Шарт ты бел гі лер Жаңа тақырыпты меңгеру тапсырмалары
жүктеу/скачать 9,92 Mb. Pdf көрінісі
|
8-сынып .Қ.ӘДЕБ
- Бұл бет үшін навигация:
- Зергер сөз АР МА Н- ПВ б ас па сы
| «Үш қи ян»,
«Са ры ар қа», «Қаз ту ған» ат ты тол ғау- ла рын да Ре сей дің қа зақ же рін отар лау сая са ты, ата ме ке ні нен ай рыл ған ел дің за ры мен мұ ңы ба ян да ла ды. Мысалы, «Үш қиян» деген өлеңінде: Еділ ді тар тып ал ға ны – Етек ке қол ды сал ға ны. Жа йық ты тар тып ал ға ны – Жа ға ға қол ды сал ға ны. Ойыл ды тар тып ал ға ны – Ой да ғы сы бол ға ны. Маң ғыс тау дан үш тү бек – Оны-да ғы ал ға ны. Үр ге ніш пен Бұ хар ға Ар ба сын сүй реп бар ға ны – Қо ныс тың бар ма қал ға ны? – деп күй зе ле ді. Мұ рат ақын мұнда құ нар лы же рі нен а йырыл ған алаш аза мат та рын за ман ты ны- сын дер ке зін де аң ға ра бі лу ге үн дей ді, жер МҰ РАТ МӨ КЕҰЛЫ (1843–1906) Қа зақ тың та ри хын жаз- ған адам Мұ рат се кіл ді ақын дар дың сө зін елеу сіз тас тай ал май ды. Мұ рат өлең де рін де пат ша хү кү- ме ті нің қа зақ қа жұм са ған сая са ты ай қын бай қа- ла ды. Хү кү мет тің жақ сы жер лер ді тар тып ал ға- ны, ел қа мын же ген дер- дің қуыл ға ны, өл ті ріл ге ні анық ай ты ла ды. Х.Досмұхамедұлы Зергер сөз АР МА Н- ПВ б ас па сы 61 тағ ды ры – ел тағ ды ры еке нін ба са ай тып, «Еділ ді тар тып ал ға ны – етек ке қол ды сал ға ны, Жа йық ты тар тып ал ға ны – жа ға ға қол ды сал ға ны, Ойыл ды тар тып ал ға ны – о йын да ғы сы бол ға ны...» – деп, ұлт тағ ды рын да ғы тра ге дия лық ке зең дерді шы найы су рет тей ді. Өзі өмір сүр ген ор та ның әлеу мет тік-сая си жағ да йын же те тү сін ген ақын өзін ма за ла ған ой ла рын: Әу елі же ңіп орыс Еділ ді ал ды, Са ры тау, Аш тар хан ның же рін ал ды. Ар ты нан Еділ ден соң На рын ды ал ды, То ғай дың ағаш-қа мыс, та лын ал ды. ...Қуа лап Иса тай ды өл тір ген соң, За ман ның со дан бе рі та рыл ға ны... Бір қа зақ ер кек бол са – Ма хам бет тей, Мұ ны да ай сыз кү ні жа за ла ды, – деп қын жы ла жа за ды. Өлең де рі нің маз мұ ны ақын ның шы ғыс мә де ние ті мен түр кі мә де ние тін же тік біл ген ді гін, қа зақ та ри хы мен қа тар тү рік, қа ра- шай, ау ған, но ғай, орыс, та тар, баш құрт ха лық та ры ның та ри хы- мен де та ныс екен ді гін көр се те ді. Мұ рат Мөң кеұлы жас тар ды Мұ са би мен Асан би, Ер Еді ге, Қа ра сай-Қа зи, Ер Тар ғын, Қаз ту ған си яқ ты үл гі-өне ге бо лар- лық тай адам дар дың үл гі сін де тәр бие леу мақсатында олар ту ра лы өлең-тол ғау лар шы ғар ған. Ру ха ни құн ды лық тар ды сақ тап қа лу үшін Жи де лі-Бай сын же рі не кө шу ді на си хат та ған. Мы нау На рын де ген қо ны сың – На рын бай бай дың қо ны сы еді. Са ры көл, Са мар сын ды су, Мы нау Са мар де ген суы ңыз – Са мар бай бай дың қо ны сы еді... Адам ның аз ған бел гі сін жырау: Екі кі сі дау лас са, Та ту бол деп айт пай ды. Екі а йырып ара сын, Ара сы нан па ра ал ған. Мұ сыл ман ның ба ла сы, Қа шу ды қой ды арам нан. Ша па ғат, қа йыр қал ма ды, жүктеу/скачать 9,92 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|