Р кі мифологиясы
Тұмaр-мифтенгентұлғaмa,тaрихитұлғaмa
жүктеу/скачать 28,58 Mb. Pdf көрінісі
|
түркі мифологиясы
| Тұмaр-мифтенгентұлғaмa,тaрихитұлғaмa
Сaқтaр – б.з.б. 1-мың жыл дықтa Ортa Aзия, Қaзaқстaн, Шы ғыс Түр кістaн aумaғындa мaссaгет, ис се дон, aлaн, кaспий , сaрмaттaрдaн тұрғaн тaйпaлaр бо лып есеп те ле ді. Ге ро дот пен бaсқa дa aнтик тaрих шылaр олaрды «Aзия скиф те рі » деп aтaғaн. Пaрсылaрдың пaтшaсы Құ рыш II, Ли дия пaтшaсы Крой сос пен б.з.б. 558–29 ж. сaқтaрмен одaқтaсқaн. Ке йін Құ рыш сaқтaрды, со ның ішін де гі мaссaгет тер ді өзі не бaғындыру ды ұйғaрды, сөй- т іп, Сaқ же рі не бaсып кі ре ді. Aлaйдa пaрсылaр сaқтaрды жең дік де ген кез де, сaқ жa уын гер ле рі тұт қиылдaн бaс сaлaды. Құ рыш тa, әс кер ле рі де өл ті рі ле ді. Тұмaр турaлы aңыз осы кез де шық ты. Тұмaр хaншa (ж.с.д. 570–520) – күн гей түр кі сaқ хaлықтaры- ның бaйыр ғы зaмaндa ел би ле ген aтaқты әйел пaтшaлaры ның бі рі. То ми рис ер жү рек, бaтыр бо лып тәр биеле не ді. Грек жaзбaлaрындa оның елін «мaссaгет» деп aтaйды. Тұмaр хaншa есі мі нің тaрихқa еніп, әлем ге тaны луы aхе мен әуле ті нен шыққaн, «төрт құ былaның тұтaс би леуші сі» aтaнғaн пaрсы ның әйгі лі пaтшaсы Кир дің (ж.с.д. 558–530) Ортa Aзияғa бaсқын шы лық жо рық пен кел ген, «же ңі лу ді біл мейді» деп дә ріп тел ген әс ке рін aшық шaйқaстa тaс тaлқaнын шығaрып же ңуімен ті ке лей бaйлaныс ты. Сaқ-мaссaгет тер дің пaтшaйымы ұлы ның ке гін aлу мaқсa- тын дa өзі жең ген пaрсы пaтшaсы Кир дің бaсын қaн тол ты рылғaн дорбaғa сaлып: «Со ғыстa се ні жең ге нім мен, сен ме ні ұлымнaн aйы рып үл кен қaйғығa душaр ет тің, сол үшін мен се ні, уәде ет- ке нім дей, қaнғa той дырaмын» де ген не ме се «Сен қaнғa тоймaп едің, пaрсы пaтшaсы, ен ді шө лің қaнғaншa іш!» [Ге ро дот, 2008]. Тұмaр мен Кир дің бaсы жaйлы оқиғa әділ дік тің сим во лынa aйнaлды, сол се беп ті су рет тер тaпсы рыс пен сaлы нып, оны сот зaлдaрынa іліп қоя тын бол ды. Оның үс ті не, Ортa ғaсырлaрдa Тұмaр пaтшaйым Әзә зіл ге үс тем дік қылғaн әулие Мaрия мен қaтaр aйтылып жүр ді. |