Азиялық опциондарға қатынас
Акцияның орташа бағасын қордағы ӛзін- ӛзі қаржыландыратын стратегия кӛмегімен қайта
орындау идеясын қолдана отырып, біз бҧл фактіні Азиялық опциондардың баға
қалыптасуына қолдана аламыз. Азиялық опциондар бойынша негізгі тӛлемдер тӛмендегідей
жазылсын
)
(
2
1
K
S
K
S
T
T
немесе
)
(
1
2
T
T
S
S
K
K
Опциондардың Пут- Колл паритеті бойынша [8]
2
0
1
0
2
1
1
2
2
1
)
(
)
(
1
)
(
)
(
)
(
K
e
S
e
K
S
e
e
T
r
K
S
K
S
e
S
S
K
K
e
K
S
K
S
e
rT
T
rT
T
T
T
rT
T
T
rT
T
T
rT
Бір опцион ҥшін есептеу жеткілікті, мысалы
)
(
2
1
K
S
K
S
T
T
тӛлемі бойынша. Бҧл
жағдайда,
0
1
K
болғанда, онда біз бекітілген бағалы Азиялық колл опционды аламыз,
0
2
K
болғанда, онда біз қҧбылмалы бағалы Азиялық опционды аламыз. Бҧл
t
уақытындағы опционды орындау ҥшін, сату стратегиясын алайық,
)
(
)
(
1
)
(
)
(
t
T
r
t
T
t
e
e
T
r
q
бастапқы жағдайы тӛмендегідей болатын
2
0
0
0
K
e
S
q
X
rt
және тӛмендегідей ӛзін- ӛзі қаржыландыратын стратегия бойынша
dt
S
q
dt
S
q
X
r
dS
q
dX
t
t
t
t
t
t
t
t
)
(
Егер де,
2
K
S
X
T
T
болса, онда опцион бойынша тӛлем келесідей болады:
)
(
)
(
2
1
1
K
S
K
S
S
K
X
T
T
T
T
Біз санау техникасын ӛзгерте отырып, мәселе ӛлшемдігін кішірейту ҥшін тӛмендегідей
енгізуді қарастырайық:
t
t
t
t
S
e
X
Z
Ито леммасына сәйкес [7],
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
W
d
q
e
Z
dW
q
e
Z
dt
q
e
Z
dZ
~
)
(
)
(
)
(
2
мҧндағы,
t
t
W
t
W
~
ӛлшем астындағы Броундық қозғалыс. Онда Азиялық опционның
бағасын келесі тҥрде жазуға болады:
)
(
~
)
(
)
,
,
,
0
(
1
0
1
2
1
0
K
Z
S
S
K
X
e
K
K
S
V
T
T
T
rT
47
Егер де
)
(
~
)
,
0
(
1
0
K
Z
Z
u
T
болса, онда опцион бағасы келесі тҥрде болады:
)
,
0
(
)
,
,
,
0
(
0
0
2
1
0
Z
u
S
K
K
S
V
Дербес туындылы дифференциалдық теңдеуді қолдану активті бағалаудың бірінші
фундаменталды теоремасынан шығады. Теорема бойынша, барлық бағалар мартингал болуы
керек, олар арбитражды іске асыруды шектеп отыру қажет.
Дербес туындылы дифференциалдық теңдеуді Азиялық опционға қолдану логикасы
қарапайым. S активінің орташа бағасы z тӛмендегідей сипатталады:
t
t
t
t
t
dW
q
e
z
dz
)
(
Онда Азиялық опцион бағасын
)
,
(
t
z
t
u
функциясы ретінде қарастырсақ, онда біз Ито
леммасы бойынша
s
s
ss
t
t
t
t
s
ss
s
s
t
t
dz
u
dt
u
q
e
z
u
z
d
u
dz
u
dt
u
z
t
du
2
2
2
)
(
2
1
2
1
)
,
(
Активті бағалаудың бірінші фундаменталды теоремасы бойынша
0
dt
.
Бҧл жағдайда
u
функциясы келесі дифференциалдық теңдеуді қанағаттандырады
0
)
(
2
1
2
2
zz
t
t
t
u
q
e
z
u
)
(
)
,
(
1
K
z
z
T
u
Бҧл теңдеу сандық әдістің ақырлы айырымдар әдісімен оңай шешіледі.
Азиялық опциондарға баға қалыптастырудың басқа да модельдері белгілі, соның ішінде
Монте- Карло әдісі. Бҧл әдіс барлық параметрлер ҥші дәл шешімдерді береді, бірақ Монте-
Карло компьютерде іске асыру уақыт бойынша ыңғайсыз және іске асыру жылдамдығын
ҧлғайту ҥшін белгілі бір компоненттері ҥшін шектеулер қою керек болады. Берілген
жҧмыстағы алынған модель барлық компоненттер ҥшін орындалады (аз волатильділік және
аз уақыт аралығы ҥшін) және уақыты жағынан тиімді. [6]
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1.
Экзотические опционы в управлении финансовыми рисками. Канева М. А.
Новосибирск, 2007. 1 б.
2.
Статья «ПФИ должны быть на контроле», http://raexpert.kz/about/smi/art57/
3.
Опцион – современный экономический словарь.
4.
Азиатский опцион – современный экономический словарь.
5.
Деривативы. Курс для начинающих (Серия «Reuters для финансистов»)/Пер. с англ. –
М: Альпина Паблишер, 2002. 77 б.
6.
J. Vecer. Unified Pricing of Asian Options, 2-4 б.
7.
Буренин А. Н. Форварды, фьючерсы, опционы, экзотические и погодные
производные. М, 2005. 321 б.
8.
Джон К. Халл. Опционы, фьючерсы и другие производные финансовые инструменты.
308 б.
48
Подсекция 1.3 Информатика
УДК 004.415.53
ИНФОРМАТИКАНЫ ОҚЫТУДЫҢ ЗАМАНАУИ МӘСЕЛЕЛЕРІ
Альжанов И.А.,
ilyas_alzhanov@mail.ru
Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ҧлттық университеті, Астана
Ғылыми жетекші – А.Альжанов
Бҥгінгі уақытта талқылау ортасында оқытуды ҧйымдастыруға арналған қадамдар
табылып, зерттеліп жатыр. Информатика – білім беруді заманауи ҧйымдастыруын жасайтын
қоғамның сҧранысына және ӛмірімізге толыққанды жақындап енген инновациялық және
қажетті заттардың бірі. Ең маңыздысы оқу саласына қызығушылығын қалыптастыру,
студенттерге оқу процесінің субъектісі болуға мҥмкіндік беру болып табылады. Оқыту
нәтижесі тікелей оқытудың негізгі мақсаты және әдісі ретінде не таңдалғанына, оқытушы
сабақта қандай кӛрнекіліктер қолданғанына байланысты болады.
Жалпыға бірдей қабілеттіліктер мен дағдылардың дамуының негізгі тапсырмасы:
студенттердің бәсекеге қабілеттілігін дамыту, білім беру сапасын арттыру, оқу саласын
ҧйымдастыруда жаңа педагогикалық қадамға кӛшу. Білім беру процесіне ақпараттық
технологияларының енуі тҥбегейлі тҥрде оқыту процесінің ӛзін ӛзгертеді.
Бҥгінгі таңда зерттеушілердің және тәжірибешілердің қызығушылығы тез дамып
жатқан және жас ғылымдық пән - информатикаға назар аударылып жатыр. Бҥгінгі таңда
информатика ақпараттық-логикалық модель туралы ғылымда іргетасын қалаушы ғылым
тҥріне айналды және ол басқа ғылымдарға ҧқсамайды, тіпті игерілетін сҧрақтары ҧқсас
математикаға да жақын емес.
Бҥгінгі таңда адам қызметінің барлық саласында автоматтандыру жҥріп жатыр, бҧл
қҧбылыс әрбір адамнан жоғары ақпараттық мәдениетті талап етеді. Сондықтан жоғарғы оқу
орнында студенттердің сәйкес білімін, қабілеттілігін арттыратын мамандандырылған білім
беру программаларын толықтыру керек, осы мақсатта барлық мемлекеттік стандарттар
ӛздерінің мамандандырылған білім саласында «Информатика» пәнін енгізеді.
Информатика – ақпаратты сақтау, жіберу, алу, сақтау, тҥрлендіру туралы білім. Ол
есептеу машинасында және есептеу желілерінде ақпаратты ӛңдеуге қатысы бар пәндерді
енгізе алады. Информатика термині 60-жылдарда Францияда ақпаратты автоматты тҥрде
тҥрлендірумен айналысатын облысты атау ҥшін information және automatique біріккен
сӛзінен шыққан (F. Dreyfus, 1972).
Ақпараттық процеске «технология» тҥсінігінің қолдану «ақпараттық технология»
терминінің пайда болуына алып келді. Ақпараттық технология - ақпараттық ӛнімді немесе
мамандандырылған қызмет саласын автоматтандыру қызметінің алу мақсатында ЭЕМ
қолдану арқылы ақпаратты автоматты тҥрде қайта ӛңдеу қҧралдары мен әдістері туралы
білімнің тіркесі. Ақпараттық мәдениет – бірыңғай жобалармен ҧжымда жҧмыс жасауға
мҥмкіндік беретін, қабілеттілік және инновацияға қабілетті, ақпаратты таратуға мҥмкіндік
беретін технология және қҧралдарды қолдану қабілеттілігі.
Информатиканы оқытудың маңыздылығы бҥгінгі таңда кҥмән тудырмайды, дегенмен
информатиканың отызжылдық тәжірибесіне қарамастан жоғары оқу орындарында бҥгінгі
таңға дейін осы мәселе алғашқы орында тҧр. Осы мәселелерді шартты тҥрде екіге бӛліп
қарастыруға болады:
Бірінші топқа дәстҥрлі мәселелер жатады, мысалы:
есептеу техникасының керекті санының болмауы;
техниканың тез ескіруі және бағдарламалық қамтамасыздандыруда да жарамай,
ескіруі;
жаңа технологиялардың тҧрақты тҥрде кӛптеп жаңарып шығуы;
білім беру стандарттарының заманауи ақпараттық технологиямен сәйкес келмеуі;
49
Қажетті деңгейдегі есептеу техникасының болмауы - бҧл мәселе негізінде кішкене
институттарды мазалайды, ол қарапайым электронды-есептеу техникасының болмауымен
және оның жеткіліксіздігімен байланысты, мемлекеттік институттар жаңа ЭЕМ ӛзіне сатып
алуға қабілетсіз және соған сәйкес 30 студенттен тҧратын топқа 25 техника алып барады. Ол
оқу процесін сӛзсіз нашарлатады. Бҧл мәселенің шешімі болып студенттер тобын ішкі
топтарға бӛлу арқылы шешеді, ол сабақтардың арасындағы уақытты кӛбейтеді және керекті
сабақты ҧғып алуға кері әсерін тигізеді.
Техниканың және бағдарламалық қамтамасыздандырудың тез ескіруі - бҧл мәселе
кӛптеген жоғары оқу орындарына қатысты. Себебі бір жыл бҧрын жабдықтар мен
бағдарламалық қамтамасыздандыруды сатып алып, қызметкерлер оны жаңарту процесіне
қажетті, маңызды мәселе деп қарамайды. Бірақ ақпараттық технология саласы тез
прогрессивті дамығандықтан, бір жылдың ішінде басқа облыстағы дамумен салыстырғанда
он жылға жаңарған сияқты болады. Сондықтан ескі бағдарламалық қамтамасыздандыруды
қолдана отырып, жоғары оқу орындары студенттерін оқыту оны тәжірибеде қолданудың ең
аз пайдасына алып келеді.
Жаңа ақпараттық технологиялардың тҧрақты тҥрде пайда болуы – ӛндіріс талап
ететіндей,білім беру стандарттары жиі жаңартылып тҧрмайды, сондықтан оқытудың
қҧрастырылған курстары ең жаңа бағдарламалық қамтамасыздандыруды қолданбайды, ол
оларды ӛндірісте қолдану ҥшін тиімді етпейді.
Мемлекеттік білім беру стандарттарының заманауи ақпараттық технологияларымен
сәйкессіздігі - алдыңғы мәселе сияқты. Бірақ оның ӛз алдына пәндік сипаттамасы бар.
Алдында жоғары оқу орындары ҥшін лицензиясы бар бағдарламалық
қамтамасыздандыру ҥлкен мәселе болатын, ал қазір бҧл мәселе федералді деңгейде шешіліп
жатыр. Лицензиясы жоқ бағдарламалық қамтамасыздандыруды қолдану қылмыс сияқты
қҧқықтық мағынасы бар, белгілі бір заңдарға сәйкес жазалар қолданылады. Сондықтан мҧны
мәселе ретінде қараудың мағынасы жоқ.
Екінші топқа жатады:
Сабақ беру ҥрдісін ҧйымдастыруымен және берілетін пәндердің мазмҧнымен
байланысты әдістемелік мәселелер;
Оқу ҥрдісін ҧйымдастыру мәселелері;
Оқыту мәселелері;
Сабақ беру ҥрдісін ҧйымдастыруымен және берілетін пәндердің мазмҧнымен
байланысты әдістемелік мәселелер – мҧнда «Информатика» пәнін оқыту орта білім беру
мекемелерінде басталады. Бҧл пән теориялық информатиканың негізін қалайды:
дискретизация, кодтау, есептеу жҥйелері, модельдеу және алгоритмдеу. Сонымен қатар
қолданбалы информатиканың басы: компьютер және компьютерлік желі архитектурасы.
Жоғары оқу орындарында "Информатика" пәні дәстҥрлі тҥрде бірінші курстан бастап
оқытыла бастайды және міндетті циклдің пәні болып саналады. Егер жоғары
мамандандырылған білім берудің мемлекеттік стандартының салыстырмалы талдауын
жҥргізсек, олар бір-бірінен айырмашылығы бар екенін атап кету керек. Одан бӛлек,
дидактикалық бірліктер орта білімнің осы пәнінің бағдарламасын кӛшірмелейді.
Оқу ҥрдісін ҧйымдастырудың мәселелері – ең алдымен оқу процесінде ақпараттық
технологияны қолдану әдістемесін қҧрастырумен байланысты. Яғни қандай технологиялар
және қандай кӛлемде қолдану туралы ақпарат.
Оқу мәселелері – бірнеше факторлармен анықталады, психологиялық факторлар, олар
кӛбінесе бірінші курстың студенттерінің технологияның жаңалықтарын тҥсінбеуі және әр
тҥрлі тапсырмаларда осы технологиялардың қолдануын тҥсінбеуі себебіне байланысты
болады. Оқу жобасы бойынша информатикадан сабақ беру бойынша ақпараттық
технологияны оқыту кӛбінесе кіші курстарда жиі жҥргізіледі, ол кезде студенттер шынайы
объекттер туралы жеткілікті білімдері болмайды, сондықтан ақпараттық технологияның
қолдану қажеттілігін тҥсінбейді. Мәселе болып оқыту мазмҧны табылады. Неге оқыту керек:
50
ақпараттық технологияның қҧралдарына немесе шынайы объектілерді ақпараттық
технологияның қолдануды жобалауды оқыту қажет.
Заманауи қоғамды ақпараттандыру ҥрдісі және онымен тығыз байланыстағы білім
беру салаларының барлық формаларын ақпараттандыру ҥрдістері заманауи ақпараттық-
коммуникациялық технологияларды (АКТ) кӛпшілікке тарату және дамыту процестерімен
сипатталады. Осыған ҧқсас технологиялар, ақпаратты жіберуді және ашық, сондай-ақ
қашықтықтан оқытатын заманауи оқыту жҥйелерінде оқытушы мен студент арасындағы
қарым-қатынасты қамтамасыз етеді. Заманауи оқытушы, тек АКТ облысындағы білімдерді
ғана меңгеріп қоймай, сонымен қатар, оларды ӛзінің кәсіби қызметінде қолдану бойынша
маман болуы тиіс.
"Технология" сӛзі грек тілінен бастау алады, және ғылымды, шикізатты,
материалдарды, бҧйымдарды ӛңдеу және оларды тҧтыну ӛнімі ретінде тҥрлендіру деген
мағынаны білдіреді. Бҧл сӛздің заманауи мағынасы бойынша, практикалық есептерді шешу
ҥшін ғылыми және инженерлік білімдерді қолдану дегенді білдіреді. Мҧндай жағдайда
ақпараттық және телекоммуникациялық технологиялар ретінде ақпаратты ӛңдеу және
тҥрлендіруге арналған технологиялар қарастырылады.
Ақпараттық және коммуникациялық технологиялар (АКТ) – бҧл ақпаратты ӛңдеу
алгоритмдерін сипаттайтын әр тҥрлі қҧрылғылар, механизмдер және әдістердің жиынтығы.
Маңызды заманауи АКТ бірі – бағдарламалық қамтамасыздандыру және оған енгізілген
телекоммуникациялық қҧралдармен жабдықталған компьютер болып табылады.
Кез келген білім беру жҥйесінің ақпараттық ортасына арналған АКТ-дың негізгі
қҧралы, бҧл – мҥмкіндіктері оған орнатылған бағдарламалық қамтамалармен анықталатын
дербес компьютер. Бағдарламалық қҧралдардың басты категориясы ретінде бағдарламалық
қамтамаларды жасауға арналған жҥйелік бағдарламалар, қолданбалы бағдарламалар және
қҧрал-саймандық бағдарламалар қарастырылады. Жҥйелік бағдарламаларға, ең алдымен,
барлық бағдарламалардың қҧралдармен байланысын және дербес компьютердің
қолданушысының бағдарламалармен байланысын қамтамасыз ететін операциялық жҥйелер
жатады. Осы категория, сондай-ақ қызметтік немесе қызмет кӛрсету бағдарламаларын да
қамтиды. Қолданбалы бағдарламаларға қҧрал-жабдықтық ақпараттық технологиялар – мәтін,
графика, кестелік деректермен және т.б. жҧмыс істеу технологияларының қҧралы болып
саналатын бағдарламалық қамтамаларды жатқызады.
Білім беруге арналған заманауи жҥйелерде, әмбебап кеңселік қолданбалы
бағдарламалар және АКТ қҧралдары кең таралған: мәтіндік процессорлар, электрондық
кестелер, презентация дайындауға арналған бағдарламалар, деректер қорын басқару
жҥйелері, органайзерлер, графикалық кестелер және т.с.с.
Компьютерлік желілер және соған ҧқсас АКТ қҧралдарының пайда болуына
байланысты білім беру жҥйесі, ең алдымен ақпаратты әлемнің кез келген нҥктесінен жылдам
алу мҥмкіндігімен байланысты болатын жаңа сапаға ие болды. Интернет аумақтық
компьютерлік желісінің кӛмегімен, әлемдік ақпараттық ресурстарға (электронды кітапхана,
деректер қоры, файлдардың қоймасы және т.с.с.) оңай қол жеткізуге мҥмкіндігі туындады.
Ең танымал ресурс, Интернетте – WWW бҥкіләлемдік ғаламторда мультимедиялық
қҧжаттардың екі миллиардқа жуық ресурсы жарияланған.
Желіде басқа да АКТ қҧралдар бар, оларға электрондық пошта, сілтемелер тізімі,
жаңалықтар топтамасы, чат жатады. Нақты уақыт жҥйесінде байланыс орнатылғаннан кейін
пернетақтадан енгізілген мәтін, сонымен қатар дыбыс, сурет және кез келген файлды
жіберуге мҥмкіндік беретін қарым-қатынас жасаудың арнайы бағдарламалары пайда болды.
Мҧндай бағдарламалар, алыстағы қолданушының жергілікті компьютерде іске қосылған
бағдарламамен бірге жҧмысын ҧйымдастыруына жол ашады.
Компьютерлік желі арқылы жіберуге болатын деректерді сығуға арналған жаңа
алгоритмдердің пайда болуына байланысты дыбыстың сапасы жоғарылап, қарапайым
сымтетік желілерінің дыбыс сапасына жақындады. Сәйкесінше, АКТ қҧралдарының жаңа
қҧралдары – Интернет-телефония белсенді тҥрде дами бастады. Арнайы қҧралдар мен
51
бағдарламалық
қамтамалардың
кӛмегімен,
Интернет
арқылы
аудио
және
видеоконференциялар ӛткізуге болады.
Телекоммуникациялық
желілерде,
ақпаратты
тиімді
тҥрде
іздеу
ҥшін
автоматтандырылған іздеу қҧралдары қолданылады. Олардың мақсаты – аумақтық
компьютерлік желінің ақпараттық ресурстары туралы деректерді жинау және
қолданушыларға жылдам іздестіру қызметін ҧсыну. Іздеу жҥйелерінің кӛмегімен
ғаламтордағы қҧжаттарды, мультимедиялық файлдар мен бағдарламалық қамтамаларды,
кәсіпорындар мен адамдар туралы адрестік ақпараттарды іздеуге болады.
АКТ-дың желілік қҧралдарының кӛмегімен оқу-әдістемелік және ғылыми
ақпараттарға қол жеткізу, жедел кеңес беру қызметін ҧйымдастыру, ғылыми-зерттеу
қызметін пішіндеу, нақты уақыт режимінде виртуалды оқыту сабақтарын ӛткізудің кең
мҥмкіндігі пайда болады.
Ашық және қашықтықтан оқыту жҥйесі кӛзқарасы тҧрғысынан қарағанда, ақпараттық
және телекоммуникациялық технологиялардың бірнеше негізгі класстары бар. Осындай
технологиялардың бірі, бейне жазбалар мен теледидарлар. Бейнетаспалар және осыған ҧқсас
АКТ қҧралдарының кӛмегімен студенттер ең жетік оқытушылардың дәрісін тыңдай алады.
Бейнетаспаларға жазылған дәрістер және осыған ҧқсас АКТ қҧралдары арнайыландырылған
бейнесыныптарда да, ҥй жағдайында да қолданыла алады. Америкалық және еуропалық
оқыту курстарында, негізгі оқыту материалдары баспалық басылымдар мен бейнетаспаларда
беріледі.
Теледидар, АКТ-дың кең таралған тҥрі ретінде адам ӛмірінде ӛте ҥлкен рӛлге ие: іс
жҥзінде, әрбір отбасында міндетті тҥрде, кем дегенде бір теледидар бар. Оқытатын
телебағдарламалар әлем бойынша қолданылады және қашықтықтан оқытудың нақты мысалы
бола алады. Теледидардың кӛмегімен, аудиторияның алған білімді меңгеруін қадағалауды
қажет етпейтін, оның жалпы дамуын мақсат етіп кӛздейтін дәрістерді трансляциялауға,
сонымен қатар аудиторияның алған білімін арнайы тест және емтихандардың кӛмегімен
тексеруге мҥмкіндік туындайды.
Оқытылатын материалдардың негізгі мазмҧнын сақтап, таратуға мҥмкіндік беретін
қуатты технология – компьютерлік желілерде таралған және CD-ROM-ға жазылған
электронды білім беру баспалары болып табылады. Осы қҧралдар арқылы ӛз бетінше оқу
барысында оқу материалдарын оңай тҥсініп, терең меңгеруге болады. Мҧндай
технологияларды ӛз бетінше қолдануға икемді етіп, жеткілікті деңгейде ӛңдесе, бҧл қҧрал
қолданушының білім алып, оны сәйкесінше тексеруіне арналған таптырмас қҧралына
айналады.
Электронды
басылымдардың
дәстҥрлі
кітаптардан
айырмашылығы,
материалдардың динамикалық графикалық формада берілуі.
Қолданған әдебиеттер тізімі
1.
Использование современных информационных и коммуникационных технологий в
учебном процессе [учебно-методическое пособие] / Д.П. Тевс, В. Н. Подковырова, Е. И.
Апольских, М. В. Афонина. - Барнаул: БГПУ, 2006.
2.
Новые педагогические и информационные технологии в системе образования: учеб.
пособие для студ. пед. вузов и системы повыш. квалиф. пед. Кадров / Полат Е.С., Бухаркина
М.Ю., Моисеева М.В., Петров А.Е.; /под ред. Е.С. Полат. – М.: Издательский центр
―Академия‖, 2000.
УДК 004
Достарыңызбен бөлісу: |