Р кі мифологиясы
жүктеу/скачать 28,58 Mb. Pdf көрінісі
|
түркі мифологиясы
| Отпaнтaудыңбaсындa
Дегелекдегенбірқұсбaр Отпaн тaу – Мaңғыстaудың ең биік шы ңы. Жaугер ші лік зaмaндa ел ге жaу шaпқaндa осы тaудың бaсынa ұрaн отын жaққaн. Осылaйшa әр тaрaптaғы бaтырлaрды бір жер ге жинaғaн. Бү гін- гі дей бей біт күн де де бұл тaудың бaсынa aлaу тұтaтaды. Бірaқ ол от ты «ұрaн оты» емес, «бір лік оты» деп aтaйды жә не оны тек 13 нaурыздaн 14 нaурызғa қaрaғaн тү ні жaғaды. От тұтaнғaн сәт- тен бaстaп Aмaл ме ре ке сі бaстaлaды. Хaлық Отпaн тaудың бөк- те рі не қaрaй aғылa жө не ле ді. Кең дaлaғa aқшaңқaй aппaқ киіз үй лер ті гі ле ді. Кел ген жұрт бі рі-бі рі мен төс түйіс ті ре кө рі сіп, aқ ті лек те рін aқтaрaды. Мaңғыстaудың жыр сү лейі Қaшaғaн aқын aйт қaн: Отпaн тaудың бaсындa Де ге лек де ген бір құс бaр. Aспaндa жү ріп ыс қырсa, Мың ордa жылaн бaсылғaн. Дегелек – миф тік құс. Жылaн шaққaндa бaқсылaрдың aй- т aтын сө зін де де ге лек де ген құс aты кез де се ді. Де ге лек тің қaндaй құс екен ді гі жө нін де тү сін дір ме сөз дік тен aнықтaмaсын тaппaдық. Сон дықтaн Мaңғыстaу зерт теу ші сі С. Қон дыбaйдың ~ 159 ~ ең бек те рі не жү гін дік. Ғaлым де ге лек пен aдaйдың кө не ұрaны «те ге лен» сө зі мен бaйлaныс ты рып, де ге лек тің пір дің есі мі бо луы мүм кін де ген болжaм aйт aды Aлыстaғы жaт жер лер ді, жaт ел дер ді то по ни миядa бел гі леу үшін Бaрсaкел мес, Ит жек кен, Бaлқaнтaу, Ұрым, Қы рым т.б. то по ни мия лық aтaулaрды қaзaқтaр қолдaнғaн. Жоғaрыдa кел ті- ріл ген жер-су aттaры, бі рін ші ден, «aлыс», «aлыстaғы жер» де- ген ұғым ды біл ді ре ді, екін ші ден, Бaрсaкел мес жә не Ит жек кен aтaулaры жaғым сыз кон нотaцияғa ие болғaн болсa, Бaлқaнтaу, Қы рым то по ним де рі жaғым ды кон нотaциялaрғa ие деп aйт уы- мызғa болaды. Ми фо лог С. Қон дыбaй: Бaлқaнтaу – aлыстa жaтқaн қиял бел- гі сі, құ пиялық пен киелі лік тің метaфорaсы, геогрaфия лық ке ңіс- тік те нақты Бaлқaн тaулaр бaр екен ді гін көр се те ді: «Фольклорда кездесетін тау көбінесе метафора, сакральды қызмет атқарады. Қазақтарда тек көне өлең жолдарында сақталған» дейді . жүктеу/скачать 28,58 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|