Факультет: география-тарих

Алматы-2023
ҚР жоғарғы ғылым және білім министрлігі
ҚазҰПУ жаратылыстану-география институты
факультет:география-тарих 
Шөгінді тау
жыныстарының жер
бетінде таралуы және
ғылыми-практикалық
маңызы 
Орындағандар:Бисенбаева Х.,Алимакын Д.,Байхошова И.
Тексерген:Искакова Р.
1

Жоба 
өзектілігі
Мақсаты
Міндеті
Кіріспе
Бұл жер қыртысының бетінде салыстырмалы түрде төмен
температуралар 
мен 
қысымдар 
кезінде 
бұрыннан 
бар 
тау
жыныстарынын ыдырауы, содан кейін кокыстардын тасымалдануы
жане шегуі немесе, әдетте,химиялык, жинакталуы аркылы пайда
болатын тау жыныстары.
Шөгінді тау жыныстарының жер бетінде
таралуы және ғылыми-практикалық маңызын
зерттеу,анықтау 
Қазбалар тек шөгінді аймақтарда түзіледі, өйткені
тастардың шөгу процесі кезінде қазбалану жүреді.
Шөгінділер – шаң мен құм сияқты тау жыныстарының
бөлшектері.
1)Шөгінді жыныстардың кенорындарын көрсету. 
2)Шөгінді жыныстардың қандай мақсатта
қолданылатынын анықтау. 
2

Шөгінді тау жыныстары
Шөгінді кенорындар сушара түбінде шөгінді
жиналу процесі нәтижесінде пайда болады.
Жаралган жеріне қарай олар өзен, батпак, көл
және теңіз кенорындарына жіктеледі. Шөгінді
тау жыныстары жер бетінің 75%-н жауып
жатыр. Шөгінді тау жыныстарынын түзілу
процесі литогенез деп аталып, уш сатыдан
өтеді.
Кәсіпорындар типтері:
Шөгіндіжаралу процесінде заттың белгілі бір
дифференциациялану түрінің басымдығына
байланысты шөгінді кенорындар механикалық
(сыныкты), химиялық және биохимиялық
түрлерге бөлінеді.
3
3

Механикалық шөгінді кенорындар - таужыныстар мен рудалардың негізінен
физикалық қирауы кезінде қалыптасқан сынықты материалдың жиынтығы.
Олардын арасында гравий,құм, саз кенорындары бөлінеді. Олар жасына карай
казіргі заманғы жэне көне болады. Мұндай кенорындар біршама кен таралган.
Олар Қазакстанның барлық өңірлерінде белгілі.Құм кенорнының жаралуы әр түрлі
болады. Практикалык маңызы жоғарысы - аллювийлік, көл мен теніз
кенорындары.Олар 
платформалык 
жэне 
геосинклиндік 
түрлерге
бөлінеді.Қолдануға ең қолайлысы - казіргі замангы қопсық құм.Құрамы бойынша
моно- және полиминералды құм түрлері бөлінеді.
Мономинералдылар арасында ең көп таралғаны кварц, кейде далашпат
құм.Көптеген кенорындардың кимасында құрамы бойынша әр турлі құм
түрлестерінің кезектесіп орналасуы байқалады. Олардың арасында жоғары сортты
құм, линза жане қалындығы шамалы қабаттар түрінде жатады. Құм жасы мен
жаралуы әр түрлі кенорындардан өндіріледі: төрттік пен палеоген-неоген
(Украина), юра (Люберцы ), бор (Скопинское, Рязань облысында), карбон
(Подмосковье), девон (Ленинград обл.).Құм кенорындары Қазақстанның барлық
аймақтары мен аудандарында бар.