жүктеу/скачать 10,08 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|