Р кі мифологиясы
Aнaхaрхисaңыздықтұлғaмa,тaрихитұлғaмa
жүктеу/скачать 28,58 Mb. Pdf көрінісі
|
түркі мифологиясы
| Aнaхaрхисaңыздықтұлғaмa,тaрихитұлғaмa
Б.з.д. VII ғ. грек фи ло со фиясы ның пaйдa бо лып қaлыптaсуы- нa өзі нің ті ке лей әсе рін ти гіз ген «Же ті дaнaлaры – Фaлес, Клео- бул, Питтaк, Биaнт, Со лон, Хи лон, Aнaхaрсис өмір сүр ген. Aнaрыс (Aнaхaрсис) – біз дің зaмaны мыздaн бұ рын ғы VII– VI ғaсырлaрдa өмір сүр ген сaқ ғұлaмaсы. Тaрихтa «Скиф Aнa- хaрсис» де ген aтпен әлем ге тaнылғaн. Aнaрыс тың aнaсы эл лин дік еді. Ол Эл лин де сол кез де гі бел гі лі бі лім мен өнер дің бaрлық сaлaсын мең гер ген. Ге ро дот тың aйт уы бо йын шa, «Aнaрыс – скиф пaтшaсы Спaргaпиc тің шө бе ре сі, Лик тің не ме ре сі, Гнур дың бa лaсы». Aнaрыс – грек тaри хы мен мә де ниетін де ерек ше ізін қaлдыр- ғaн шы ғыс дaнaгөйі. Сaқ өр ке ниеті не, сaқтaрғa де ген ерек ше құр- мет осыдaн бaстaлды. ~ 56 ~ Aнaрыс жө нін де Ге ро дот тың «Тaрих» ең бе гін де жaн-жaқты aйт ылaды. Плaтон «Мем ле кет» aтты ең бе гін де Aнaрыс ты Го мер, Фaлес пен қaтaр қойсa, «Протaгор» aтты туын ды сындa әлем де гі «же ті ғұлaмaның бі рі» деп тaнығaн. Aнaрыс Aфинaдa әйгі лі ке- мең гер Со лон мен жaқын дос болғaн. Оның есі мі Aрис то тель дің «Aнaли тикaсы ның» 2-кітaбындa, « Ни комaх эт никaсындa» дa aтa- лaды. Aнaрыс турaлы мол мaғлұмaт Лу киaндa дa бе рі ле ді. Aнaхaрсис Крез ге aйт ып ты-мыс: «Ли диaндaрдың пaтшaсы! Мен Эл лен же рі не осы aймaқтың әдет-ғұ рыптaры мен сaлт-дәс түр- ле рін үйре ну үшін кел дім. Мaғaн aлтын ке рек емес, мен Ски фияғa бaсқaшa орaлғым ке ле ді, сол үшін мен Сaрдaғa бaрa жaтыр мын. Aнaрыс тың көр кем бей не сін Плутaрх жaсaғaн. «Же ті ғұлaмa сaуығы» aтaлaтын ең бе гін де Фaлес, Со лон, Пе риaндр, Питтaк, Биaнт, Хи лон, Кле булдaрмен қaтaр оның дa есі мі aтaлaды. Aнa- рыс есі мі Ми шель Мон тен нің «Тә жі ри бе ле рін де» 2 жер де aтaлып өте ді. Дио ген Лaэртс кий дің «Aтaқты фи ло софтaрдың өмір ле рі, ілім де рі, нaқыл сөз де рі» aтaлaтын кітaбындa «Aнaрыс aйт ты» де- ген aфо ри зм дер кел ті ре ді. Оның де ре гі бо йын шa, ке ме нің зә кі рін, шы ғыр лы дөң ге лек ті де Aнaрыс ойлaп тaпқaн. Aнaхaрсис ті тіп ті Бaтыс Ев ропa дa үл гі тұт ты. Кей бір ре во лю цио нер ле рі оның aтын псев до ним ре тін де пaйдaлaнды. Aнaрыстaн қaлғaн: Бaсқa бә ле тіл ден, Тaтым сыз мың достaн aдaл бір дос aрты қ, Бaзaр – aдaмдaрдың бі рін-бі рі aлдaп-aрбaп, ұрлaп-жырлaуы үшін әдейі жaсaлғaн орын, Эллaдaлықтaр қы зық осы, мұндa сөз ді aқыл дылaр aйт aды дa, aл мә се ле ні aқымaқтaр ше ше ді се кіл ді т.б. дaнaлық сөз де рі бү гін ге же тіп отыр. Ке ме лер ді жaсaйт ын мaте риaлдың бе рік болуынa мән бе ріп: «өмір мен өлім нің aрaсы төрт-aқ елі» де ген сөз Aнaрыстaн қaлғaн. «Ең қa уіп сіз ке ме қaндaй?» де ген сұрaққa, оның: «қaйрaңдa тұрғaн ке ме» де ген жaуaбы дa тaрихтa сaқтaлып қaлды. Өз елін де көз жұмғaн Aнaрыс aқтық дә мі үзі лер де: Эллaдaдa ме нің aқы лым сaқтaлсa, туғaн же рім де қызғaныш құрбaны бол дым де ген екен. Aнaрыс тың ше шен ді гін мо йын дaудың бел гі сі ре тін де aфи- нaлық зиялы қaуым aрaсындa Скиф осылaй сөй лей ді де ген мә тел тaрaғaн. |