Қырыкбай Мніанұлы Алдабергенов Ерлаи Мұхтарұлы Арын

А 
і
{С)
 
Қырыкбай Мніанұлы Алдабергенов
Ерлаи Мұхтарұлы Арын 
Бақыт Тілеубайқызы Баткеева
Х а л ы қ   ж а з у ш ы с ы   М у з а ф я р   Ә л і м б а е в  
Н а р о д н ы й   п и с а т е л ь   М у з а ф а р   Л л и м б а е в
Павлодар

Қ ы ры кбай   М азанүлы  Алдабергенов
Ерлан  М ұхтарүлы  Арын 
Б а к ы т  Тілеубайкы зы   Баткеева
Х ал ы к  ж азуш ы сы   М ұзафар Әлімбаев 
Н ародный  писатель М узафар Алимбаев
?  д
а
< 9
л
ю
г.  П авлодар 2003  г

Х ал ы к  ж азуш ы сы   М үзафар Ө лімбаев 
(Қ алам геряін творчествосы туралы  зерггеулер, ой-толғамдар
және ак ы н га арналган өлендер)
(Исследования, вы сказы ван и я и  мысли о творчестве писателя).

о № .  З Г Ж о л )
ЬБК —
 83.3 (5каз)
Л - 8 6
Қазақстан Республикасы Ьілім және ғылым министрлігі 
С .Торайгыров атындағы Павлодар мсмлекегтііс университет!
ПІКІР ЖАЗҒАНДАР:
ЕҢЛІК ЖҰМАТАЕВА -  педагогика ғылымынын докторы. профессор. 
АҚАН МҮБАРАКОВ -  педагогика ғылымынын докторы, профессор. 
Кырыкбай Апларбергенов, Ерлан Арын, Бакыт Баткеева 
Мүзафар Әлімбаев халык жачушысы.
Музафар Алимбаев народный писатель. -  Павлодар «Унивепсмт^ к*™ 
о рта л 
ығы». 2003.  204  бет 
ниверситет оаспа
Бүл  кітап  Қазакстанның  халык  жазушысы  мемлекеттік-  гиа™ 
лауреаты*  сонымен 
к ат я п  
^ 
мемлекетпк  сыилыктын
сыйлыктардын да лауреаты, мэдениепс 
медалшш  иегері,  Қазақ  Республикасы  мемлекегтік
көрнектг  акын,  көп  кырлы  талант  иесі  МүчаАя^ 
Г   Р  Р 
'К  б,рі’
жазушылық,  публицистік  және  зертгеушілік  І л а о ы Т  
аКЬШДЫК’
көрсетугеарналады.  Еңбекжоғапм 
кырларын  жан-жакты  ашып
«ен аспирантгарга жене калын 
В
Е
!
А
4702250202
00Ч05)-03
Алдабергенов Қ.М. 
Арын Е.М. 
Баткеева Б.Т.
і
5В?Ч-9965-6 10-31-9
/I 
с -т орайғыров
II
 
атынДағы  П М У .д ін '
/ академ ик  С.Бейсемвае-
I 
ЭТЫНДағы  ғылыми 
‘
| _ М Т А П Х А  И  
а
 
г ч
^»
Павлодарский государственный
университет им. С.Торайгырова

Қ азакстан  Республикасы  М ем лекеттік сы й лы гы н ы н
лауреаты   М үзафар Ә лімбаевка
ҚҰРМ ЕТТІ  М Ү ІА Ф А Р - АҒА!
Я  #
 
^   4
  | Ж  
-  •
Сізді  80  жаска  толған  мерейтойыңызбен  шын  жүректен 
күттыктаймын.
Сіз  үзақ  та,  мәнді  ғүмыр  кешіп  келе  жаткан  қазақ  әдебиетінің- 
өркендеуіне, 
коғамымыздың 
дамуына 
калам ьіңызбен 
де, 
кайратыңызбен де лайықты  үлес  косып  жүрген  абыз  аксақалымызсыз. 
Максатынызды  бала  жастан  айкындап,  шығармашылық  саласында 
жемісті  еңбек  етіп,  халкымызға  үлкен  ақын,  аудармашы  мерзімдік 
басылымдардың білікті де беделді басшысы  ретінде танылдыңыз.
Осы  жылдар  ішінде  окырмандарға  60-қа  жуық  төлтума  және 
аударма  кітаггғар  тарту  етуіңіз  — зор  кажыр-кайраттын  жемісі  екені
СОЗСІЗ. 
..=»•  .  I 
• 
...  !
Көп  балапар  сіздің  ойға  оралымды,  тәрбиелік  тағылымы  мол 
өлеңдеріңізді  оқу  арқылы  ана  тілімізде  ойлау  және  сөйлеу 
кабілеттерін  шыңдады.  Гүлдерден  нәр  жинаған  бап  арасындай 
еңбектене  жүріп  казақтың  және  көптеген  әлем  халыктарынын  макал- 
мәіелдерін  окырманға  үсыну  орайында  аткарған  істеріңіз  де  өз 
алдына бір төбе.
Сіздің  еңбек  жольіңыз,  азаматтық  Түлғаңыз  еліне,  халқына 
калткысыз кызмет етудің жаксы  үлгісі деп білемін.
Осы  еңбегіңіздің  қоғамымыздың  тарапынан  лайықты  бағасын 
алып отыруы да куанарлық жайт.
Үлкен  мерейтойыңыз  түсында  сізге  тағы  да  зор  денсаулык 
тілеймін. 
Еңбегіңіздің 
зейнетін, 
отбасының 
бакытын, 
бала^ 
шағаңыздын  қуанышы  мен  қызығын  үзағынан  көріп,  куәсі  бола 
беріңіз.
Қазакстан  Республикасыны ң  Президент!
Н.Назарбаев
Астана, 2003 ж ы лгы   қазан

ТӨРТ  ҚОЛТАҢБА
Сүйікті  інім  Мұзаппарға  М.Өуезов  (колы)  1957  ж.  24  көкек. 
Тандамалы  шығармалар, V том.  1956 ж.
Асыл  ак ы н   інім  М ұзаппарга а га л ы к  тілеклен   көніл бейілімен.
М үктар (М .Әуезов)
1960 ж. 30 октябрь. «Қ ар аш -кар аш » .  1960 ж.
Сүйікті  ақын  інім  ғажап  ойлы,  шебер  орнекті,  каламдас  достым
-   Мүзаппар  Әлімбаевка  коп  уақыттан  бергі  калтқысыз  коңілмен
сенісіп келе жатқан  көңілдің белгісі деп С әбит М үқанов.
19ІУ.  1968 ж. А лм аты .
Қадірлі  Мүзафар,  жоқ  болса  сенде  осы  кітап  жоқ  болар  деп, 
және,  менде  36  жыл  сакталған  кітап  енді  сенде  36  жыл  сақтапуын 
тілеп,  50 жасқа толған  күніңе сыйлык еттім.  Ғ абит М үсірепов.  (колы)
31.10.1973 ж.
Екі то м д ы к  «А зиатская  Россия» кітаб ы   1914 ж. 
Халкымыздың  акындык  шеберлігінің  коп-коп  сипатын  біздің 
советтік 
поэзиямыз 
оз 
бойынан 
жақсы 
аңғартады. 
Халық 
шығармашылығындағы  суретшіл  бейнелегіштік,  образға  байлык, 
азаматтық өткір сана, азат ойдың еркін  серпіні...
Бірнеше  буын  ақындардың  аттарын  атасақ,  оларды  Абдолла 
Жүмағалиев, 
Саин, 
Бекхожин, 
Әбілев, 
Сәрсенбаев, 
Нрғапиев, 
Хәкімжанова,  Сатыбалдин,  Молдағалиев,  Шаңғытбаев,  Әлімбаев, 
Жармағамбетов,  Сейітов,  Мәмбетов  сияқты  жемісті,  талантты 
акындарымыз  болады.  Бүлар  -   казак  совет  поэзиясының  коп  ізденіп, 
онерленіп  осіп  келе  жатқан  тобы.  Кейбіреуінің  басып  откен  жолы 
жемісті, 
тағы 
біразының 
алдағы 
болашағы 
кызықты. 
Қазак 
поэзиясының табыскер талаптылары осылар.
Академик  М ұхтар Әуезов 
«Октябрь еркені» макала.  1957. XIX том.
Халыкаралық  достык,  бейбітшілік,  комсомол,  үлы  орыс  халқы 
жайындағы  такырып,  үлы  адамдардан  үйрену  мәселесі,  халықтар 
достығы  деген  тақырыптар  Сәкеннен  бастап  Қасымға  дейін, 
Қасымнан  М.Өлімбаевка  дейін  бір  буын  ілгері  жастарға  келетін 
такырыптар біздің поэзияда, осы  жинактың  («Жырға  сапарды» айтады
- А.Қ.) ішіндегі  ақындар шығармаларында азайып  кеткен  сиякты.
4

М үхтар Әуезов 
«Жыл келгендей  жаналык сеземіз»
1960.  XX том.  1985 ж.
Қ А Д ІРЛ І  МҰЗАФАР!
Сіздін «Өшпес от» деген жинағыңызды окып  шыкканыма едәуір 
уакыт  өтті.  Баска  жинактарыңа  әрдайым  көз  салатын  едім.  Бірак  та 
кейінгі  кезде  ауыр  сыркат  әуресіменен,  қызмет ; күйбелеңімен  пікір
білдіре апмай жүрдім. 
ч,  , .н
Жұрт  олай-бүлай  дегенмен,  мен  өз  пікірлерімді  катардағы 
оқырман  пікірі  деп  қана  бағалаймын.  Сол  себепті  үлкен  пәлсафаға
барғым  келмейді, 
- 
.  •
Сіздің жалпы  поэзияңыздан  аңғарылатыны  онда халық ізгілігіне
суарылған  жалынды  қуат-күш бар. Сіз, халык тарихын, тілін де,  накыл 
сөздерін  де  жаксы  білесіз,  дәріптеп  жинайсыз,  зейінінізді  де түтасыз. 
Мүндай заттың кездейсок еместігі әркімге мәлім.
Сіз 
әлі 
қаркыны 
басылмаған 
шабыстағы 
акынсыз. 
Бергендеріңізге  ризашылық  білдірсек,  келешегіңізге  әлі  де  көп-көгі 
үміт  артамыз.  Сіз  ақырғы  сөзіңізді  әлі  айткан  жоксыз.  Оны  өзіңіз  де
орынды айтқан секілдісіз.
Ең жаксы өлеңімді 
Мен әлі жазған жокпын...  ,
Іздеймін  керегімді
Ішінде маздап  оттың.
«Айран  сүрай  келіп, шелегіңді жасырма» дегендей, Сізге кызмет
бабымызға байланысты коятын тілек те бар.
Естай  ақын  жөнінде  жазған  поэмаңыз  өзінен-өзі  опера
либреттосына сүранып түрған секілді.
Мүндағы  Біржан,  Естай,  Қорлан,  Қауан  төре,  Сәт-мүғалім  сәтті
образдар болып  шығатын бейнелер екен.
«Қорлан»  әні  бізде  «Жалбыр» операсында  ғана айтылады.  Бірақ 
та  ол  үзік  ария  ғана.  Ал  шын  мәнінде  бүл  ән  үлкен  операға  желі 
(лейтмотив)  боларлык,  диапазоны  -   тынысы  кен,  үні  нәзік  заман
арманын шертетін әуен. 
,  •
Бүған  Естайдың «Бір  мыскал»  және баска әндерін  коссак,  үлкен
композиторлардың  каламына  лайык  опералық  туынды  болып  шьн-ар
еді.
5
к

Абай  мен  Біржан  әндерін  өздері  жайлы  операда  колдану 
каншалыкты  келіеім  байкатса,  бүл  да,  сөз  жоқ,  орынды-мәнді 
шыгарма болуы айкын.
Мен  сіздін  шығармаларыңыздан  үзіндіні  көп  келтіруді  іиағын 
хатта  орынсыз  көрдім.  Дегенмен,  акындық  алымыңызды  байқататын 
кейбір  шумақтардың  астын  сызган  едім.  Соларды  мысалға  келтіре 
кетсем бе деп отырмын.
Біржан  жөнінде  көптеген  жақсы  сөздер  тарихтан  да,  бүгінгі 
акын  каламынан да  шығып  жатады.  Сіздің  мына бір ауыз өленіңіз  үлы 
әнші-композитор ағамыздың рухын бір тербететін секілді.
Біржаннан кім асырған аруағын,
Шырқаса күнге мегзеп дауыл әнін.
Бөркіндей диуананың шошаңдатып,
Шайкалткан  ак орданың шаңырағын.
Естайдың  аузымен  айтылатын  мына  бір  ауыз  өлең  де  есте 
каларлыктай екен.
Өнерпаздар дүние салса, -  үкқаным, - 
Аза түтып жылағанмен  көп  қауым,
Тірісінде жаназасын өзі оқып,
Өлмес акын өзі айтады жоқтауын.
Өткендегі  көрбілте  өмірдін  ащы  дәмін  татып,  арманда  кеткен 
Қорлан  заманасына үкімді  өз аузыменен  айтыл  кеткен  екен.
Жаралған жат есікті  күзеткелі,
Қысқа ғой  қамшы саптай қыз көктемі.
Жігіттер, өклелеңдер сүм заманға,
Артпаңдар жөн-жосықсыз қызға өкпені.
Майдан  әмірінен  алып,  туған  жеріміздің  табиғат  көріністерінен 
іздеп  жазған  олеңдеріңіздің,  мысапдарыңыздың  үнағанымен,  бүл 
жерде  үзінділер  келтіруге  хат  көлемі  тарлық  етіп  отыр.  Оның  үстіне 
калам үстаудың өзі де  күшке түсетін  шақтарым болады.
Жіті  караған  окырманға  көзге  түсер  жарқын  қасиеттерімен 
қатар,  кейбір әттеген-ай дерлік жол-шумақтар да жолығады.
Дегенмен,  жинағыныздың  күнгей  жағы  ондай  кемшіліктерді
көмкеріп  кетіп  жаткандықтан  бажайлап  тоқтаудың  реті  жок  деп 
білдім.
Сізге  әлі  де  поэзия  когінде  орлей  түсуіңізге  тілектес  Ілияс 
Омаров.
21  январь,  1970 ж. Алматы каласы.
(«Казак әдебиеті» газеті НЛР жя пы я гтаигяи  \
6

С ы р б а й   М ә у л е н о в
ТАЛҒАМ  ТА РА ЗЫ СЫ
Қазақ  әдебиетінің  көрнекті  өкілдерінің  бірі,  атақты  акын 
Мүзафар  Әлімбаев  бүгін  елу жасқа толып  отыр.  Сонау  сүрапыл  соғыс 
басталғанда, ел тағдыры таразыға тартылғанда Мүзафар он  сегіз жаета 
еді.  Ол  өз  еркімен  сүранып,  канды  майдаңға  шеру  тартты. 
Мүзафардың  балғын  жастығы  жойкың,.  жорықтың  аласапыран 
алаңында,  көк ала түтіннің ішінде, оқ топанының астындартті.
Жас  солдат  киын-кыстау  күндерде  кару  мен  .каламды  катар 
үстады.  Өрт  ораған  окопта  отырып  өзінің  алғашқы  өлеңдерін  жазды. 
Ол  өлендер  солдаттың  оғындай  үшкыр,  каһарындай  кекті  еді.  Ол 
өлеңдерде жауға деген  жапыны лапылдаған, дауылы  бүркап  үйтқыған
өшпенділік жатты.
Отан  соғысы  жеңіспен  аяқталғаннан  кейін,  Мүзафар  біржола 
әдебиет  майданына араласты. Қазақ совет әдебиетінің солдаттарының 
бірі  болды.  Оның  каламынан  бапаларга  арналған, балғын  жырлар, 
жігіт-кыздарға  арналған  нэзік  өлеңдер  туып  жатты.  Ел  ішіне  тез 
тарап,  жастар  жаттап  апды.  Халыкка  жайылған  қалаулы  әндердің 
гсксіерін  де  Мүзафар  көп  жазды.  Әдебиет  зерттеу  жүмысымен  де 
шүғылданды.  Мақап-мәтелдер  аударды,  даналық  сөздерді  жинады. 
Әлем  әдебиеті  классиктерін  қазактың  қалың  оқушы  қауымына 
жеткізуде де Мүзафар аз еңбек жасаған жок.
Мүзафардың  үшқыр  қаламы  жыл  сайын  ширығып  шыңдалып, 
таланты өркенін жая түсті.  Өзі туған  Маралды, өзі  кешкен  қан  майдан, 
өзі  көрген  көмірлі  Қарағанды,  өзі  баулыған  балдырғандар,  айнымас 
адалдық,  берік  достык,  қалткысыз  жолдастық  Мүзафар  жырынын 
тартылған желілері, қағылған қазықтары.
Қиын  да  кызықты,  шынайы  да  шымыр  солтүстік  шыңының 
жастык  романтикасы,  қаһарман  еңбектің  жалынды  пафосы  -   ақын 
канаты,  шабыт  суаты.  Дүниеде  болып  жаткан  дүрбелең,  қасіретгі  хал, 
каһарлы  күрес,  уакыт сипаты  ақын  өлеңдерінің  өн  бойын  көктей  өтіп, 
көл  жүрітын  жүрегін  шарпиды.  Акыннын  сөзі  тығыз,  ойы  нығыз. 
Шүбалан  шан  будактамай,  әр  өлеңді  қысқа  кайрылатын  домбыра 
пернесіндей  бунактайды.  Көлемі  шағын,  кішкене  өлеңдерде  көп 
мағына  мекен  тепкен,  өзінің  мөлдір  ауасы,  егінді  шаршы  даласы, 
шым-шымдап  аккан  бүлағы,  дірілдеп  түрған  сезім  сәулесі  жарык 
береді.  Жан  толкынынан  шыққан,  тірлік  тамырынан  тыныс  алған  сол 
бір  бас  аяғы  жүмыр  өлеңдер  нысанаға  дәл  кадалуымен,  байсапды 
парасатымен, афоризмге толы ойларымен оқушы жүрегіне дариды.
7

Мүзафар  түнді-түнге  үрып  үздіксіз  ізденетін,  гүлдерден  бал 
жинаған арадай  сөзді  мыскылдап  теретін  үлкен  енбектің акыны.  Ол  өз 
көргендерінің  бәрін  көңіл  сүзгісінен  өткізіп,  сонын  ішінен  өлен 
боларлык  дәнін  таба  біледі.  ¥шы-киырсыз  жалпак  даланың  үзына 
бойы  жыры  аркау  бола  бермеуі  мүмкін.  Сонын  үшін  де  күмбезді 
таулары,  көз  тоқтатар  көгілдір  көлдері,  қызыл  бүлттай  желбіреген 
қызғалдактары өлен жолы  болып  күрала кетуі  ыктимал.
Әдебиеттін  әсері  салганатты  сарайлар  сиякты,  байланыс 
бағандары  тәрізді  бірден  көзге  шалынып,  атойлай  коймайды. 
Әдебиеттің  әсері  қүпия  бір  нәзік  жолдарыменен  адам  канына  шым- 
шымдап  жайылады.  Сондыктан  да  әдебиеттің  әсерін  процентке 
шағып,  сан  мөлшермен  межелеп  айту  киын.  Дегенмен,  онын  әсері 
окушының  қаншалықты  дәрежеде  кабылдауымен  есептелсе  керек. 
Олай  болса,  Мүзафар  қалың  окушы  жүртшылығына  мейлінше 
танымал,  мейлінше сүйікті  акын.
Мүзафар  соңғы  жылдары  «Қүрбымның  күнделігі»,  «Естай  -  
Қорлан»  секілді  казак  поэзиясынан  өзіне  лайыкты  орын  алатын 
тамаша  дастандарды  жазды.  Ол  дастандар  ойынын  тереңдігімен, 
азаматтық  аскак  даусымен,  философиялык  мән-мазмүнымен,  өзінше 
түйінімен  ерекше  дараланып,  ақынның  аз  сөзбен  көп  окиғаны 
каусыратын карымды қолтаңбасын танытады.
Мүзафар  ақынның  тойы  осыдан  бірнеше  күн  бүрын  басталды.
Бүл  тойдың  дүбірі  Павлодар  облысында  жаңғырықты.  Акынның 
Туған  жері  Маралды,  Естай  ауылы  Өлеңті,  Сарыалтынды  Майкайын, 
киярдай  жасыл  Жасыбай  көлі,  аңыз  бен  шындықты  түтастырғандай 
байырғы  Баян  тауы  өзінің  ақын  үлынын  мүшелді  мерекесін  тойлап 
өтті.  Сол  той,  міне,  бүгін  өзінің  ыстык  калпын  суытпай,  үлан-асыр 
көніліменен астанада астасты.
Бүл  той  үлкен  куанышпен  бірге  Мүзафар  акынға  үлкен 
жауапкершілікті  де  жүктейді.  Мүзафардың  бергенінен  берері  көп.
Мүмкіншілігі  мол, келешегі зор.
Өмірмен  бірге  өлең  де  биік  белеске  өрлеп  келеді.  Поэзия  өмір 
сәулесі,  өмір  көрінісі,  өмір  философиясы.  Қазақ  поэзиясы  үрдіс  өсу
үстінде.  Поэзияның  тақырып  шеңбері  кең,  тынысы  зор.  Ой  ауқымы 
мол.
Поэзияның  бүгінгі  биік  деңгейге  көтерілуіне,  оның  адал, 
алаңсыз  берілген  айнымас  түракты  кадрлары  мол  үлес  қосып  келеді! 
Соның  бірі  -   жасы  алпысқа  таяп  қалған,  мүшелді  мерекесі  алдында 
окушы  кауымға  екі  томдык  жыр  кітабын  үсынып  отырған, 
халкымызға 
аты 
мәлім 
Мүзафар 
Әлімбаев. 
Өмірдің 
өзекті 
мәселелеріне  өз  өлеңдерімен  үнемі  үн  қосып  отыратын  Мүзафардың
8

алғашкы  томын  оқығанда  Советтік  Қазақстан  аскан  асулар  көз 
алдыңнан өтеді. Оның үланғайыр тарихына сүңгігендей  боласың.
Әлімбаев -   көп  оқып,  көп  ізденетін, ерінбей  еңбек  ететін, жатеа- 
түрса  өленініц  камын  ойлайтын,  әр  сөзді  түртіп  алып,  тірнектеп 
жинайтын,  жыр  дыбысын,  дауыс  жаңғырығын  кайта-қайта  қүлағынан 
өткізіп,  жүрегіне  жеткізіп,  екшеп-елеп,  қайта-қайта  көніліне  көшіріп, 
ойша 
өшіріп, 
қағаз 
бетіне 
түсіретін, 
окушы 
алдындағы 
жауапкершілікті  катал  сақтауға  бар  күшін  сарп  етуге  әзір  акын.  Ол 
шабытты  көктен  түсер  деп  күтпейді,  еңбектің  күшімен  шакырып 
алады.
Мүзафар  -   біздің  өкшемізді  басып  келе  жаткандардың  ішіндегі 
ең  бір  ірі  акын.  Оның  өзіндік  беті  бар,  колтаңбасы  бар.  Әрбір  өлеңін 
жарыққа  шығарарда  әрбір  сөзі  үшін  күресетін,  өзіне-өзі  сыншылык 
жасайтын  сарабдал  акын.  Сондыктан  да  оның  екі  томдыкка 
таңдамалыларының  ішіндегі  таңдамалыларын  үсынып  отырғанын
анғарғандай боласың.
Мүзафар  өлең  арнасы  ел  өмірі  өзенінен  тартылатынын  жаксы
біледі.  Ертеректе  жазған  «Елінен  арна  табады»  деген  екі  шумақ
өлеңде ол осы акындык кредосын ашық айтқан.
Сарқырап  аккан тас бұлақ.
Самалды  Баян тауында,
Үзаған сайын таскындап,
Келетін біздін ауылға.
Акындық аскар киялдан 
Бүлақ жыр солай ағады.
Ентелей  келіп қияннан,
Елінен  арна табады.
Осы  ой  акын  творчествосынын  алтын  өзегіндей  үлкен  томнын
әр  жерінен  жарык  беріп,  алдыңнан  орағытып  шыгып  отырады. 
«Отаным  кымбат  басымнан»  деген  өлеңінде  жүрек  жарды  сөздер 
айтылып,  салмақты оймен түжырымдалып, түйіледі.
Акиқат ойды жасырман, - 
Түйгенім бала жасымнан:
Жер жүзіндегі асылдан У 
.
Отаным  кымбат басымнан!
Жүректе жалғыз дарамсың,
ОГагіУм, ғазиз анамсың! 
.
Енді  бір  өлеңінде  ак&н1  осы  ойын  бүрынғыдан  да  бетер 
тереңдете түседі:
9
і

Өскен елім — казағым -  
{
Ләззатым  мен азабым,
Сен легенде жасарып,
Сенің үшін тозамын...
Міне,  осындай  өлеңдерден  келіп,  Мүзафар  томынан  туган  ел,
туған 
жер 
такырыбынын 
әр 
жылда 
кайталаныгі, 
бірін-бірі
толыктырып,  мол  жырланыгі  келе  жатқанын  байкайсыз.  Акыннын
туған  жері  Марапды,  балалар  үйінде  өткен  балгын  шағы,  үшкан  үясы
— мектебі,  соғыста  өткен  жауынгер  жылдары,  поэзияға  келуі,  оған
деген  қалткысыз  берілген  көңілі,  үлкенге  ізет,  кішіге  ілтипат-ықылас,
жаксылык  пен  жамандық,  адамдык  пен  арамдык  -   осылардың  бәрі
бірде  жүрек  толқуы  арқылы,  бірде  философиялык  ойлар  аркылы 
корытылып, сыртқа тебеді.
Ғүлама даналар,  атакты  ақындар,  жердің  жеті  қабатын  ақтарып, 
асыл  кенді  алып  жатқан  алып  түлғалы  адамдар,  гарышка  үшкан 
космгонавтар,  Отан  даңқын  асырып  жатқан  жүмысшылар,  шаруалар, 
ел 
шебін 
қорғап 
түрған 
шекарашылар 
|  
біздің 
бүгінгі 
замандастарымыз  -   Әлімбаев  өлевдерінің  сүйікті  кейіпкерлері. 
Мүзафарда  Отанға  деген 
махаббат  жалаң  айтылмай, 
бүгінгі 
замандастарымыздың  каһарман  ерлігі,  ересен  еңбегі  арқылы  көрінеді. 
Акын  соларды  жырлауды  өзіне  өрелі  мүрат түтады.  Бүған  «Бауырмал 
батырлық» деген өлеңнің төрт жолдық түйіні  куә:
Жылдар түтқан ағаға
Сыпырайын  пердені.
Өтсін  самсап  алдымнан 
Отанымның ерлері.
«Батыр  бауырмалдык»  демекші,  Мұзафардың  беріле,  риясыз
кұлаи  жырлайтын  тақырыптарынын  бірі  -   халыктар  туыстығы, 
әдебиеттер  достығы.  Оның  осы  такырыпқа  жазғгн  өлеңдерінен  дос 
журектердін  дүрсшін  естігендей  боласыз.  Туыскан  республикаларды
аралағанда 
Әлімбаев 
оларға 
мейман 
емес, 
өз 
перзентіндей 
жакындасып  кетедь  Барған  жерінің  табиғатына,  бүгінгі  жаңаруына 
тавдаи  кағып,  таңданбай,  сол  жердін  арғы-бергісіне  көз  салып 
тарихын  зерттеп,  терен  жазуға  талпынады.  Мұны  кырғыз,  түрікмен 
жырларынан 
|  
Манас, 
Семетейге, 
Омар 
һайямға 
арналған
жолдарынан білуге болады.
Лирик акын  Мүзафар Әлімбаев өлеңдерінен  заманнын эпикалык
зор  тынысьі,  мол  күлашы  сезіледі.  Өткен  күн  мен  бүгінгі  күн,  келер 
күн  Мүзафар  өлеңдерінде  тығыз  байланысып,  орайлы  орналасады 
біршен-бірі  алшақтаспай,  бірін-бірі  бүгінгіге  еткел  1   баспалдак 
секілді.  Акын  кешегісіз  бүгін,  бүгінсіз  ертеннін  жоктығын  анғартып
10

отырады.  Ой  толкынында,  сезім  сәулесінде  тербеліп,  өз  оасының 
тағдыры  мен  ел  тағдырын  түтастыра  жырлайды.  Мүнын  елді  білуге 
де,  акынды  түсінуге  де,  онын талантының табиғатын  ашуға да  септігі. 
зор.  Ел  арқылы  акын,  ақын  аркылы  ел  лирикалык-философиялық 
арнада  айкын  ашылады.  Бүл  жайдан  ақын  бір өлеңінде  окушы  алдына
сыпаны сыр тартады.
...Отанға, сүйген жарға махаббатым
Кең дүние-ауі.
Қолымнан қайдан келсін ата данкын 
Т үгел жырлау.
Ақын  томында  окиғаға  қүрылған  шағын  өлендер  оқушы  ойына 
орнығып  калатындай.  Қазақ  поэзиясында  окиғалы  өлеңдердің  әлі  де 
кең  өріске  шыға  алмай  келе  жатканын  ескерсек,  бүл  саладағы 
Мүзафардын беталысына сүйсінбеске болмайды.
Мүзафар кыска өлеңдерінің жолы тығыз, ойы  нығыз.
1973-1983 
С ы р  мен ж ы р 
(туған әдебиет туралы ойлар)  1991  ж. 
***
Әбіш  Кекілбаев 
« Ш Ы Н Д Ы Қ  ПЕН  Ш Ы Н А Й Ы Л Ы Қ  САРДАРЫ НДАЙ»
Қазақтың  каламгерлік  өнерінің  осындай  жаңаша  карқын  алып 
кетуіне  шешуші  ыкпал  еткендер  санатына  елудің  аяғы  мен  алпыстың 
басында  пісіп-жетілген  Жүбан,  Қалижан,  Хамит,  Сырбай,  Мүзафар 
мен 
Тахауи, 
Әбдіжәміл, 
Бердібек, 
Сафуандар 
ілігері 
сөзсіз. 
Әрқайсысы  эр  баска  сілтеп,  эр  баска  нақыш  танытқан  бүлар,  әділін 
айтсак,  әдеби  болмыстың  түбегей  жаңаруындағы  жаңа  кезеңнің  басы
бола білді.
« Қ азак  әдебиеті» 
№  43. 22  казак,  1993 ж ы л.
Т үм анбай  М олдағалиев 
САМ ҒАЙ  БЕР, САЙРАЙ  БЕР!
*  Л р і и ғ *
Ел  басына,  ер  басына  ауырлык  түскен  күндер  еді.  Бауыр  еті  -  
баласын  соғысқа,  майдаң  өтіне  аттандырған  Ананың  ащы  үні  қүлакта 
әлі  түрғандай.  Жана  қосылған  жарын  кимай  өксіген  жас  келіншектің 
көзінен  аккан  моншақтар  кінәсіз  де,  таза  еді-ау.  Бәрі  де  оз

азаматтарын  «аман  орал!» деп  шығарып  еді  майданға.  Сол  көптің  бірі 
боп  Павлодар  қаласындағы  педучилиіденін  түлегі,  ол  кезде  облыстык 
газетке  алғашкы  жырлары  ғана  жарияланған  жас  акын  Музафар  да 
аттанып  еді.  Майданға  аттанғанда  ойың  маңдайынан  иіскеген  әке 
болмады,  бауырына басып жылаған ана болмады.  Бірак, туған  жер бар 
еді.  Акынның өзі  өсіп, ержеткен  Маралдысы бар еді...
Жиырмаға  жасы  жетпеген  бала  жігіт Отан  жауына  ок  атты.  Тар 
окопта  балалығын,  жастығын  жоғалтты.  Бірак,  ол  арманнан  кол 
үзбеді.  «Найзадан  кол босаған» сәттерде әлі  көп жөндеуді  керек ететін 
өлеңдер койын дәптерге түсе берді:
Күйесі беттен кетпеген 
Түнгі жойқын үрыстың,
Тері әлі  кеппеген 
Түнгі жойкын үрыстың.
Таң алдында калжырап 
Жер кепеде отырдым.
Почташы әкеп берді хат 
Мен  асыға окыдым.
«Күттықтаймын, - депті ага, - 
Сені туған күніңмен!»
...Толғанымды жиырмаға 
Бір күн кейін білдім мен.
Міне, жас ақын өз жиырмасын, жігіттік шағының алғашқы  күнін 
майдан даласында, тар окопта осылай  карсы  алыпты...
Поездан түстім асығъш,
Қарсы алды ту ыс, дос-жаран. 
г 
* - 
Жеңіспен қайтып оралдым,
Ауылыма аңсаған!
Дөн астында ауыл бар,
Көп жыл бойы көрмеген.
•  *' 
Көк түтінін көз шалды
Будақтаған, көлбеген.
Аңсап келген колхозым -  
•  - :
Арнасы  еңбек қүтының!
і 
«Жүпарынан» жат елдің
■
 
Артык сенің түтінің.