Сыртқы және іштен киілетін киімдер

10

^ Й

е х н о л о г и я

Түксіз  кілем -  

ГОБЕЛЕН

Дәкен Әмірқызы  ӘТЕКЕЕВА,

Әлихан  Бөкейхан атындағы 

№76 жалпы білім беретін орта  мектептің 

технология пәнінің мұғалімі 

Қарағанды  қаласы

Сабақтың  білімдік  мақсаты:  оқушыларды 

халық  өнеріне  қанықтыру,  кілем  тоқудың  халықтың 

тұрмысындағы  алатын  орны  мен  қазіргі  өмірде 

алатын  мәні  мен  мағынасына  тоқталу,

Дамытушылық мақсаты:  оқушылардың ұлттық 

бұйымдарға  қызығушылығын  арттыру;

Тәрбиөлілік  мақсаты:  үнемділікке,  іскерлік  пен 

шеберлікке  баулу.

Көрнекілік:  жобалар,  буклеттер,  нұсқау карта.

Пәнаралық  байланыс:  биология,  бейнелеу 

енері,  геометрия.

Сабақтың түрі : аралас.

Сабақтың әдісі: еңбек сабағында инновациялық 

әдістерді  пайдалану,  топтық  жұмыс.

Сабақтың барысы:

I.  Үйымдастыру  кезеңі.

II.  Өткен  сабақты  қайталау.

III. Жаңа сабақ.

IV. Жаңа  сабақты  қорытындылау.

V. Бағалау.

VI.  Үйге тапсырма.

Сынып  оқушыларын  түгендеу.  Өткен  сабақты 

сұрақ-жауап  арқылы  еске  тусіру.  Жаңа  сабақты 

түсіндіру.

- 

Кілем  тоқу  түкті  және  түксіз  болады,  түксіз 

кілемнің екі  жағы  да  тықыр,  ал  түкті  кілемнің бетіне 

түк  шалынады.  Түксіз  тоқу  әдісімен  тоқылатын 

бүйымдар  елімізде 

жақсы  дамыған.  Әсіресе, 

Торғай,  Қостанай,  Қызылорда,  Ш ымкентте  кең 

дамыған. Тоқу өнері ұрпақтан ұрпаққа ауысып,  қадір- 

қасиетін  жоймаған.  Тоқу  өнерін  қазақтың  көшпелі 

түрмысымен  салыстыра  айтуға  болады.

«Үй  жасауы  -   кілем»  демекші,  тұрмысымызда 

кілемнің  әрі  төсеніштік,  әрі  сәндік  маңызы  бар. 

Кілем тоқуға ең керегі жүн талшығы.  Қой жүнінің  жүн 

талшығының  жуандықтарына  байланысты  жіңішке, 

д ө р е кі,  ж а рты ла й  д ө р е кі  болы п  б ө л ін е д і 

Т алш ы қтарды ң  іш інд е  м ақта,  капро н  ж ібек 

талшықтарын  кілемнің  негізі  мен  арқау  жіптеріне, 

ал  иіріліп  боялған  жүн  талшықтарын  кілем  түріне 

пайдаланады.  Түксіз кілем тоқылуы  негіз және арқау 

жібінің  айқасуынан  пайда  болады.

Суретті кілем -  гобелен өнерінің шығу тарихы XV 

ғасы рдан  б асталады .  Ең  алды мен  Ф ранция, 

Италия  жэне  Герм ания  е л д е р ін д е   дам ы ды . 

Кейіннен  Балтық  жағалауында,  Кавказ  жэне  Ресей 

елдерінде  кең  epic  алды.  Мұнда  гобелен  тоқуға 

негізінен  кендір  жіп,  су  өсімдіктері  және  жүннен 

иірілген  жіп  пайдаланылады.  Балтық  жағалауы 

суретшілері  гобелен  тоқуда  көбінше  тоқым  тәрізді 

та б и ға т  кө р ін іс ін   б е л гіл е с е ,  Кавказ  гобелен 

тоқымашылары  тарихи  оқиғалар  мен  эпостарды 

бейнеледі.  Ресей  суретшілері тықыр кілем үлгісімен

суреттер  салып  тоқыды.  Гобелен  дегеніміз  -   сурет 

салып  тоқылатын  кілем.

Бұл 

ө н е р д і 

д а м ы туға  

ерекш е 

үлес 

қосқан  е л ім ізд ің   с ур е тш іл е р і  -   Қ.Ты ны беков, 

Б.Зәуірбекова,  И.Ярема, Ә.Бапанов,  К. Жүбанязова, 

Б.  Өтепов,  Ш.  Қожанов,  Г.  Қастеева,  Р  Базарбаева.

Ә.  Бапановтың  «Саяхаттау»  атты  гобеленінің 

композициялық құрылымындағы суретті шешімдері, 

қазақ халқының тұрмыс салт-дәстүрімен сабақтасып 

жатыр.  Төрт  түліктің  бірі  -   түйемен  дүние  жүзін 

аралаған  қазақ  өмірінен  сыр  шертеді.  ІІІығыс  пен 

Батысты  жалғастырған  Үлы  Жібек  жолын  айтуға 

болады .  Күн  -   әлем  ш уағы н  баянд аса,  түйе 

мойнындағы  қоңырау -  дархан даламызбен үндесіп 

жатыр.  Қазақ  гоб ел ен і  әрқаш анда  дәстүрмен 

сабақтасып,  қызмет етуі  тиіс.

Гобелен  кілемі -  сәндік бұйым.  Оны  қазіргі  кезде 

тәжірибелі  суретшілер  қолға  алып,  жаңа  өрнекпен 

тоқуда.  Гобелен  кілем інде  белгілі  бір  тақырып 

бойынша  қайталанбас  суреттер  көрініс  береді, 

оның  жай  кілемдерден  айырмашылығы  -   суреті 

мен  колориттік  түстерінде.

Ертеде  тоқылған  қызылордалық  шеберлердің 

кілемдеріне  қарасақ,  кілем  гүлі,  қолтықшасы  шет 

суы  ұғымдарына  түсінік  береді.  Байқап  қарасақ, 

кілемде  өсімдік,  мал  шаруашылығына  байланысты 

ою-өрнектер  тоқылған,  яғни  кілем  ірі  төрт  гүлден, 

алты  кіші  қолтықшадан,  төрт  ірі  қолтықшадан,  екі 

түрлі  шеттен  тұрады.  Кілемнің  шетіндегі  бөліп 

тұр а ты н  енсіз  үш б ұр ы ш ты   иректер  «су»  деп 

аталады.

Қ аза қты ң   тұң ғы ш   пр о ф е ссио на л   суретш і- 

гобеленшісі  Тыныш беков  Құраспектің  «Тау  мен 

Дала  аңызы»  атты  гобеленін  қарасақ,  алдыңғы 

планда  ақ  кимеш екті  ана  бір  қырындап  көлбей 

қозғал ы п  бара  ж а тқа н д а й .  Ана  бейнесінен 

жоғарырақ  жас  ұлан  періштедей  қалықтайды.  Бұл 

екі  бейнеден  жоғары  таудың  қарлы  шыңдарын 

алақандарымен  көтеріп  тұрғандай,  назары  өткір, 

айыр  қалпақты  атаның  кескіні  ұласқан.  Мұнда 

автордың қазақ халқының өткен  сарынын,  бүгінгінің 

ақиқатын,  ертеңгінің  алапатты  рухын  көрсетеді. 

Төрт автордыңтоп болып тоқыған  «Қазақстан» атты 

монументальды  гобелені  «Қазақстан»  қонақүйінің 

залының қабырғасына зор ұлттық үйлесім беріп тұр. 

Ж алпы  кілем   то қуд а н   го б е л е н н ің   мынадай 

ерекшеліктері  бар:

1.  Гобеленш і-суретш і  алдымен  тоқылмақшы 

гобеленнің  суретін  кіші  қағазға  түсіріп  алады.

2.  Гобеленші-бояушы  суреттегі  түрлі-түстерге 

сәйкес  жіптерді  алу  үшін  ақ  жіптерді  әр  түрлі 

гүл д е р д ің   ж а п ы р а қта р ы н ,  та м ы рл ары н ,  ағаш 

қабықтарын  пайдаланып  бояйды.

3.  Гобеленші-картоньер  кіші  қагаздағы  суретті 

тоқылмақшы  гобелен  елшеміндей  картонға  бояулы 

етіп  салады.

4.  Гобеленші-тоқымашы  салған  суреті  бойынша 

кілемді  тоқиды.

Сабақты  қорытындылау.

Сұрақтар:

1.  Гобелен  өнері  жайлы  не  білесің?

2.  Кілем  тоқу  өнері  қай  ғасырда  дамыған?

3.  Қазақстан  суретшілерін  ата.

Үйге тапсырма:  коллаж жасау.

«Мектептегі  технология.  Технология  в  школе»

N97/2010

^ £

е х н о л о г и я

11

Өрнек салып  шым  ши тоқу

Н.Ш. ЗАРУБЕКОВА,

«Өндіріс  орта  мектебі»  мемлекеттік  мекемесі, 

Бесқарағай  ауданы,  ШҚО

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: оқушыларға шым ши тоқу әдісін үйрету, 

жасалу  жолымен  танысу;

Дамытушылық:  табиғат  байлығын  пайдалану 

барысында  еңбекке,  өнерге  деген  ынта-жігерін 

арттыру, өз беттерінше жұмыс істей білу қабілеттерін 

дамыту;

Тәрбиелік: халқымыздыңұмытылып бара жатқан 

мәдени  мұрасы -   ши  тоқу  өнерін  қастерлеп,  өнерге 

деген суйіспеншілік сезімдерін оята отырып, ұлттық 

тәрбие  беру.

Сабақтыңтүрі: аралас.

Көрнекіліктер: дайын тоқылған шым шилер,  “Ши 

то қуд ы ң  те х н о л о ги я л ы қ  к а р та с ы ” , 

“ Ши  тоқу 

негізіндегі  қауіпсіздік  ережесі"  плакаттары.

Құрал-жабдықтар:  ши талшықтары,  қарапайым 

қондырғы,  тоқыма  жіптер,  ПВА  желімі,  салмақ  тас, 

арқау  жіп,  тоқылатын  шидің  плакатқа  салынған 

суреті.

Сабақ  жоспары:

1.  ¥йымдастыру.

2.  Өткен  сабақты  пысықтау.

3.  Жаңа  сабақ.

4.  Қауіпсіздік  ережесімен  таныстыру.

5.  Сарамандық  жұмыс.

6.  Үйге  тапсырма.

7.  Қорытынды.

1.  Оқушыларды  түгендеу,  амандасу,  сабаққа 

дайы нд ы қтары н  тексеру,  сабақ  м ақсаты м ен 

таныстыру.

2.  a)  Шидің  неше  түрі  бар?

ә)  Ши  тоқу  үшін  нелер  қажет?

б)  Ши  тоқымас  бүрын,  неліктен  оны  көлеңкелі 

жерде  кептіру  қажет?

в)  Шиді  неге  аршимыз?

3.  Біз бүгін  танысқалы  отырған  шидің бір  түрі  -  

шым ши. Шым  ши -  қазақтың қолөнерінің мағыналы 

мән  бере  орындалатын  тоқыма  өнерінің  бір  түрі. 

Тоқы лғаннан 

кейін 

ш ы ғаты н 

ө рнекті 

“шым ши” дейді.

Х алқы м ы з  ақ  шиді  қүрт  ж аю ға,  ет,  д әнді 

дақылдарды  кептіруге,  киіз  үй  ішіндегі  ыдыс-аяқ 

түратын  жерді  бөліп  қоюға,  әсемдеуге,  есігіне 

ә д е м іл ік  үш ін  па й д а л а н ға н .  Ш иді  қаж е тіне

үйлестіріп  пайдалана  білген  халқымыздың  өнері 

бүгінгі  күнде  қайта  өркендеу үстінде.  Шым  ши тоқу 

ке зін д е ,  кө б іне се   ге о м е тр и я л ы қ  о ю -өрн ектер 

тоқыса,  қазіргі  кезде  әр  тақырыптағы  суреттерді 

тоқуға болады.

Ол  тек  әдемілік  үшін  ғана  емес,  кереге  сыртын 

тұтқан кезде, суық  желді үй ішіне өткізбеген, жылуды 

сақтаған.  Ал,  қазіргі  біздің  заманымызға сай  етіп әр 

түрлі  шым  шилерді  тоқып,  үй  ішін  көркемдеуге 

болады.

Шым  шидің  тоқылу  жолына  келетін  болсақ,  ол 

сы рм ақ, 

текем ет, 

ал аш а 

тоқу, 

киіз 

басу 

жұмыстарына  қарағанда,  әлдеқайда  жеңіл.

Шым  ши  орау  екі  тәсілмен  орындалады:

а)  бұрын  тоқылған  шидің  өрнегімен  тоқу;

ә)  жаңа  өрнек  үлгісімен  тоқу.

4.  ІІІи  тоқу  кезіндегі  қауіпсіздік  ережесі.

1.  Шиді  аршып,  тазалау барысында өте сақ бол, 

ши  қолды  кесіп  кетуі  мүмкін.

2.  Ши  шыбығын  жоғары  көтерме,  абайла,  көзге 

кіруі  мүмкін.

3.  Жұмыс  барысында  тәртіп  сақта.

4.  Қайшы,  пышақпен  шиді  кескен  кезде,  қолды 

жарақаттап  алудан  сақтан.

5.  Сарамандық  жүмыс  жоспары.

1.  Нұсқау  карталарын  тарату.

2.  Ши  шыбықтарын  тарату.

3.  Алдын  ала  сурет  салынған  плакат  енімен 

бірдей  етіп  шиді  кесу.

4.  С урет  б ойы н ш а  пы ш а қпе н  ши  бойына 

кертіктер  салу.

5.  Кертіктерді  суреттегі  түске  дәлдеп  жіптерді 

орау.

6.  Жіп  басын,  ушын  желіммен  бекіту.

7.  Дайын  шиді  қондырғыдан  алу.

6. Үйге тапсырма:  ши түрлері, шым ши  сөздеріне 

сөзжүмбақ  құрастырып  келу.

7.  Ж ұм ы с 

орны н 

жинау. 

О қуш ы ларды  

жүмыстарына  байланысты  бағалау.

Қолданылған  әдебиеттер:

1.  Жүннен  жасалатын  бүйымдар.

2.  Еңбекке  баулу.  4-сынып.

3.  “Мектептегі  технология.  Технология  в школе” , 

№  3.  2009  ж.  №  9.  2006 ж.  №12.  2008  ж.

«Мектептегі  технология.  Технология  в  школе»

№7/2010

12

% £

е х н о л о г и я

Түнгі көйлектің 

сызбасын  жасау. 

Масштабы  1:4 

Түнгі көйлекті модельдеу

Гүлпара СЕРИКБАЕВА,

№ 159  көп салалы  мектеп-гимназиясының

мұғалімі, Апматы қаласы

Сабақтың мақсаты:  сән журналы бойынша үлгі 

таңдау  және  түнгі  көйлектің  сызбасын  дайындап 

уйрету.  О қуш ы ларды   на қты л ы ққа,  әсе м д ікке , 

талғаммен  киінуге  үйрету.

Сабақтың міндеті:

1)  Б ілім ділігі:  үлгіні  таңдаған  кезде  киім нің 

қолайлы,  әдемі,  сәннің  соңғы  бағытына  сәйкес 

болуын  қадағалаған  жөн;

2)  Дамытушылығы:  қазіргі  заманғы  киімдер  сан 

алуан,  киюге  ыңғайлы  және  қолайлы  болуы  керек:

а)  Гигиеналық  жағынан  -   әдемі,  сәнді;

ә)  Пайдалану  жағынан  -  төзімді,  ұзақ  киетін;

б)  Экономикалық  жағынан  -   бағасының  қымбат 

болмауы  жағын  есте  сақтау;

3)  Т ә р б и е л іл ігі:  о қуш ы л а р д ы   и ке м д іл ікке , 

ұқыптылыққа,  талғампаздыққа  тәрбиелеу,  өнерге 

қызығушылығын  арттыру.

Сабақтың  көрнекілігі:

1)  Мұғалім  үшін:  сән  журналдары,  үлгі,  бор, 

буклет,  түнгі  көйлек  түрлері,  сантиметрлік  лента.

2)  Оқушылар  үшін:  дәптер,  еңбек  қүралдары, 

мата,  ине,  жіп,  қайшы,  үлгі,  сән  журналы,  сызғыш, 

бор,  сантиметрлік  лента,  үлбірек  қағаз  (калька) 

түйрегіш,  қалам,  сызғыш,  т.б.

Пәнаралық  байланыс:  геометрия,  сызу,  сурет, 

тарих,  бейнелеу  өнері,  биология,  химия.

Сабақтың әдісі.  а)  Теориялық  сабақ;

ә)  Сарамандық жұмыс; 

б)  Мақал-мәтел  сайысы.

Сабақтың  барысы:  1)  ¥йымдастыру  кезеңі:

а) Оқушыларды түгендеу;

б) Оқу-құралдарын тексеру.

2)  Өткен  сабақты  қайталау.

Сүрақ-жауап  арқылы  қайталау.

Ж үннен,  ж іб е кте н   то қы л ға н  м а тал а рд ы ң 

қүрамы.  Осы  маталардан  тігілген  киімдерді  күту 

жолы.

1)  Табиғи  жүн  қалай  алынады?

Жауап.  Табиғи  жүн  қой,  ешкі,  түйе  малынан 

алынады. Жүн матаны көбінесе қой жүнінен тоқиды.

2)  Табиғи  жібек  қайдан  алынады?

Жауап.  Табиғи  жібек  -   өте  нәзік,  жіңішке  жіп. 

Оны  түт  жібек  қүртының  қуыршағынан  алады.  Бүл 

тәсіл  тоқыма  өндірісінде  кеңінен  қолданылады. 

Қуыршақтағы  жібек  жібінің  үзындығы  700-800  м-ге 

дейін  жетеді.  Жіп  өте  жіңішке  болғандықтан,  бір

емес,  бірнеше  қуыршақтың жібін  біріктіреді,  мұндай 

жіпті  жібек  шикізаты  деп  атайды.

Жаңа  сабақты түсіндіру.

Үлгіні  таңдаған  кезде  киімнің  қолайлы,  әдемі, 

соңғы  үлгідегі  сәнмен  сай  болғаны  дұрыс.  Қазіргі 

заманғы  киімдер  көп  қырлы,  киюге  ыңғайлы  және 

қолайлы.  Алайда,  тігін  бүйымы  өмір  ағымына  сай, 

қандай  болғанда  да,  негізгі  талаптарға  сай  болуы 

керек.  Яғни,  гигиеналық  жағынан  -   әдемі,  сәнді, 

па йд ал ан у  ж а ғы нан  -   т ө зім д і,  ұза қ  киіл етін, 

экономикалық  жағынан  -   бағасы  қымбат  болмауы 

тиіс.

Сән,  мода сөзі -  француз тілінен келген. Ол  өзіне 

дейінгі  латынша  «modus»  сөзінен  шыққан,  өлшем, 

бейне,  тәсіл  деген  мағынаны  білдіреді.  «Burda» 

ж урналы   -   д үни е   ж ү з ін д е гі  ең  таны м ал  сән 

журналы.  «Burda» -  өз оқырмандарын халықаралық 

сәннің  соңғы  үлгілерімен  таныстырады.

Сән  дегеніміз  -   белгілі  бір  уақыт  аралығында 

б ары нш а 

та ны м ал  

болған 

және 

көпш ілік 

мойындаған  ең  үлкен  таралым.  Әрбір  үлгінің  өз 

нөмірі болады.  Қосымшадағы осы нөмірдің астында 

оны  дайындау  жөнінде  нұсқаулар  жазылады.  Одан 

үлгінің  суретін,  материалдық  шығынды,  қосымша 

парақты,  п іш ім д е р д ің  кіш ірейтіл ген  сызбасын, 

жайылманың  жоспары н,  түсініктем е  ақпаратты 

табуға болады. Үлгінің суретінде барлық тігістер мен 

бөлшектер  көрсетіледі.

Материалдық  шығын  -   мұнда  үлгіні  дайындауға 

қажетті  барлық  материалды қ  шығындар  жайлы 

мәліметтер  беріледі.

Қосымш а  па рақ  -   піш ім  б еттері,  контурлы 

сы зы қта р  әр  тү р л і  ж ур н а л д а р д а   әрқалай 

белгіленеді.  Мысалы,  «Маусым  сәндері»  (Модели 

сезона)  журналында  ол  I,  II,  III,  IV  секілді  рим 

цифрларымен  белгіленсе,  «Burda»,  «Boutigue» 

журналдарында  А,  В,  С,  Д  әріптерімен  белгіленеді.

Пішімдердің  кішірейтілген  сызбасы  -   пішімнің 

беттерінен  нені  көшіріп  алу  жайлы  түсінік  береді. 

К іш ір е й тіл ге н   с ы зб а н ы ң   б ө л ікте р і  піш ім нің 

беттеріндегі түпнұсқамен толықсәйкес келеді. Әрбір 

бөліктің  өзіндік  нөмірі  болады.  Онда  сызықтар 

ж ү р гіз іл іп ,  циф рл ар  мен  ш артты  белгілер 

салынады.

Ж айы лм а 

ж о спа р ы  

-  

қағазд ағы  

піш ім 

бөліктерінің  матада  орналасуының барынша  тиімді 

тәсілдерін  көрсетеді.  Мұндайда  мата  беткі  жағы 

іш іне  қараты л ы п,  қос  қа б а тта л ы п  б үктеле ді. 

Матаның  бүктемесі  бүктеме  (стб)  деп,  ал,  матаның 

бойлық  шеткі  кенере  (кромка)  деп  таңбаланады.

Түсініктеме  мәтін -  онда үлгінің аталуы,  өлшемі, 

ұсынылатын  матаның  шығыны,  бөліктердің  тізімі 

және  тігу  ерекшеліктерінің  қысқаша  сипаттамасы 

беріледі.  Өлшемді  анықтау,  пішімдерді  пайдалану. 

Пішімді  көшіріп  алу  үшін  төмендегідей  қүралдар 

қажет:  сантим етрлік  таспа,  калька,  қарындаш, 

сызғыш,  қайшы, түйрегіштер.  Пішімді көшіріп алудан 

бұры н,  әркім   б е р іл ге н   кесте  бойы нш а  е зінің

«Мектептегі технология.  Технология  в  школе»

№7/2010

^ Й

е х н о а о г и я

13

өлшемін  алуы  қажет.  Ол  үшін  мынадай  тәртіппен 

әрбір  жеке  өлшемдерді  білу  керек.

Сарамандық жұмыс.

Оқушылар  сантиметрлік  таспамен  елшемдерін 

өлшеп,  сызба  құрастырады.  Иықты  бұйымдарға 

қажетті  өлшемдерді  түсіру.

1)  Кеуде  айналымы  -   Ка.

Кеуденің  жоғарғы  нүктесі  арқылы  айналдыра 

өлшеу;

2)  Бел  айналымы  -   Ба.

Алдын  ала  б е л д і  баум ен  байлап 

алып, 

са н ти м е тр л ік  та спа н ы   б елге  ты ғы здау  етіп, 

айналдыра  өлшеу;

3)  Бөксе  айналымы  -   БКа.

Т аспам ен 

б ө кс е н ің  

ш ы ғы ңқы 

жерлерін 

айналдыра  өлшеу;

4)  Кеуде биіктігі  -   Кб.

Иықтыңжоғарғы нүктесінен кеудеге дейін өлшеу;

5)  Алдыңғы  бойдың  белге  дейінгі  ұзындығы 

-  

Ап.б.ү.

Иықтыңжоғарғы нүктесінен кеудеге дейін өлшеу;

6) Артқы бойдың белге дейінгі ұзындығы -  Ар.б.ұ.

7)  Иық ұзындығы  -   И.үз.

Иықтың  жоғарғы  нүктесінен  қолмен  жалғасқан 

жеріне  дейін  өлшеу;

8)  Қолдың ұзындығы -   Қ.үз.

Қолды  сәл  иіп,  оның  иықпен  жалғасқан  жерінен 

білезікке  дейін;

9)  Қолдың  жоғарғы  бөлшегінің  айналымы  -   Қа. 

Қолдың  ең  жалпақ бөлшегін  айналдыра  өлшеу;

10)  Мойын  айналымы  -   Ma.

Мойынды  айналдыра  өлшеу;

11)  Өлшемдерді  түсіріп,  дәптеріңе  жазып  ал

Пішім  парагы  қапай  алынады?

Алдыға  пішім  парағын  жаяды.  Оның екі  жақ беті 

де  пайдаланылып,  әрбір  беті  тиісінше  А,  В,  С,  Д 

деген 

ә р іп те р м е н  

та ңбаланады . 

П іш ім н ің 

бөліктерін  оңай  тауып  алу  үшін  парақ  әріптерімен 

белгіленген  ш арш ы ларға  бөлінеді.  Парақтағы 

пішімнің бөліктері  қара  немесе қызыл түсті,  әр түрлі 

пішіндегі  контурлы  сызықтармен  ажыратылады. 

Үлгі  суретінің  жанында  сол  берілген  үлгіге  сәйкес 

контурлы  сызықтардың  түрі  мен  түсі  беріледі.

Пішімді  қалай  көшіруге  болады?

Анық байқау үшін  пішім  парағындағы  бөліктерге 

қаламмен  контур  жүргізуге  болады,  бөліктерге 

ж ү р гізіл ге н  

б а р л ы қ 

шартты 

б е л гіл е р м е н 

сызықтарды  белгілеп  шығу  керек.  Кальканы  пішім 

парағына  жылжымайтындай  етіп  орналастырады 

да,  содан  кейін  барлық  керекті  бөліктер  контуры 

жүргізіледі.

Матаны  қалай  пішеді?

Пішу жоспары  берілген  матаға  қарап жасалады. 

Пішу жоспарында  қандай  маталар бір қабат,  қандай 

маталар  қос  қабат  күйінде  керсетілгеніне  назар 

аударған  жөн.  Бір  қабат  матаны  оның  бет  жағы 

бойы нш а 

піш ед і. 

П іш ім  

б ө л ік т е р ін ің  

үзік 

сызықтарымен  берілген  жағы  төмен  қаратылып 

салынады  Әдіп  секілді  бөліктер  пішу  жоспарында 

нөмірленбейді.  Егер,  үлгінің  жолдама  мәтінінде 

ерекше есептеулер  болмаса,  онда,  тігіске  мынадай 

ең  аз  мөлшердегі  қосымша  беріледі.

-  Сыртқы  киімдер  үшін  -   1  м;

- Жеңіл  көйлектер  үшін  - 1 , 5   см;

-  Төменгі  бүктем елер  үшін  -   3-5  см  (пішуге 

байланысты);

-  Ішкі тігістер үшін -  0,7  см;

Ш ақтап  өлшеу  кезін д е   д ә л д ік  қажет  ететін 

жерлерде  қосымшаны  2-3  см-ге  улғайтқан  жөн.

Матаны  қалай  есептеу  қажет?

Түнгі  көйлекті  пішу үшін,  егер  матаның ені -   140- 

ISO  см  болса,  бір  үзындықты  алып,  теменгі  және 

жоғарғы  шеттерін  тігуге  және  апшуға  10  см-ден 

қалдырса  ж е ткіл ікті.  Ал,  мата  енсіз  болса,  екі 

ұзындық  алынады.

Түнгі  кәйлектің  сызбасы.

Киім д і  д а й ы н д а у  ү р д іс і  м ы надай  не гізгі 

кезеңдерден  тұрады:  үлгі  дайындау,  материалды 

пішу,  бұйымды  тігу.  Бөліктерді  біріктірудің үш  тәсілі 

бар:  жіппен,  желіммен,  дәнекерлеу арқылы.  Тігіндік 

біріктіру  дегеніміз  -   материалдың  екі  немесе  одан 

да  көп  қабатын  бір,  болмаса  бірнеше  тігіс  арқылы 

қосу.  Тігіс  дегеніміз  -   бір  немесе  бірнеше  қабат 

м а те р иа л д а ғы   т іг ім н ің   ж үй е л і  қатары .  Тігін 

бұйымдары  бөліктерін  б іріктіруд ің  негізгі  тәсілі 

машиналық  жіптік  тәсіл.

Жаңа  материалды  бекіту.

С оны м ен,  б ү гін гі  са б а қта   түн гі  кө йл е ктің  

сы збасы н  құр а сты р ы п  және  сән  журналы нан 

калька  қағазына  үлгі  түсіріп  үйрендік.

Сабағымызды бекіту үшін  өлшем алу жолдарын 

атаңдар?

1)  Кеуде  айналымы;

2)  Бел  айналымы;

3)  Мойын  орамы;

4)Бөксе  айналымы;

5)  Кеуде  биіктігі;

6)  Алдыңғы  бойдың  белге  дейінгі  ұзындығы;

7)  Иық ұзындығы;

8)  Қолдың  ұзындығы;

9)

  Қолдың  жоғарғы  белшегінің  айналымы;

10)  Кеудеден  белге дейінгі  ұзындық;

11)  Белден  тізеге  дейінгі  ұзындық.

Үйге тапсырма:  тігіс түрлерін қайталау,  жасалған 

пішім  үлгісін  аяқтап  келу.

«Мектептегі  технология.  Технология

жүктеу/скачать 2,72 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: