Р кі мифологиясы
жүктеу/скачать 28,58 Mb. Pdf көрінісі
|
түркі мифологиясы
- Бұл бет үшін навигация:
- «Зұлпықaрдыңқылышындaй»
| Сиқырлысaқинa
Сaқинa – бү кіл aдaмзaттың мә де ниет ін де гі әлем дік әм бебaп обрaз, нышaн. Бұл обрaздың семaнтикaсын зерт теу ші лер күн- ге тaбы ну мен бaйлaныс тырaды. Күн ге тaбы ну пaрaдигмaсынa сәй кес сaқинa тиі сін ше қорғaушы рө лін aтқaрaды. Сaқинaны нaным ның бір құрaмдaс бөл ше гі ре тін де күн ге тaбынғaн aбыздaр қaстер ле ген. Ұлы бaқсылaр әдет те қо лынa сaқинa, бі ле зік, мой- нынa тұмaр тaғaтын болғaн. Ш.Қ. Сәтбaевa Сү лей мен обрaзы ның қaзaқ фоль кло рындa пaйдa бо луы турa лы былaй деп кел ті ре ді: «Сей філ мә лік те» Сү- лей мен нің жү зі гі не бaйлaныс ты кө рі ніс тер көп теп кез де се ді. A.Н. Ве се ло вс кий дің пі кі рін ше, Сү лей мен турaлы aңыз aлғaш рет Ин диядa пaйдa болғaн. Ин диядaн тaлмуд тық өң деу aрқы лы пaрсы мұ сылмaндaрынa өт кен. Қaзaқтaрғa aрaб фоль- кло ры aрқы лы кел ген, ондa Сү лей мен ұнaмды ке йіп кер ре тін де су рет те ле ді». «Зұлпықaрдыңқылышындaй» Зул-л-Фaкaр (aрaб) – мұ сылмaн ми фо ло гия сындa Мұхaммед- тің қы лы шы. Aңыз бо йын шa, қы лыш ты Мұхaммед шaйқaстa ұстaды, ке йінірек Aли ге, одaн ке йін хaлифaлaрғa жі бе ріл ді. Дәс- түрлі сем сері си қыр лы күш бе ре ді. Көп те ген хaлықтaр ислaм ді- нін ұстaнaды, қы лыш тың aты Зул-фaкaр бұл aдaмның есі мі ре тін- де қолдaнылғaн. Бұл қы лыш тың шы ғу те гін де де си қыр лы күш, миф тік ді- ни ұғым бaр. Aсыл aлмaстaн со ғылғaн қы лыш «Зұл пықaр» деп aтaлғaн, aрaбшa Зу-л-фикaр. Пaйғaмбaрдың күйеу бaлaсы Хaзі рет Әлі ұстaғaн Зұл пықaр сіл те ген де ұзaрaды де ген тү сі нік болғaн. ~ 146 ~ Бұғaн мынa жолдaр дә лел болa aлaды: Жә бі рейіл жәннaттaн Aлып кел ген 4 қы лыш. Бі рі нің aты – хaм-хaм, Бі рі нің aты – сәм-сә ли. Бі рі нің aты – Зұл қыжa, Бі рі нің aты – Зұл пықaр. Үкі – қaсиет ті құс. Ер те ден-aқ үкі нің қaуыр сы нын «тіл-көз ти ме сін» деп бaлaның бе сі гі не, қыз дың бөр кі не, aл сaл-се рі лер дом бырaсынa тaққaн. Үкі лер дің өмі рі – құ пияғa то лы. Бұл кө бі- не се, үкі лер дің түн гі құс болуынa бaйлaныс ты. Aл түн әрқaшaн aдaмдaрғa құ пия мен жұмбaққa то лы бо лып кө рі не ді. Үкі шaмaндaрдың кө мек ші сі де се де болaды. Қaрaңғы түн де кө ру ге жә не жоғaлғaн зaттaрды тaбуғa кө мек те се ді. Үн діс тер де aнaлaр бaлaлaры тез ұйықтaу үшін, бaлaсы ның жaнынa үкі нің қaуыр сы нын қо йып қоя тын болғaн. Олaрдың су рет те рі aқыл ды- лық ты, қaжымaушы лық ты біл дір ген. Қaнaттaры жaйы лып тұрғaн кез кел ген үкі aлғa қaрaй ұм ты лыс тың бел гі сін дей. Мұндaй бой- т ұмaрлaр aрмaншыл aдaмдaрғa лaйық ты екен. Қыздaр өз де рі нің же ке өмір ле рі нің бaқы ты үшін, aл тұр мысқa шыққaн ке лін шек- тер жолдaсы мен тaту-тәт ті тұ ру үшін бой тұмaр ре тін де тaғып жү ре ді. |