Шарт ты бел гі лер Жаңа тақырыпты меңгеру тапсырмалары

131
Әде би ет тео рия сы
Са ти ра мен иро ния
Са ти ра – қа лам гер дің су рет теп отыр ған оқи ға ны, құ бы лыс ты 
не ме се кей іп кер ді өт кір сын ға алып, әжуа ға ай нал ды ра тын көр кем дік 
бей не леу тә сі лі. Са ти ра ның мы сал, эпиг рам ма, памфлет, фельетон, 
па ро дия, шарж, ка ри ка ту ра, анек дот си яқ ты жанрла ры бар. Дра ма тур-
гия да са ти ра ко ме дия жан ры нан кө рін се, көр кем про за да са ти ра лық 
әң гі ме, по вес ть, ро ман дар жа зы ла ды. Са ти ра лық шы ғар ма лар да 
әсіре леу (гро теск), тұс пал дау (ал ле го рия), юмор (дос тық рәуіш те гі күл-
кі), иро ния (же ңіл әжуа), сар казм (ащы мыс қыл, ке ке сін) т.б. бей не леу 
тә сіл де рі ке ңі нен қол да ны ла ды. 
Иро ния – көр кем шы ғар ма да ғы сыр ты сы пайы, іші тол ған ащы 
күл кі, мыс қыл бо лып ке ле тін өр нек теу тә сі лі. Ежел гі Гре кия да жанр 
ре тін де ту ын да ға ны мен, әде би ет тің дер бес те гі ре тін де Ежел гі Рим де 
кең қа нат жай ды. Пет ро ний дің «Са ти ри кон», Апу лей дің «Ал тын бас-
пақ» ро ман да ры осы тұс та жазылды. Орыс әде бие тін де ал ғаш қы са ти-
ра лық шы ғар ма лар ХVІІ ға сыр да дү ние ге кел ді. Қа зақ са ти ра сы ха лық 
ау ыз әде бие ті нен бас тау ала ды. Ал дар кө се ту ра лы аңыз әң гі ме лер де 
ащы мыс қыл, улы ке ке сін, сы нап-мі неу са ры ны ба сым бол са, Қо жа-
на сыр ту ра лы күл дір гі әң гі ме лер дос тық рәуіш те гі сын, ас тар лы әзіл ге 
құ ры ла ды. Таз ша ба ла ту ра лы не ме се өті рік өлең дер де әсі ре леу, 
гро теск тә сі лі мол кез де се ді. Қа зақ фолькло рын да ұлт тық ау ыз әде-
бие тін де ға на кез де се тін Шық бер мес Шы ғай бай, Қа ра бай си яқ ты са раң 
бай лар дың тип тік бей не ле рі жа сал ған. 
«Қа­зақ­әде­бие­ті»­эн­цик­ло­пе­дия­лық­анық­та­ма­лы­ғы
«Ба қыт сыз Жа мал» ро ма ны нан са ти ра мен иро ния ға мы сал дар 
кел ті рің дер. Са ти ра жан ры ның ерек ше лік те рін көр се тің дер.
Мір жа қып Дұ ла тұлы – қа зақ тың аса көр нек ті ағар ту шы сы, қо ғам қай рат ке рі, ақын, 
жа зу шы , кө сем сөз ше бе рі, әде би ет тің әр түр лі жан ры на қа лам тарт қан қа лам гер. 
М.Ду ла тұлы ның «Ба қыт сыз Жа мал» ро ма ны – қа зақ әде бие тін де көр кем про за лық 
үл гі де жа зыл ған тұң ғыш ро ман.

жүктеу/скачать 9,92 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: