Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия
ұлттық университеті
Пәннің оқу – әдістемелік кешені
Басылым:
бесінші
ЕҰУ Ф 703-08-15. ПОӘК. Бесінші басылым
технологиясында
үлкен
рөл
атқарады.
Катализ
дегеніміз
реакция
жылдамдығын өзгертетін, реакцияға түсетін бастапқы затпен әрекеттесіп
аралық қосылыс түзетін, бірақ реакция соңында таза күйінде бөлініп
шығатын заттың әсерін зерттейтін химиялық процесс. Мұндай заттарды
катализатор деп атайды.
Катализатор қатысында реакцияның жылдамдығы
артса оң катализ, ал кемісе теріс катализ дейді.
Химиялық процестерде катализ ең көп тараған құбылыс.
Катализ гомогенді және гетерогенді болып тағы да екіге бөлінеді, схемалық
түрде төмендегідей көрсетуге болады:
Катализ
Оң (W
) Теріс (ингибирлеу, W )
Гомогенді Гетерогенді
(реакцияласатын заттар мен (реакцияласатын заттар мен катализатор бір
фазада) катализатор , әр түрлі фазада)
Катализатордын жалпы қасиеттері
1. Катализатор
термодинамикалық мүмкін болатын (демек,
<0)
реакцияның жылдамдығын өзгертеді.
2. Катализатор реакцияның жылдамдық константасына әсер еткенмен, тепе -
теңдік константысына әсер етпейді, өйткені катализатор қатысында да,
катализаторсыз да реакцияның стандартты Гиббс Энергиясы (
)
өзгермейді, ол тең:
ал тепе - теңдік константасы (Кр) тұрақты Т
температурада
тұрақты,
тура
және
кері
реакцияның
жылдамдық
константаларының қатынасына тең (
болатындықтан екі бағытқа да бірдей
әсер етеді.
3. Катализатордың концентрациясы реакцияға түсетін бастапқы затгарға
қарағанда аз болады. Мысалы,
процесінде катализатор рөлін
атқаратын мыс ионының концентрациясы
моль/л.
4. Катализатордың реакция соңында тек физикалық күйі өзгергенімен химиялық
табиғаты өзгермейді.
5. Гомогенді катализ де, гетерогенді катализде катализатордың жылдамдыққа
әсері оның бастапқы заттармен аралық активті комплекс түзуімен түсіндіріледі.
Аралық активті комплекс екі түрлі механизммен түзіледі: а) біріккен, б) дараланған
механизмдер.
Достарыңызбен бөлісу: 
